Voluntariness as the Subjective Condition of Voluntary Abandonment in Criminal Law

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 189 - 236, 26.03.2025

Ozan Selek

https://doi.org/10.58733/imhfd.1611624

Öz

The subjective condition that a perpetrator could benefit from voluntary abandonment which is regulated in the 36th article of Turkish Criminal Law is that abandonment be voluntary. It is common to come across various views in the doctrine on determining under which conditions abandonment is voluntary and contradictory decisions in practice. It is aimed in this study to illustrate this contradiction based on Turkish and German court decisions. In addition, it is aspired to provide a solution on how the issue of voluntariness is supposed to be handled in the facts subjected to these relevant decisions.

The current study includes the psychological and normative theories in German doctrine which have been proposed as to determine whether any abandonment is voluntary or not. Following that, the approach adapted by Turkish doctrine as to address the issue has been investigated. Indeed, what psychological and normative theories should be applied while dealing with this issue actually appears as a problem required to be scrutinized through specific cases. Particularly, the cases in which a perpetrator, despite having had the opportunity to carry out executive acts to the end, has abandoned their execution, but has maintained to conflict with the legal system become significant at that point. Likewise, it is necessary to clarify how to evaluate the cases where a perpetrator has abandoned an executive act with the fear of being caught or punished. Additionally, the cases in which a perpetrator abandons committing a crime due to internal pressures in spite of not having any external hindrance forcing them should be also examined in detail. It should also be addressed how to approach the issue when a perpetrator abandons a crime with the purpose of carrying it out to the end later. Furthermore, it is required to evaluate if the Court of Cassation has accurately interpreted the psychological theories in their decisions which are related to whether abandonment is voluntary or not in some sexual crimes. In short, it is aimed in the present study to investigate these special cases with regards to voluntariness.

Anahtar Kelimeler

Attempt to Crime, Voluntary Abandonment, Voluntariness, Free Will, Internal Pressure

Ceza Hukukunda Gönüllü Vazgeçmenin Sübjektif Şartı Olarak Gönüllülük

Öz

Türk Ceza Kanunu’nun 36’ncı maddesinde düzenlenen gönüllü vazgeçme kurumundan failin yararlanabilmesinin sübjektif koşulu, vazgeçmenin gönüllü olmasıdır. Vazgeçmenin hangi durumlarda gönüllü olduğunun tespiti konusunda öğretide farklı görüşlere, uygulamada ise çelişkili kararlara sıklıkla rastlanmaktadır. Çalışmada Türk ve Alman mahkeme kararları üzerinden bu çelişkiyi göstermek amaçlanmıştır. Ayrıca bu kararlara konu olan olaylarda gönüllülük mevzusunun nasıl ele alınması gerektiğiyle ilgili bir çözüm ortaya koymak hedeflenmiştir.

Çalışmada Alman öğretisinde, vazgeçmenin gönüllü olup olmadığının tespitinde ileri sürülen psikolojik ve normatif teorilerden söz edilmiş, akabinde Türk öğretisinin konuya yaklaşımı ele alınmıştır. Gerçekten de bu meselenin ele alınmasında psikolojik ve normatif teorilerden hangisine başvurulması gerektiği bazı olaylarda irdelenmesi gereken bir problemdir. Bilhassa failin, icra hareketlerini sonuna kadar götürme imkânına sahip olmasına rağmen, icrayı yarıda bıraktığı, ancak bu vazgeçme davranışı ile hukuk düzeniyle çatışma hâlinde olmayı sürdürdüğü durumlar burada önem taşır. Keza failin, yakalanma ve cezalandırılma korkusu ile icrayı yarıda bıraktığı hâllerde nasıl bir değerlendirme yapılması gerektiğini netleştirmek icap eder. Yine herhangi bir harici zorlayıcı engel olmadığı hâlde failin içsel baskılar sebebiyle suç yolundan döndüğü durumlar irdelenmelidir. Failin suçu daha sonra tamamlamak için vazgeçtiği durumlarda meselenin nasıl ele alınması gerektiğine de değinilmelidir. Ayrıca Yargıtay’ın cinsel suçlarda, vazgeçmenin gönüllü olup olmadığı meselesiyle ilgili bazı kararlarında psikolojik teorileri, doğru yorumlayıp yorumlamadığının değerlendirilmesi gerekir. Çalışmada gönüllülükle ilgili bu özel durumların incelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Teşebbüs, Gönüllü Vazgeçme, Gönüllülük, Hür İrade, İçsel Baskı

Kaynakça

• AKBULUT, Berrin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024.
• AKDAĞ, Hale, “Gönüllü Vazgeçme”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, Sa. 2, 2013, s. 91-126.
• AKSOY İPEKÇİOĞLU, Pervin, Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs, Seçkin Yayınları, Ankara, 2009.
• AKYÜREK, Güçlü, “Gönüllü Vazgeçme Düzenlemesi Gerekli Midir?” Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. X, Sa. 2, 2013, s. 183-202.
• AMELUNG, Knut, “Zur Theorie der Freiwilligkeit eines strafbefreienden Rücktritts vom Versuch”, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft (ZStW), C. 120, Sa. 2, 2008, s. 205-245.
• ARTUK, M. Emin/GÖKCEN, Ahmet/ALŞAHİN, M. Emin/ÇAKIR, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• AYDIN, Devrim, “Suça Teşebbüs”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 55, Sa. 1, 2006, s. 85-113.
• BABA, Yasemin, “Alman Öğreti ve Uygulaması Işığında Vazgeçmede Gönüllülük Unsuru”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sa. 14, 2013, s. 1125-1150.
• BABA, Yasemin, Türk Ceza Kanunu’nda Etkin Pişmanlık, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• BAKİ, Ensar, “Türk Ceza Kanununda Etkin Pişmanlık”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Sa. 2, 2016, s. 27-55.
• BALCI, Meral, “İcraî Suçlarda Gönüllü Vazgeçmede Failin Kendi Çabalarıyla Suçun Tamamlanmasını Önlemesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 73, Sa. 3, 2024, s. 1573-1638.
• BOTTKE, Wilfried, Rücktritt vom Versuch der Beteiligung nach § 31 StGB, Schriften zum Strafrecht: Band 38, Duncker & Humblot, Berlin, 1980.
• BOZBAYINDIR, Ali Emrah, “Türk ve Mukayeseli Ceza Hukukunda Gönüllü Vazgeçmede ‘Gönüllülük’ Şartı”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, Sa. 1, 2018, s. 87-169.
• BOZDAĞ, Ahmet, “İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçmeden Yararlanmak İçin Gösterilmesi Gereken Gayret”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, Sa. 2, 2020, s. 79-102.
• BRINGEWAT, Peter, Grundbegriffe des Strafrechts, 3. Baskı, Nomos, Baden-Baden, 2018.
• CORNELIUS, Kai, § 24 Rücktritt in: Beck’scher Online-Kommentar, 63. Baskı, C.H. Beck, München, 2024, (BeckOK StGB/CORNELIUS StGB § 24).
• DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• DİMDİK, Hakan, “Suça Teşebbüsten Gönüllü Vazgeçmenin Manevi Unsuru: Gönüllülük”, İzmir Barosu Dergisi, Sa. 2, 2013, s. 272-294.
• EISELE, Jörg/HEINRICH, Bernd, Strafrecht Allgemeiner Teil, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart, 2017.
• ENGLÄNDER, Armin, § 24 Rücktritt in: Nomos Kommentar Strafgesetzbuch, 6. Baskı, Nomos, Baden-Baden, 2023, (NK-StGB/ENGLÄNDER StGB § 24).
• EPÖZDEMİR, Rezan, “Gönüllü Vazgeçme”, TBB Dergisi, Sa. 138, 2018, s. 79-106.
• ERDOĞAN, Yavuz, “Gönüllü Vazgeçme”, Ceza Hukuku Dergisi, C. 5, Sa. 13, 2010, s. 93-124.
• ERRA, Carlo, “Teşebbüste İhtiyariyle Vazgeçme”, (Çev. Sahir Erman), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. X, Sa. 1-2, 1944, s. 679-720.
• FÜGLEIN, Frank/PERPELITZ, Sabrina, Strafrecht Allgemeiner Teil – echt verständlich!, Boorberg, Stuttgart, 2018.
• GERHOLD, Sönke, “Schwere Körperverletzung bei Rücktritt von einer versuchten Tötung auf Verlangen”, Juristische Schulung (JuS), Sa. 2, 2010, s. 113-116.
• HAAS, Volker, “Zum Rechtsgrund von Versuch und Rücktritt”, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft (ZStW), C. 123, Sa. 2, 2011, s. 226-259.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki/ÖZEN, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, US-A Yayıncılık, Ankara, 2018.
• HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 28. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• HEGER, Martin, § 24 Rücktritt in Lackner/Kühl/Heger Strafgesetzbuch Kommentar, 30. Baskı, C.H. Beck, München, 2023, (LACKNER/KÜHL/HEGER/HEGER StGB § 24).
• HERRMANN, Mareike, Der Rücktritt im Strafrecht: Eine kritische Analyse von § 24 StGB de lege lata und Überlegungen de lege ferenda, Duncker & Humblot, Berlin, 2013.
• HOFFMANN-HOLLAND, Klaus, § 24 Rücktritt in: Münchener Kommentar zum StGB, 5. Baskı, Verlag C.H. Beck, München, 2024. (MüKoStGB/HOFFMANN-HOLLAND StGB § 24).
• IŞIKA, Sertaç, Gönüllü Vazgeçme, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• İÇEL, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2023.
• İÇER, Zafer, “Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK.m.110)”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Bülent Tahiroğlu’na Armağan, C. 23, Sa. 3, 2017, s. 773-792.
• İÇER, Zafer, Suça Teşebbüste Hazırlık Hareketleri ile İcra Hareketlerinin Birbirinden Ayrılması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• JÄGER, Christian, Anmerkung zum Urteil des BGH vom 28.5.2015 – 3 StR 89/15 – (Schockschwerenot!), JA, 2016.
• JÄGER, Christian, “Das Freiwilligkeitsmerkmal beim Rücktritt vom Versuch”, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft (ZStW), C. 112, Sa. 4, 2000, s. 783-810.
• KAHRAMAN, Recep, “Gönüllü Vazgeçmenin Subjektif Unsurunun İçsel ve Dışsal Kararlara Göre Değerlendirilmesi”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl: 85, Sa. 3, Eylül 2020, s. 157-188.
• KASPAR, Johannes, Strafrecht – Allgemeiner Teil, 4. Baskı, Nomos, Baden-Baden, 2023.
• KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• KREY, Volker/ESSER, Robert, Deutsches Strafrecht Allgemeiner Teil, 7. Baskı, Verlag W. Kohlhammer, Stuttgart, 2022.
• MURMANN, Uwe, § 24 Rücktritt in: Strafgesetzbuch Leipziger Kommentar, Zweiter Band §§ 19 bis 31, 13. Baskı, Walter de Gruyter, Berlin/Boston, 2021, (LK StGB/MURMANN StGB § 24).
• OTTO, Harro, Grundkurs Strafrecht: Allgemeine Strafrechtslehre, 6. Baskı, Walter de Gruyter, Berlin, 2000.
• ÖZBEK, Veli Özer/DOĞAN, Koray/MERAKLI, Serkan/BACAKSIZ, Pınar/ BAŞBÜYÜK, İsa, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 19. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• ÖZTÜRK, Bahri/ERDEM, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 23. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• PARLAR, Ali/ÖZTÜRK, Mustafa, Türk Ceza Kanunu’nda Etkin Pişmanlık, Gönüllü Vazgeçme ve Şahsi Cezasızlık Sebepleri, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2018.
• PUPPE, Ingeborg, Strafrecht Allgemeiner Teil im Spiegel der Rechtsprechung, 3. Baskı, Nomos, Baden-Baden, 2016.
• PUPPE, Ingeborg, “Der halbherzige Rücktritt Zugleich eine Besprechung von BGHSt 31”, Neue Zeitschrift für Strafrecht, Sa. 11, 1984, s. 488-491.
• ROXIN, Claus, “Über den Rücktritt vom unbeendeten Versuch”, in: Festschrift für Ernst Heinitz zum 70. Geburtstag, Walter de Gruyter, Berlin, 1972, s. 251-276.
• SCHROEDER, Friedrich-Christian, “Die normative Auslegung”, Juristen Zeitung, Sa. 4, 2011, s. 187-194.
• SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Legem Yayınevi, Ankara, 2024.
• SÖZÜER, Adem, Suça Teşebbüs, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1994.
• ŞENOL, Cem, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre İştirak Hâlinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme (TCK m.41)”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sa. 10, 2017, s. 507-552.
• TOZMAN, Önder, “İhmal Suçlarında Teşebbüs ve Gönüllü Vazgeçme”, TBB Dergisi, Sa. 84, 2009, s. 160-187.
• TOZMAN, Önder, Suça Teşebbüs, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• WELZEL, Hans, Das Deutsche Strafrecht, 11. Baskı, Walter de Gruyter, Berlin, 1969.
• YEĞRİM, V. Korhan, “Nitelikli Cinsel Saldırı Suçu Bakımından Gönüllü Vazgeçme”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, Sa. 17, 2021, s. 167-197.
• YEĞRİM, Vakkas Korhan, Türk Ceza Hukukunda Gönüllü Vazgeçme, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• YENİSEY, Feridun/PLAGEMANN, Gottfried, Alman Ceza Kanunu Strafgesetzbuch (StGB), 2. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• YILMAZ, Enes, “Suçun Özel Bir Görünüş Şekli Olarak Gönüllü Vazgeçme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, Sa. 4, 2016, s. 2553-2603.