Şube Kiracısı Banka ve Kredi Borçlusu Kiraya Verenin Para Borçlarının Birbirine Saydırılmasına İlişkin Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 509 - 544, 25.12.2023

Güray Türker , Ayça Ebru Celep

Öz

Teknolojide gelişime paralel olarak şubesiz bankacılık uygulamaları ülkemizde hızla yaygınlaşsa da, ülkemizdeki sosyal ve ekonomik yapının yarattığı ihtiyaçlar çerçevesinde banka şubelerinin sayısındaki fazlalığı gözlemlemekteyiz. Bu şubeler ekseriyetle kira sözleşmelerinin akdedilmesi suretiyle faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu bağlamda, bir tarafında kiraya veren olarak bir gerçek kişi veya tüzel kişinin bulunduğu, diğer tarafında ise kiracı olarak bankanın yer aldığı işyeri kira sözleşmelerine uygulamada sıklıkla rastlanmaktadır. Bankalar kiracısı oldukları kira verenlerine kredi kullandırabilmekte ve kira bedelini nakit olarak ödememek maksadıyla farklı hukukî müesseselere başvurma ihtiyacı duyabilmektedir. Uygulamada tarafların ve özellikle bankaların kredi sözleşmesinin borçlusu kiraya veren ile ayrı olarak yaptığı sözleşmede, kira bedeli ödemelerinin kredi borcuna istinaden nakit olarak yapılmamasının hukuki dayanağını tespitte zorluk yaşadığı görülmektedir. Bu konuyla ilgili diğer bir sorunu ise kira bedeli alacaklarına, kredi borçlusu kiraya verenin başka alacaklıları tarafından haciz konulması ve bunun kiracı banka ve kiraya veren arasındaki sözleşmeye etkisinin ne olacağı oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında, “alacağın devri”, “mahsup”, “takas” ve “alacak rehni” kavramları açısından kiracı banka ve kredi borçlusu kiraya veren arasındaki hukukî ilişkinin niteliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun yanında, kredi borçlusu kiraya verenin başka alacaklıları tarafından kira bedeline haciz konulmasının söz konusu hukukî kurumlar çerçevesinde etkisi irdelenmiştir. Bu çalışmayla, bu konuyla ilgili olarak uygulamadaki belirsizliklerin giderilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Banka, şube kirası, kira bedeli, kredi borcu, takas sözleşmesi, alacak rehni, üçüncü kişi, haciz

Assesment Regarding the Offsetting of the Money Debts of the Branch Tenant Bank and the Credit Debtor Leaseholder

Öz

Although branchless banking has become widespread in our country in parallel with the development in technology, we observe the excessive number of bank branches within the framework of the needs created by the social and economic structure in our country. These branches continue their activities by concluding lease agreements. In this context, it is frequently encountered in practice that there are business lease agreements in which a real person or legal entity is the lessor on one side and the bank is the lessee on the other side. Banks may loan to their lessees and may need to resort to different legal institutions in order to avoid paying the rent in cash. In practice, it is observed that the parties, and especially the banks, have difficulty in determining the legal basis for the non-payment of the rental fee in cash based on the credit debt in a separate agreement with the lessor, the debtor of the credit agreement. Another problem related to this issue is the attachment of the lease claims by other creditors of the lessor and the effect of this on the contract between the lessee bank and the lessor. Within the scope of this study, it has been tried to determine the nature of the legal relationship between the lessee bank and the credit debtor lessor in terms of the concepts of "assignment of claim", "deduction", "set-off", "pledge on receivable". In addition, the effect of the attachment of the lease amount by other creditors of the lessor on the lease amount has been analysed within the framework of the aforementioned legal institutions. This study aims to eliminate the uncertainties in practice regarding this issue.

Anahtar Kelimeler

Bank, brach lease, lease amount, credit debt, set-off aggreement, pledge on receivable, third party, attachment

Kaynakça

• Kitaplar ve Makalaler
• Aepli, Viktor, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Obligationenrecht, Kommentar zur 1. und 1.
• Abteilung (Art. 1-529 OR), Das Erlöschen der Obligationen, Art. 114-126 OR, Zürich, 1991.
• Acar, Faruk, Rehin Hukuku Dersleri, 2. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• Akıntürk, Turgut; Ateş, Derya, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Özel Borç İlişkileri, 27. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Akipek, Jale; Akıntürk Turgut; Ateş, Derya, Eşya Hukuku, 2. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Aral, Fahrettin, Türk Borçlar Hukukunda Takas, Savaş Yayınları, Ankara, 1994.
• Ayan, Mehmet, Eşya Hukuku III, Sınırlı Ayni Haklar, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, İstanbul, 2017.
• Becker, Hermann, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch Obligationenrecht I. Abteilung Band VI Allgemeine Bestimmungen, Art.1-183, 2. Auflage, Stämpfli Verlag Bern, 1941.
• Brüggemeier, Gert, Reihe Alternativkommentare Gesamtherausgeber Rudolf Wassermann Kommentar Zum Bürgerlichen Gesetzbuch, VI. Band, Luchterhand, 1980.
• Bucher, Eugen, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht, 2. Auflage, Schulthess Verlag, Zürich, 1988.
• von Büren, Bruno, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, Schulthess Verlag, Zürich, 1964.
• Cansel, Erol, Türk Menkul Rehni Hukuku, Teslim Şartlı Menkul Rehni, C.I, Sevinç Matbaası, Ankara, 1967.
• C. Wieland, Kanunu Medenide Ayni Haklar, Çeviren: İ. Hakkı Karafakı, Yeni Cezaevi Basımevi, Ankara, 1946.
• Çuhacı, Şemsettin, “Takas ve Mahsup Kavramları Üzerine Bir İnceleme”, Ed. Rayegan Kender, Ed. Samim Ünan, Prof. Dr. Tahir Çağa’nın Anısına Armağan, İstanbul, 2000, s. 159-172.
• Develioğlu, Hüseyin Murat, Takas, 2. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• Engin, Baki İlkay, Alacağı Temlik Edenin Garanti Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Ergüne, Mehmet Serkan, Hukukumuzda Taşınır Rehninin, Özellikle Teslime Bağlı Taşınır Rehninin Kuruluşu, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• Esener, Turhan; Güven, Kudret, Eşya Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II, 2. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1977.
• Furrer, Andreas; Muller-Chen, Markus; Çetiner, Bilgehan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Gauch, Peter; Spirig, Eugen, Obligationenrecht Zürcher Kommentar zur 1. Und 2. Abteilung (Art. 1-529 OR) Teilband V 1k Die Abtretung von Forderungen und die Schuldübernahhme Erste Lieferung Art.164-174 OR, 3.Auflage, Schultess Verlag, Zürich, 1993.
• Gauch, Peter; Schluep, Walter R.; Schmid, Jörg; Emmenegger, Susan, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil Band II, 10.Auflage, Schulthess Verlag, Zürich, 2014.
• Geiser, Thomas; Wolf, Stephan, Kommentar Zum Schweizerischen Privatrechts, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Band II, 6.Auflage, Helbing Lichtenhan Verlag, Basel, 2019.
• Girsberger, Daniel, Basler Kommentar Obligationenrecht I Art.1-529 OR, Herausgeber Honsell, Vogt, Wiegand, 4.Auflage, Stämpfli Verlag, Basel, 2007.
• Gursky, Karl-Heinz, J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen Buch 2-Rech der Schuldverhaeltnisse §§ 362-396, Sellier-de Gruyter, Berlin, 2006.
• Gümüş, Mustafa Alper, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri, 10. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Gümüş, Mustafa Alper, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Kısa Ders Kitabı, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2018.
• Hatemi, Hüseyin, Eşya Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2020.
• Hatemi, Hüseyin; Gökyayla, K. Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017.
• Keller, Max; Schöbi, Christian, Das Schweizerische Schuldrecht Band IV, Gemeinsame Rechtsinstitute für Schuldverhältnisse aus Vertrag, unerlaubter Handlung und ungerechfertigter Bereicherung, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel und Frankfurt 1984. (Band IV).
• Kocaman, Arif B., Alacağın Temlikinin Benzer Üçlü İlişkiler Karşısındaki Teorik Sınırı Sorunu, Ankara, 1989.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip; Hatemi, Hüseyin; Serozan, Rona; Arpacı, Abdülkadir, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Birinci Cilt, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, Filiz Kitabevi, 7. Baskı, İstanbul 2017.
• Koller, Alfred, Die Verrechnung nach schweizerischem Recht, Zeitschrift für juristische Weiterbildung und Praxis, (3) 2007, s.101-113.
• Köprülü, Bülent; Kaneti, Selim, Sınırlı Ayni Haklar, 2. Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982-1983.
• Kuntalp, Erden, “Yargıtay’ın Nesnel Teminatlarla İlgili Olarak Taşınır Rehninin Kuruluşuna ve Rehin Hakkı İle Alacak Arasındaki İlişkiye İlişkin İki Kararının Hukuki Değerlendirmesi”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Karaları Sempozumu XIV, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1997, s. 3-22.
• Makaracı-Başak, Aslı, Taşınır Rehni Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Nomer, Haluk Nami, Beklenen Haklar Üzerindeki Tasarrufların Hukukî Sonuçları, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2002. (Beklenen Haklar).
• Nomer, Haluk Nami, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 19. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2023. (Borçlar).
• Nomer, Haluk Nami; Ergüne, Mehmet Serkan, Eşya Hukuku, 8. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Oftinger, Karl; Bär, Rolf, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Das Sachenrecht, Die beschränkten dinglichen Rechte, Das Fahrnispfand, Art. 884-918 ZGB, mit ergänzender Darstellung der im Gesetz nicht geordneten Arten dinglicher Sicherung mittels Fahrnis, IV. Band, Dritte Auflage, Zürich, 1981.
• Oğuzman, M. Kemal; Öz, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1, 19. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2021. (C.I).
• Oğuzman, M. Kemal; Öz, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 2, 16. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2021. (C.II).
• Oğuzman, M. Kemal; Seliçi, Özer; Oktay-Özdemir, Saibe, Eşya Hukuku, 23. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• Oser, Hugo; Schönenberger, Wilhelm, Kommentar Zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch V. Band Das Obligationenrecht Erster Halbband: Art 1-183, 2. Auflage, Schultess Verlag, Zürich, 1929.
• Ozanemre-Yayla, H. Tolunay, Alacağın Devri İşleminin Geçerliliği ve Sebeple Olan İlişkisi (İlliği), Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
• Peter, Wolfgang, Basler Kommentar Obligationenrecht I Art.1-529 OR, Herausgeber Honsell, Vogt, Wiegand, 4.Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2007.
• Reisoğlu, Seza, Bankacılık Kanunu Şerhi ve Bankacılık Uygulamasında Diğer Hukuki Kavramlar, Ankara, 2002.
• Rona, Serozan, Eşya Hukuku I, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2014.
• Saymen, Ferit H.; Elbir, Halid K., Türk Borçlar Hukuku I-II Umumi Hükümler, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1958.
• Saymen, Ferit H.; Elbir, Halid K., Türk Eşya Hukuku Dersleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1963.
• Schlüter, Münchener, Kommentar zum Bürgerlichen Gezetzbuch, Band 2 Schuldrecht Allgemeiner Teil, §§ 241-432, München, 2007.
• Schwenzer, Ingeborg, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, 5. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern, 2009.
• Sirmen, A. Lale, Alacak Rehni, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1990.
• Sirmen, A. Lale, Eşya Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, 2020.(Eşya Hukuku).
• Sirmen, A. Lale, Türk Hukukunda Şart, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1982. (Şart).
• Staehelin, Daniel, Bedingte Verfügungen, Schulthess Polygraphischer Verlag, Zurich, 1993.
• Tercier, Pierre; Pichonnaz, Pascal; Develioğlu, H. Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Tekinay, Selahattin Sulhi, Menkul Mülkiyeti ve Sınırlı Ayni Haklar, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1994.
• Tekinay, Selahattin Sulhi; Akman, Sermet; Burcuoğlu, Haluk; Altop, Atilla, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• Tunçomağ, Kenan, Türk Borçlar Hukuku I. Cilt Genel Hükümler, 6. Baskı, Sermet Matbaası İstanbul, 1976.
• von Tuhr, Andreas; Escher, Arnold, Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts Zweiter Band, Schultess Verlag, Zürich, 1974. (Band II).
• Türker, Güray, İvazlı Alacağın Devrinde Borca Aykırılık ve Buna Bağlı Sonuçlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Vardar-Hamamcıoğlu, Gülşah, Medeni Hukuk’ta Tasarruf İşlemi Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Yavuz, Cevdet; Acar, Faruk; Özen, Burak, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, İstanbul, Beta Yayıncılık, 2014.
• Yıldız, Hilal Rabia, Alacak Rehnini Kurulması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2021.
• Yılmaz, Ejder, “Davada Takas ve Mahsup Talebi”, Medeni Usul ve İcra – İflas Hukuku Dergisi (MİHDER), Sayı: 2, 2010, s.247-284.
• Zerres, Thomas, Vertragsrecht Kommentar, Luchterhanf, 2010.
• Zobl, Dieter; Thurnherr Christoph, Berner Kommentar, Kommentar zum Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Band IV: Das Sachenrecht, 2. Abteilung: Die beschränkten dinglichen Rechte, 5. Teilband: Das Fahrnispfand, 1. Unterteilband: Systematischer Teil und Art. 884-887 ZGB, 3.Auflage, Stämpfli Verlag AG, Bern, 2010.