Ticaret Hukukunun Kaynağı Olarak Ticari Örf ve Adet Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 217 - 242, 30.06.2022

Muhammed Sulu

Öz

Hitap ettiği kişi topluluğunun müşterek vicdanına bir hukuk kuralı gibi yerleşecek kadar uzun süreden beri uygulanagelen kaideler olan örf ve adet kurallarının, zaman içinde kodifiye edilip kanunlaştırılan hükümlerin kaynağı oldukları düşünüldüğünde ne denli büyük öneme sahip oldukları anlaşılabilir. Buna mukabil örf ve adetin günümüz uygulamasında sahip olması gereken yerden çok geride olduğu, ifade yerinde ise uygulamacılar tarafından unutulduğu ve bu durumun da pek çok soruna sebebiyet verdiği görülmektedir. Bu itibarla ticari örf ve adetin teorik ve pratik bakımdan yeniden değerlendirilmesi çalışmanın dayanak noktasını teşkil etmektedir. Ticari örf ve adetlerin tespit edilip ilan edilmesi görevi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun 12. maddesi ile ticaret odalarına ve 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 50. maddesi ile Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı’na verilmiştir. Çalışmada ticari örf ve adetin unsurları, önemi, amacı ve işlevi irdelenirken Mecelle-i Ahkam-ı Adliye hükümlerinden, güncel mukayeseli hukuktan ve uygulama örneklerinden faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hukuk kaynağı, örf, adet, ticari hükümler, ticari örf ve adet

Some Evaluations on Commercial Customs as a Source of Commercial Law

Öz

Considering that the rules of customs and usages, which have been applied for a long time to settle into the common conscience of the people they address as a rule of law, are the sources of the provisions codified and enacted in time, it can be understood how important they are. On the other hand, it is seen that the customs and usages are far behind where they should be in today's practice, and they are forgotten by the practitioners, and this situation causes many problems. In this respect, the theoretical and practical re-evaluation of commercial customs is the mainstay of the study. The duty of determining and declaring commercial customs and usages has been given to the chambers of commerce in accordance with the Article 12 of the Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey and the Law on Chambers and Commodity Exchanges, and to the Ministry of Justice Education Department with the Article 50 article of the Presidential Decree No. 1 on the Presidential Organization. In the study, while examining the elements, importance, purpose and function of commercial customs, the provisions of Mecelle-i Ahkam-ı Adliye, current comparative law and application examples will be used.

Anahtar Kelimeler

The source of law, custom, usage, commercial provisions, commercial customs and usages

Kaynakça

• Akipek, Jale G., Türk Medeni Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1973.
• Ansay, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslâm Hukuku, 4. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002.
• Antalya, Gökhan O., Hukuk Metodolojisi II, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, 25. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2018.
• Arsal, Sadri Maksudi, Hukukun Umumi Esasları I, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1937.
• Aybay, Aydın; Aybay, Rona, Hukuka Giriş, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
• Aydın, M. Âkif, Osmanlı Hukuku, İSAM Yayınları, Ankara, 2020.
• Ayhan, Rıza; Çağlar, Hayrettin; Özdamar, Mehmet, Ticari İşletme Hukuku, 13. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Ayoğlu, Tolga, Uluslararası Ticari Sözleşmelere Uygulanan Genel Prensipler, Maddi Hükümler ve Ticari Adet-Teamüller Olarak Lex Mercatoria, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011.
• Baytaz, Abdullah Batuhan, Kanunilik İlkesi Bağlamında Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Yorum, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Bennett, T. W.; Vermeulen, T., “Codification of Customary Law”, Journal of African Law, Vol. 24, 1980, s. 206-219.
• Berki, Ali Himmet, Hukuk Mantığı ve Tefsir, Güney Matbaacılık, Ankara, 1948.
• Berman, Harold J., “Law of International Trade: Contract, Custom and Codification”, Harvard International Review, Vol. 6, No. 3, 1983, s. 44-46.
• Bernstein, Lisa, “The Myth of Trade Usages: A Talk”, Barry Law Review, Vol. 23, No. 2, 2018, s. 119-127.
• Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı, 36. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• Bilgişin, Şevket Memedali, Ticaret Hukuku Prensipleri I, 3. Bası, Duygu Matbaası, İstanbul, 1950.
• Boçarov, Viktor V., Hukuk Antropolojisi, Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2020.
• Çataloluk, Gökçe, Bir Hukuk Paradoksu Olarak Güven, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Örf”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 34, İstanbul, 2007.
• Edis, Seyfullah, Medenî Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, 6. Bası, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1997.
• Goode, Roy, “Usage and Its Reception in Transnational Commercial Law”, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 46, No. 1, 1997, s. 1-36.
• Gözler, Kemal, “Türk Anayasa Hukukunda Teamül Olabilir mi?”, Türkiye Günlüğü, S. 56, Yaz 1999, s. 36-44. (Teamül)
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, 16. Bası, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• Gözübüyük, A. Şeref, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, 39. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• Hayek, Friedrich A., Law, Legislation and Liberty, 3. Bası, Londra, 1982.
• Hirsch, Ernst E., Türk Ticaret Kanununun Esaslarına Göre Ticaret Hukuku, Cihan Kitaphanesi, İstanbul, 1935.
• Hobbes, Thomas, Leviathan, 6. Bası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Işıktaç, Yasemin, Hukukun Kaynağı Olarak Örf ve Adet Hukuku, 4 Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2009.
• İzmirli, İsmail Hakkı, “Örfün İslam Hukukundaki Yeri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. 5, Yıl 2005, s. 207-216.
• İzveren, Adil, “Ticari Örf ve Ticari İlişkilerdeki Önemi”, Prof. Dr. Yaşar Karayalçın’a 65 inci Yaş Armağanı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1988, s. 31-37.
• Kahraman, Tevhit, “Erzı̇ncan İlı̇ ve Yakın Çevresı̇nde Uygulanan Tı̇carı̇ Örf- Adet ve Teamüller”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2020, s. 92-102.
• Karahan, Sami, Ticari İşletme Hukuku, 20. Bası, Mimoza Yayınları, Konya, 2011.
• Kelsen, Hans, Principles of International Law, Rinehart, New York, 1952.
• Kılıçoğlu, Ahmet M., Medeni Hukuk, 3. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• Köprülü, Bülent, Medeni Hukuk, 2. Bası, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1984.
• Oğuzman, M. Kemal; Barlas, Nami, Medeni Hukuk, 25. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• Özekes, Muhammet, Temel Hukuk Bilgisi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2019.
• Özkan, Salih, Ceza Hukukunda Önemsizlik, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 8. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009.
• Poroy, Reha; Yasaman, Hamdi, Ticari İşletme Hukuku, 18. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• Postema, Gerald J., “Custom, Normative Practice, And The Law”, Duke Law Journal, Vol. 62, No. 3, 2012, s. 708-738.
• Serozan, Rona, Medeni Hukuk, 8. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• Smith, Munroe, “Customary Law I”, Political Science Quarterly, Vol. 18, No. 2, 1903, s. 256-281.
• Szladits, Charles, Guide to Foreign Leg Materials: French, German, Swiss, Oceana Publications, New York, 1959.
• Şener, Mehmet, İslam Hukukunda Örf, Öğrenci Basımevi, İzmir, 1987.
• Tekinay, Selahattin Sulhi, Medenî Hukukun Genel Esasları, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992.
• Uğur, Hüsamettin, “Kanunların Ruhu veya Ruhunu Arayan Kanunlar”, Terazi Hukuk Dergisi, S. 17, Ocak 2008, s. 157-166.
• Ulusoy, Erol, Ticari Örf ve Adet Hukuku, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2001.
• Ülgen, Hüseyin; Helvacı, Mehmet; Kaya, Arslan; Nomer Ertan, Füsun, Ticari İşletme Hukuku, 6. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• Watson, Alan, "An Approach to Customary Law," University of Illinois Law Review, No. 3, 1984, s. 561-576.
• Wortley, B. A., “Mercantile Usage and Custom”, Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht, Jahrg. 24, H. 2, 1959, s. 259-269.
• Yasin, Melikşah, “Örf ve Adet Kuralları ile İdari Teamüllerin İdare Hukukundaki Yeri”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, C. 15, S. 2, Yıl 2012, s. 29-44.
• https://karararama.yargitay.gov.tr http://sanayi.tobb.org.tr/orf1.php
• https://sanayi.tobb.org.tr/fire2.php http://www.kadisicilleri.org
• http://www.kazanci.com.tr http://www.lexpera.com.tr