ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN YENİ GÖRÜNÜMÜ: KIDFLUENCER

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 241 - 274, 13.06.2024

Hatice Duygu Özer Fatma Nazlıcan Alpsoy

Öz

Sosyal medyanın kullanımının her geçen gün daha çok artış göstermesiyle birlikte pek çok sektörde olduğu gibi reklamcılık sektöründe de internetin kullanımı artmıştır. Bu kullanımlardan biri de influencer olarak ebeveynlerin özellikle de annelerin çocuklarıyla birlikte reklam amaçlı içerik üretmeleridir. Küçük yaştaki çocukların sosyal medyada görüntü, ses gibi kişisel verilerinin paylaşılması kişiler hukuku, aile hukuku, ceza hukuku, bilişim hukuku gibi hukuk dallarına konu olan ihlallere neden olabildiği gibi psikolojik, sosyolojik araştırmalara da konu olmaktadır.
Bu çalışmada ebeveyni tarafından sosyal medyada içerik oluşturmak için kullanılan çocuğun yaptığı çalışmanın iş ilişkisi olarak kabul edilip edilemeyeceği, çocuğa yaptırılan çalışmanın iş hukuku ilkelerine uygun korumaya tabi olup olamayacağı tartışılmaktadır. Henüz ülkemizde sosyal medya içerik üreticilerinin çalışma koşullarının ve özlük haklarının ele alındığı yasal bir düzenleme mevcut değildir. Ancak bu belirsizlik, bu şekilde çalışan çocukları reklam şirketlerine ve hatta ailelerine karşı korumasız bırakmaktadır. Bu eksikliğin giderilebilmesi amacıyla çalışmamızda yabancı ülke hukuk sistemlerinde tespit edebildiğimiz düzenlemeler incelenmiştir. Böylelikle ülkemizde ileride yapılacak yasal düzenlemede örnek alınabilecek tedbirlerin neler olduğu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Influencer, Fenomen, Sosyal Medya, Çocuk İşçi, Ebeveyn, Zorla Çalıştırma Yasağı

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut; Ateş, Derya, Türk Medeni Hukuku- Aile Hukuku, 2. Cilt, Beta Yayınları, İstanbul, 2017.
• Altar Yavuz, Oya; Yılmaz, Merve, “Dijital Reklamcılığın Kurgu Yüzleri: Sanal Influencer’lar”, Ed. Mehmet Yakın, Dijital Reklamcılık Bize ne Anlatır?, Urzeni, İstanbul, 2019.
• Ansgar Ohly; Olaf Sosnitza, Gesetz gegen den unlauteren Wettbewerb: UWG, 8. Baskı, C. H. Beck, 2023, Rn. 25.
• Badur, Emel, Çocuğun Kişisel Verilerinin Korunması, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Bayuk, M. Nedim; Aslan, Mustafa, “Influencer Marketing (Hatırlı Pazarlama)”, Akade-mik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 75, 2018, s. 173-185.
• Busche, Jan, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd. 1, 8. Baskı, C.H. Beck, 2020.
• Canöz, Kadir; Gülmez, Özge; Eroğlu, Gizem, “Pazarlamanın Yükselen Yıldızı Influencer Marketing: Influnecer Takipçilerinin Satın Alma Davranışını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, S.Ü. Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Cilt 23, Sayı 1, 2020.
• Civan, Orhan Ersun, “İş Sağlığı ve Güvenliğinde Özel Politika Gerektiren Gruplar”, An-kara Barosu Dergisi, Cilt 75, Sayı 4, 2017, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/542423 (16.03.2023).
• Çelik, Nuri; Caniklioğlu, Nurşen; Canbolat, Talat; Özkaraca, Ercüment, İş Hukuku Ders-leri, 35. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2022.
• Çetinkaya, Berna, “İnternet Ortamında Çocuğun Kişisel Verileri ve Mahremiyeti”, Hu-kuk ve Bilişim Dergisi, https://www.hukukvebilisimdergisi.com/internet-ortaminda-cocugun-kisisel-verileri-ve-mahremiyeti/ (26.07.2023).
• Dannecker, Sophie, “Kurzer Ausblick nach Frankreich Französisches Parlament verabs-chiedet Gesetz zum Schutz von Kinder-Influencern” NZFam, Beck-online, 2020.
• Doğan Yenisey, Kübra; Kabakcı, Mahmut, Gönüllü Emeği ve İş Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Dural, Mustafa; Öğüz, Tufan, Türk Özel Hukuku-Kişiler Hukuku, Cilt 2, 16. Baskı, Filiz, İstanbul, 2015.
• Edwards, Madyson, “Children Are Makıng It Big (For Everyone Else): The Need For Child Labor Laws Protecting Child Influencers”, 2023, https://ssrn.com/abstract=4351827 (09.04.2023).
• Ekmekçi, Ömer; Köme Akpulat, Ayşe; Ledün Akdeniz, Ayşe, İş Sağlığı ve Güvenliği Hu-kuku, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2021.
• Esgin, Yeşim; Eken, İhsan, “Sharenting Bağlamında Ebeveynlerin Sosyal Medya Kullanımı ve Çocukların Mahremiyet Hakları Üzerine Bir İnceleme”, https://www.researchgate.net/profile/Yesim-Esgin/publication/362126894_Sharenting_Baglaminda_Ebeveynlerin_ Sosyal_Medya_Kullanimi_ve_Cocuklarin_Mahremiyet_Haklari_Uzerine_Bir_Inceleme/links/62d7dd25fdad924dcbf49d4e/Sharenting-Baglaminda-Ebeveynlerin-Sosyal-Medya-Kullanimi-ve-Cocuklarin-Mahremiyet-Haklari-Uezerine-Bir-Inceleme.pdf (20.03.2023).
• Goanta, Catalina; Wildhaber, Isabelle, “In the Business of Influence: Contractual practi-ces and Social Media content monetisation” Schweizerische Zeitschrift für Wirtschafts- und Finanzmarktrecht, Cilt 91, Sayı 4, 2019.
• Goanta, Catalina; Wildhaber, Isabelle, “Controlling Influencer Content Through Contracts: A Qualitative Empirical Study On The Swiss İnfluencer Market”, The Regula-tion of Social Media Influencers, Elgar, 2020, https://ssrn.com/abstract=3592005 (15.04.2023).
• Gümüş, Alper, Türk Medeni Hukukunda Kayyımlık, Vedat, Ankara, 2006.
• Güzel, Ali; Okur, Ali Rıza; Caniklioğlu, Nurşen, Sosyal Güvenlik Hukuku, 19. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• Hekimler, Alpay, “Karşılaştırmalı Bir Perspektif ile Türk ve Alman Hukukunda Genç İş-çilerin Çalıştırılmasına Yönelik Mevzuatın Temel Esasları”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Cilt 4, Sayı 75, 2022, s. 2549-2582.
• Herberger, Marie, “Kinderarbeit Unter Digitalen Bedingungen”, Beck-Online, 2021.
• Kahramanoğlu, Ertan, Türkiye’de Çalışan Çocuklar Sorunu ve Çözüm Yolları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu ve Friedrich Naumann Vakfı Yayını, Ankara, 1996.
• Karakoç, Elif; Ünlü, T. Türkan, “Oyun mu, İş mi? YouTube Kidfluencerları Üzerine Karşı-laştırmalı Bir Analiz” TRT Akdemi- Dijital Hayat ve Etik, Cilt 6, Sayı 12, 2021, s. 470-493.
• Keskin, Ayşe Dilşad, “Influencer Sözleşmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergi-si, Cilt 13, Sayı 1, 2022, s. 129-147.
• Korkusuz, Refik; Uğur, Suat, Sosyal Güvenlik Hukuku, Ekin, Bursa, 2016.
• Kökkılınç, Ayşe Gül, Çocuk İşçinin İş İlişkisi, Legal, İstanbul, 2023.
• Kökkılınç Eraltuğ, Ayşegül, Fırat Şimşek, Ayşe, “Çocuk ve Genç İşçinin İş İlişkisinde Veli ve Vasinin Rolü”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Sayı 21, 2019, s. 89-118.
• Maheshwari, Sapna, “Online and Making Thousands, at Age 4: Meet the Kidfluencers.” The New York Times, https://www.nytimes.com/2019/03/01/business/media/social-media-influencerskids.html (30.03.2023).
• Masterson, Marina, “When Play Becomes Work: Child Labor Laws In The Era Of “Kidflu-encers”, University of Pennsylvania Law Review, Cilt 169, 2020, s. 577-607.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi; Astarlı, Muhittin; Baysal, Ulaş, İş Hukuku, 7. Baskı, Lykeion, Ankara, 2022, s. 496.
• Müller-Glöge, Rudi; Preis, Ulrich; Schmidt, Ingrid, Erfurter Kommentar zum Arbeits-recht, 23. Baskı, C.H. Beck, 2023.
• Narmanlıoğlu, Ünal, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, 5. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2014.
• Neifeld, Katherine, “More than a Minor Inconvenience: The Case for Heightened Protec-tion for Children Appearing on Reality Television”, Hastings Communication and En-tertaintment Law Journal, Cilt 32, Sayı 3, 2020, https://repository.uchastings.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1703&context=hastings_comm_ent_law_journal (14.04.2023).
• Nottingham, Emma, “‘Dad! Cut that Part Out!’ Children’s Rights to Privacy in the Age of ‘Generation Tagged’: Sharenting, Digital Kidnapping and the Child Micro-Celebrity” The Routledge International Handbook of Young Children’s Rights, ‘Dad! Cut that Part Out!’ Children’s Rights to Privacy in the Age of ‘Generation Tagged’: Sharenting, Digital Kidnapping and the Child Micro-Celebrity’ by Emma Nottingham :: SSRN (30.03.2023).
• Okur, Ali Rıza, “Ev Hizmetlerinde (İşlerinde) Çalışanların Sigortalılığı”, Kamu-İş İş Hu-kuku ve İktisat Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, 2004, s. 1-22.
• Özdemir, Hayrunnisa; Ruhi, Ahmet Cemal, Çocuk Hukuku (Ders Kitabı), On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2018.
• Özkaraca, Ercüment; Ünal, Canan, “Küçüklerı̇n Çalışmasına İlı̇şkı̇n Yasak ve Sınırlamalar ile Bunlara Aykırılık Halı̇nde İş Sözleşmesı̇nı̇n Geçersı̇zlı̇ğı̇ Sorunu”, Marmara Üniversi-tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı 1 (Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan), 2014, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/706786 (12.03.2023).
• Öztan, Bilge, Aile Hukuku, 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2004.
• Sachsen Gessaphe, Karl August, Münchener Kommentar zum BGB, 8. Baskı, C.H. Beck, 2020.
• Sözer, Ali Nazım, Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, 6. Baskı, Beta, İstanbul, 2023, s. 108-110.
• Sulemain, Munirat, “Is Kidfluencing Child Labor?: How the Youngest Influencers Re-main Legally Unprotected”, Columbia Undergreduate Law Rewiev, 2022, https://www. culawreview.org/journal/is-kidfluencing-child-labor-how-the-youngest-influencers-remain-legally-unprotected (11.04.2023).
• Sümer, Haluk Hadi, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, 6. Baskı, Seçkin, Ankara, 2022.
• Süzek, Sarper, İş Hukuku, 21. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2021, s. 884.
• Şeker, Arzu, “İnfluencerların Tüketici Satın Alma Tutum ve Davranışlarına Etkileri Üzeri-ne Nitel Bir Araştırma”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, 2021, s. 19-42.
• Tuncay, Aziz Can; Ekmekçi, Ömer; Gülver, Ender, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 22. Baskı, Beta, İstanbul, 2023.
• Usta, Sevgi, Velayet Hukuku, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2016.
• Uzun, Sevde, “Velayet Hakkı Bağlamında Çocuğun Görüntüsünün Sosyal Medyada Pay-laşılması ve Ortaya Çıkabilecek Hukuki Meseleler”, http://humanistburo.org/dosyalar/humdosya/Cocugun%20Goruntusunun%20Sosyal%20Medyada%20Paylasilmasina%20 Dair%20Hukuki%20Meseleler%20(S.Uzun).pdf (19.09.2023).
• Van der Hof, Simone, Verdoodt, Valeria, Leiser, Mark, “Child Labour and Online Pro-tection in a World of Influencers”, SSRN Electronic Journal, 2019, s.1, https://www.re-searchgate.net/publication/336249812_Child_Labour_and_Online_Protection_in_a_ World_of_Influencers (14.04.2023).
• Winckler, Charlotte B, “Kidfluencers: How The Law’s Failure To Keep Up Leaves Children Across The Country At Risk Of Labor Abuse And Financial Exploitation”, Charleston Law Review, Cilt 16, Sayı 2, 2022, s. 111-132.
• Wong, Julia Carrie, “‘It’s Not Play If You’re Making Money’: How Instagram And Youtube Disrupted Child Labor Laws”, https://www.theguardian.com/media/2019/apr/24/its-not-play-if-youre-making-money-how-instagram-and-youtube-disrupted-child-labor-laws (09.04.2023).
• Yücel, Özge, Çocuğun Kayyım Tarafından Temsili, Turhan, Ankara, 2011.