Çokuluslu İşletmelerin Yönetici Kaynakları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma

Yıl 2019, Sayı: 86, 75 - 95, 31.05.2019

Haldun Şecaattin Çetinarslan , Esin Can

Öz

Bu çalışmanın amacı; global ekonominin yapı taşı konumundaki Çokuluslu İşletmelerin (ÇUİ), stratejik başarısında kilit olan yönetici kaynaklarına yönelik olarak uluslararası literatürdeki yenilikleri ve gelişmeleri analiz ederek, Türkçe literatüre katkı sağlamaktır. Bununla birlikte, Türk ÇUİ’lerinde literatürle paralel giden uygulamalar da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Amaç doğrultusunda, öncelikle ÇUİ’lerin yönetici kaynakları literatürü doküman analizi yöntemi ile incelenmiş, sonrasında Türk ÇUİ’lerinde örnek olay yöntemi kullanılarak, nitel bir çalışma ile yönetici kaynaklarının literatürle ilişkisi kurulmuş, uzman görüşleri de alınarak, kapsamlı bir analiz yapılmıştır. Çalışmanın alana en önemli katkısı; Türk ÇUİ’leri için stratejik öneme sahip yönetici kaynaklarına yenilikçi bir bakış açısı ile literatür desteği sağlaması ve kavramsal bir çerçeve çizmesidir. Böylece; insan kaynakları yöneticileri, profesyoneller, akademisyenler, araştırmacılar ve lisansüstü öğrencileri alanı daha iyi tanıyıp değerlendirebileceklerdir.

Anahtar Kelimeler

Çokuluslu işletme, Türk çokuluslu işletmesi, Uluslararası kadrolama, Yönetici kaynağı, Uluslararası yönetici, Expat

A Conceptual Study on Manager Resources of Multinational Enterprises

Öz

The objective of this study is to contribute to Turkish literature by analyzing the innovations and the developments in the foreign literature regarding the manager resources—the key in the strategic success of multinational enterprises (MNEs) which are in the building block position of global economy. Additionally, it was also attempted to put forward the practices, which go in parallel with the literature, within Turkish MNEs. In accordance with the objective, first, the literature on the manager resources of MNEs was examined via document analysis method. Then, the relation between the manager resources and the literature was established through a qualitative research, using the case study method in Turkish MNEs. After that, expert views were collected and analyzed comprehensively. The most important contribution of this study to the field is to provide literature support and to draw a conceptual framework to the manager resources, which have strategic importance for Turkish MNEs, with an innovative perspective. Thus, human resource managers, professionals, academics, researchers and postgraduates will better recognize and evaluate the field.

Anahtar Kelimeler

Multinational enterprise, Turkish multinational enterprise, International staffing, Manager resource, International manager, Expatriate

Kaynakça

• Akçaoğlu, E. (2005). Türk şirketlerinin dış yatırımları: Motivasyonlar ve stratejiler. Ankara: Türkiye Bankalar Birliği.
• Andresen, M., Dickmann, M., & Suutari, V. (2018). Typologies of internationally mobile employees. In M. Dickmann, V. Suutari, & O. Wurtz (Eds.), The management of global careers: Exploringvthe rise of international work (pp. 33-61). London: Palgrave Macmillan.
• Ayden, Y., Demirbag, M., & Tatoglu, E. (2018). Turkish multinationals: Market entry and postacquisition strategy. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Bakır, C. (2016). Dünyayla iş yapanlar: Küreselleşme sürecinde Türk çokulusluları. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Bonache, J., Brewster, C., Suutari, V., & Cerdin, J.-L. (2017). The changing nature of expatriation. Thunderbird International Business Review, 1–7.
• Can, E. (1991). Çokuluslu işletmelerin yönetici kaynakları. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 215–222
• Can, E., & Çetinarslan, H. Ş. (2017). Expatriate staffing in foreign subsidiaries of multinationals: A literature review. In K. Tamzini, T. L. Ayed, A. W. Boulanouar, & Z. Boulanouar (Eds.), Driving multinational enterprises through effective global talent management (pp. 19-49). Hershey, PA: IGI Global.
• Can Mutlu, E. (1999). Uluslararası işletmecilik: Teori ve uygulama. İstanbul: Beta.
• Cerdin, J. L., & Brewster, C. (2014). Talent management and expatriation: Bridging two streams of research and practice. Journal of World Business, 49(2), 245–252.
• Chattopadhyay, A., & Batra, R. (A. Ozsomer ile) (2012). The new emerging market multinationals: Four strategies for disrupting markets and building brands. New York: McGraw-Hill.
• Collings, D. G. (2014). Integrating global mobility and global talent management: Exploring the challenges and strategic opportunities. Journal of World Business, 49(2), 253–261.
• Collings, D. G., & Isichei, M. (2017a). The shifting boundaries of global staffing: Integrating global talent management, alternative forms of international assignments and non-employees into the discussion. The International Journal of Human Resource Management, 1–23.
• Collings, D. G., & Isichei, M. (2017b). Global talent management: What does it mean for expatriates? In Y. McNulty, & J. Selmer (Eds.), Research handbook of expatriates (pp. 148-159). Cheltenham, UK: Edward Elgar.
• Collings, D. G., Scullion, H., & Dowling, P. J. (2009). Global staffing: A review and thematic research agenda. The International Journal of Human Resource Management, 20(6), 1253–1272.
• Collings, D. G., Scullion, H., & Morley, M. J. (2007). Changing patterns of global staffing in the multinational enterprise: Challenges to the conventional expatriate assignment and emerging alternatives. Journal of World Business, 42(2), 198–213.
• Çetinarslan, H. Ş. (2018). Global şirketlerde kadrolama stratejileri. İstanbul: Beta.
• Çetinarslan, H. Ş. ve Can, E. (2017). Türk çokuluslu işletmelerinin stratejik kadrolama faaliyetlerinin incelenmesi. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 127–140.
• De Cieri, H., & Dowling, P. J. (1999). Strategic human resource management in multinational enterprises: Theoretical and empirical developments. Research in Personnel and Human Resources Management, 4, 305–327.
• DEİK. (2014). Değerlenen Amerikan dolarına rağmen Türk şirketlerinin yurtdışı yatırımları artmaya devam ediyor. https://www.deik.org.tr/Contents/FileAction/4517 adresinden 06.01.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Dowling, P. J., & Welch, D. (2004). International human resources management: Managing people in a multinational context (4th edition). London, UK: Thomson Learning.
• Edström, A., & Galbraith, J. R. (1977). Transfer of managers as a coordination and control strategy in multinational organizations. Administrative Science Quarterly, 22, 248–263.
• Ercan, A. (2008). Çok uluslu işletmelerde insan kaynakları stratejileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir).
• Erdilek, A. (2003). A comparative analysis of inward and outward FDI in Turkey. Transnational Corporations, 12(3), 79-105.
• Esen, Ş. ve Gürson, N. G. (2016). Uluslararası şirketlerde üst düzey yönetici sağlama politikaları: Türkiye’de faaliyet gösteren 150 şirket üzerinde bir araştırma. JOMELIPS, 1(1), 104–112.
• Gong, Y. (2003). Toward a dynamic process model of staffing composition and subsidiary outcomes in multinational enterprises. Journal of Management, 29(2), 259–280.
• İlhan, T. (2005). Uluslararası ortak girişimlerde şirket içi tutarlılık ve yerel eçbiçimlilik baskılarını yönetmede farklılaşan stratejik insan kaynakları uygulamalarının rolü. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 81–119.
• Kang, H., & Shen, J. (2013). International recruitment and selection practices of South Korean multinationals in China. The International Journal of Human Resource Management, 24(17), 3325–3342.
• Kaya, H. (2009). Unfavorable business environment and foreign direct investment activities of Turkish manufacturing firms. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 3(1), 101–118.
• Kaya, H., & Erden, D. (2008). Firm-specific capabilities and foreign direct investment activities of Turkish manufacturing firms: An empirical study. Journal of Management Development, 27(7), 761–777.
• Kayam, S. ve Hisarcıklılar, M. (2009). Türkiye’den çıkan doğrudan yatırımları belirleyen etmenler: 1992-2005. İşletme İktisat ve Finans, 24(280), 47–70.
• Kühlmann, T., & Hutchings, K. (2010). Expatriate assignments vs localizations of management in China: Staffing choices of Australian and German companies. Career Development International, 15(1), 20–38.
• McNulty, Y., & Brewster, C. (2017a). The concept of business expatriates. In Y. McNulty, & J. Selmer (Eds.), Research handbook of expatriates (pp. 21-60). Cheltenham, England: Edward Elgar.
• McNulty, Y., & Brewster, C. (2017b). Theorizing the meaning(s) of ‘expatriate’: Establishing boundary conditions for business expatriates. The International Journal of Human Resource Management, 28(1), 27-61.
• McNulty, Y., & Selmer, J. (2017). Introduction: Overview of early expatriate studies, 1952 to 1979. In Y. McNulty, & J. Selmer (Eds.), Research handbook of expatriates (pp. 3-20). Cheltenham, England: Edward Elgar.
• Peng, M. W. (2009). Global Strategic Management (2nd edition). Canada: South Western Cengage Learning.
• Perlmutter, H. V. (1969). The tortuous evolution of the multinational corporation. Columbia Journal of World Business, 4(1), 9–18.
• Perlmutter, H. V., & Heenan, D. A. (1974). How multinational should your top managers be? Harvard Business Review, 52(6), 121–132.
• Perlmutter, H. V., & Heenan, D. A. (1979). Multinational organizational development. Reading, MA: Addison-Wesley.
• Rozkwitalska, M. (2012). Staffing top management positions in multinational subsidiaries: A local perspective on expatriate management. Journal of GSTF Business Review, 2(2), 50–56.
• Schmid, S., & Wurster, D. J. (2017). International work experience: Is it really accelerating the way to the management board of MNCs? International Business Review, 26, 991–1008.
• Sürgevil, O., Mayatürk, E. ve Budak, G. (2009). Expatların etkili çalışmasında insan kaynakları yönetiminin rolü. Anadolu BİL Meslek Yüksekokulu Dergisi, 3(13), 45–56.
• Tahvanainen, M., Welch, D., & Worm, V. (2005). Implications of short-term international assignments. European Management Journal, 23(6), 663–673.
• Thite, M., Wilkinson, A., & Shah, D. (2012). Internationalization and HRM strategies across subsidiaries in multinational corporations from emerging economies: A conceptual framework. Journal of World Business, 47, 251–258.
• Tüzüner, V. L., Özveren, C. G. ve Elmas Atay, S. (2018). Sınır ötesinde çalışma motivasyonları ve kişilik özellikleri açısından bağımlı ve bağımsız uluslararası çalışanlar. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(20), 36–48.
• Uzunlu, A. (2010). Çokuluslu işletmelerde uluslararası yönetici kadrolama ve geri dönüş süreci çerçevesinde yöneticinin uyumunun incelenmesine yönelik bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Welch, D. E., Welch, L. S., & Worm, V. (2007). The international business traveller: A neglected but strategic human resource. The International Journal of Human Resource Management, 18(2), 173–183.
• Yaprak, A., & Karademir, B. (2010). Emerging market multinationals’ role in facilitating developed country multinationals’ regional expansion: A critical review of the literature and Turkish MNC examples. Journal of World Business, 26, 238–446.
• Yüksel, Ö. ve Erkutlu, H. (2002). Uluslararası Türk işletmelerinde insan kaynakları yönetimi uygulamaları. H. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 155–170.