Hukuki Açıdan Sağlık Turizminde Tanıtım ve Reklam

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 205 - 240, 13.06.2024

Funda Işık , Emre Yüksel

Öz

Bir ülke ekonomisine katma değer yaratan belli başlı sektörlerden biri olan turizm ile temelde amaçlanan, o ülkeye döviz kazandırmaktır. Sağlık turizmi faaliyetlerinde bulunan ülkelerin, faaliyetleri sebebi ile döviz kazanımının yanında sağlık hizmetleri sektörünün de geliştiği bir gerçektir. Nitekim sağlık turizmi faaliyetlerinde bulunan ülkelerin, edindikleri olgu tecrübesi ile sağlık sektöründe gelişim gösterdiği gözlemlenmiştir. Türkiye’de de bu doğrultuda sağlık turizminin geliştirilmesi için pek çok adım atılmıştır. Bununla birlikte artık bilgiye kolayca erişilebilen dünyada, ülkeler, sağlık turizmi faaliyetlerinde de birbirleri ile rekabet eder hâle gelmiştir. Söz konusu rekabet sebebi ile de sağlık turizmi faaliyetlerinde bulunan ülkeler, ülkelerindeki sağlık hizmetlerine ilişkin olarak reklam, tanıtım ve bilgilendirme yapma ihtiyacı duymaktadırlar. Ancak konunun insan sağlığını ilgilendirmesi, sağlık hizmetinden yararlanacak kişiler ile sağlık hizmeti sağlayıcıları arasındaki bilgi asimetrisi gibi nedenlerle reklam, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerine ilişkin yasal düzenleme bulunması gereksinimi ortaya çıkmıştır ve sağlık turizminde bilgilendirme ve tanıtımı mümkün kılan yasal düzenlemeler Türkiye’de de bulunmaktadır. Çalışmamızda sağlık hukuku yönü ile sağlık turizmi kapsamındaki reklam, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri ele alınmış, uygulamadaki ihlallerden örneklere yer verilmiş ve nihayetinde konuya dair önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Medikal turizm, sağlık turizmi, sağlık turizminde reklam, tanıtım ve bilgilendirme, sağlık hizmetlerinde reklam, tanıtım ve bilgilendirme ile ilgili yasal düzenlemeler, sağlık hizmetleri, tıp hukuku

Promotion and Advertising in Health Tourism with a Legal Perspective

Öz

The main purpose of tourism, which is a main sector that adds value to the country’s economy, is to bring foreign currency to the country. It is a fact that the countries engaged in health tourism activities develop as well as the foreign exchange earn due to these activities. As a matter of fact, it has been observed that the countries engaged in health tourism activities have developed in the health services sector with the case experiences they have acquired. Many steps have been taken to improve health tourism in this direction in Turkey. However, in the world, where information is now easily accessible, countries have come to compete with each other in health tourism activities. With the reason of competition in question, the countries engaged in health tourism need to advertise, promote and inform about the health services in their countries. However, the need for legal regulations regarding advertising, promotion and information activities, has emerged due to the fact that issue is related with the human health and the information asymmetry between the people who will benefit the health service and the health service providers. Turkey has legal regulations regarding the information and promotion in health tourism. In this study, advertising, promotion and information activities within the scope of health tourism were discussed, examples from violations in practice were included and at the end were included a number of suggestions.

Anahtar Kelimeler

Medical tourism, health tourism, advertising, legal regulations regarding the advertising, promotion and information in health tourism, health services, medical law.

Kaynakça

• Barclay, Eliza, “Stem-cell experts raise concerns about medical tourism”, World Re-port, The Lancet, Cilt 373, Number 9667, March 14, 2009, https://www.thelancet. com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(09)60529-8.pdf (15.09.2023), s. 883-884.
• Bir, Ali Atıf, “Reklam ve Reklam Stratejisine Giriş”, (Ed. Ali Atıf Bir, Fermani Maviş) Dünyada ve Türkiye’de Reklamcılık, Reklamın Gücü, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1988.
• Bookman, Milica Z.; Karla R. Bookman, Medical Tourism in Developing Countries, Palgrave Macmillan New York, 2007, https://DOI.org/10.1057/9780230605657 (01.09.2023).
• Eşref Buharalı, “Üç Türk Hükümdarının Yaptırdığı Üç Sağlık Kurumu: Tolunoğul-ları, Zengiler ve Memluklerde Sağlık Hizmetleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 25, Sayı 40,(31.08.2023) s. 29-39.
• Carrera, Percivil M; Bridges, John FP, “Globalization and healthcare: understanding health and medical tourism”, Expert Review of Pharmacoeconomics & Outcomes Research, Cilt 6, Sayı 4, https://DOI.org/10.1586/14737167.6.4.447 (05.09.2023), s. 447-454.
• Connell, John, Medical Tourism, Wallingford, Oxfordshire; Cambridge, MA: CABI, 2011.
• Çoban, Ömer; Dilek, S. Emre; Harman, Serhat,“İntihar Bir Turizm Türü Olarak Değerlendirilebilir mi?”, Hacıbektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, 2017, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/318779 (03.09.2023), s. 137-151.
• DeRenzo, Lesley N., “Stem Cell Tourism: The Challenge and Promise of International Regulation of Embryonic Stem Cell-Based Therapies”, Case Western Reserve Journal of International Law, 2011, Cilt 43, Sayı 3, s. 877-918, https://core.ac.uk/download/pdf/214077907.pdf (15.09.2023).
• Ersoy, Verda; Güler, Mustafa; Giritlioğlu, Hakan, Sağlık Hizmeti Sunumunda Reklam ve Tanıtım, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara, 2008.
• Gemalmaz, H. Burak; Ertan, İzzet Mert, “Rabbim Cleveland Dedi: Sağlık Turizmi-İn-san Hakları İlişkisi Üzerine Başlangıç Notları, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fa-kültesi Dergisi, Cilt 70, No. 4, 2015, https://sbfdergi.ankara.edu.tr/dergi/pdf/70/4/8---H.-Burak-Gemalmaz---Izzet-Mert-Ertan.pdf (06.09.2023), s. 1003-1039.
• Göle, Celal, “Ticaret Hukuku Açısından Aldatıcı Reklamlara Karşı Tüketicinin Korun-ması”, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1983.
• Gönenç, Fulya İlçin, “Hukuki ve Etik Boyutuyla Medikal Turizm”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, Cilt 22, Sayı 3, İstan-bul, 2016, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/334385 (01.09.2023), s. 1173-1184.
• Gülen, Kemal Güven; Demirci, Selma, Türkiye’de Sağlık Turizmi Sektörü, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul, 2012.
• Güler, Emel, Sağlık Sektöründeki Mal ve Hizmetler için Yapılan Reklamların Hukuksal Boyutunun Türkiye’deki Durumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mar-mara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2006.
• Gülsoy, Tanses, Reklam Terimleri ve Kavramları Sözlüğü, İstanbul 1999.
• Gürzumar, Aydanur, “Türkiye, İsviçre ve Avrupa Topluluğu Ülkelerinde Reklamcılık Alanında Tüketicinin Korunması Amacıyla Uyulması Gereken Hukuk Kuralları”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 3, 1991.
• İçöz, Derya, Aldatıcı Reklamlara Karşı Tüketicinin Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı Özel Hukuk Bilim Dalı, İstanbul, 2008.
• İnal, Emrehan, Reklam Hukuku ve Aldatıcı Reklamlar, Beta Basım, İstanbul, 2000.
• İnal, Emrehan; Baysal, Başak, Reklam Hukuku ve Uygulaması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• Karataş, Mehmet, Türkiye’de İnvitro Fertilizasyon (IVF) Uygulama Merkezlerinin İnternet Ortamındaki Tanıtım/Reklamının Etik Açıdan İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul 2008.
• Kavas, Alican, “Reklamın Toplumsal Etkileri, Reklamcılıkta Toplumsal ve Ahlaki So-rumluluk Düşüncesi”, Dünyada ve Türkiye’de Reklamcılık, Reklamın Gücü, (Ed. by. Ali Atıf Bir, Fermani Maviş,) Bilgi Yayınevi, Ankara, 1988.
• Kaya, Arslan, “Reklamın Fikri Mülkiyet Hukuku İçindeki Yeri” Ed. Abuzer Kendigelen, Prof. Dr. Ömer Teoman’a 55. Yaş Günü Armağanı, Beta Basım, İstanbul, 2002.
• Kaya, Sıdıka; Yıldırım, Hasan Hüseyin; Karsavuran, Seda; Özer, Özlem, Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu 2013, T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı, Ankara 2013.
• Kırca, İsmail, “Tüketicilerin Hislerine Yönelik Reklamlar”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1998, s. 333-347.
• Kuş, Özgür; Özbek Güven Gamze, “Üreme Turizmi ile Yaygınlaşan Annelik Üzerine Etik Bir Değerlendirme”, Türkiye Biyoetik Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, 2021, https://dergi-park.org.tr/tr/download/article-file/2985218, (02.09.2023), s. 126-133.
• Lunt, Neil; Percivil Carrera, “Medical tourism: assessing the evidence on treatment abroad”, Maturitas, Cilt 66, Sayı 1, Mayıs 2010, https://DOI.org/10.1016/j.maturi-tas.2010.01.017 (17.09.2023), s. 27-32.
• Lunt, Neil; Smith, Richard; Exworthy, Mark; Green, Stephen T.; Horsfall, Daniel; Man-nion, Russell, “Medical Tourism: Treatments, Markets and Health System Implications: A scoping review”, OECD Directorate for Employment, Labour and Social Affairs, 2011, https://www.oecd.org/health/health-systems/48723982.pdf (10.09.2023).
• Moreira, Liliane; “Health Literacy For People-Centred Care: Where do OECD countries stand?”, OECD Health Working Paper No. 107, 10 December 2018, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), https://www.oecd-ilibrary. org/docserver/d8494d3a-en.pdf?expires=1701170137&id=id&accname=guest&chec ksum=6B9342AD474FFA4A66A71A3669EEE990 (Erişim: 28.11.2023).
• Nutbeam, Don, “Health promotion glossary”, Health Promotion International, Cilt 13, Sayı 4, 1998, https://DOI.org/10.1093/heapro/13.4.349 (son erişim tarihi: 28.11.2023), s.349-364.
• Özer, Özlem; Sonğur, Cuma, “Türkiye’nin Dünya Sağlık Turizmindeki Yeri ve Ekonomik Boyutu, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 7, 2012 Güz, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/181785 (05.09.2023), s. 69-81.
• Öztürk, Gülay, Sağlık Turizminde Hasta Hakları ve Etik Sorunsalı Üzerine Bir Araş-tırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Sağlık Yönetimi Yüksek Lisans Programı, Ankara, 2019.
• Pennings, Guido, “The Ethical Management of Medical Tourism”, Ed. David Botterill; Guido Pennings; Tomas Mainil, Medical Tourism and Transnational Health Care, Palgrave Macmillan, Hampshire UK 2013, s. 179-193.
• Sørensen, Kristine; Van den Broucke, Stephan; Fullam, James; Doyle, Gerardine; Pelikan, Jürgen; Slonska, Zofia; Brand, Helmut, “Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models”, BMC Public Health, Cilt 12, Sayı 80, 2012, https://DOI.org/10.1186/1471-2458-12-80 (Erişim 28.11.2023), s. 1-13.
• Temizel, Gamze; Özgün, İdris; Ceylan, Büşra; Güneş, Seray, “Ölüm Hakkı ve Ötanazi Kavramlarının Ötanazi İntihar Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi”, Turizm Araştırmaları – Alternatif Yaklaşımlar, Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Tengilimoğlu, Dilaver, Sağlık Hizmetleri Pazarlaması, 3. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2020.
• Tontuş, H. Ömer, “Sağlık Turizmi Tanıtımı ve Sağlık Hizmetlerinin Pazarlanması İlkeleri Üzerine Değerlendirme”, Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, 2018, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/522461 (17.09.2023), s. 67-88.
• Tontuş, H. Ömer, “Sağlık Turizmi Nedir?”, SATURK Yayını (Güncelleme Tarihi: 09.05.2022), https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/10944/0/02pdf.pdf (02.09.2023).
• Ungan - Çalışkan, Hazal, “Bırakınız Taşısınlar: Taşıyıcı Anneliğe Güncel Bakış”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Cilt 22, Sayı 1, İstanbul, 2016, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/274359 (01.09.2023), s. 489-510.
• Uyanık, Ayfer, Sağlık Turizmi ve Milletlerarası Tıp Hukuku Mevzuatı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Uyanık, Ayfer, “Sağlık Turizmi Hukuku”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Sayı 36, Eylül-Ekim-Kasım 2015, https://www.medipol.edu.tr/sites/default/fi-les/2023-01/SD_Dergi_Sayi36.pdf (17.09.2023), s. 88-91, (Kısaltma: Sağlık Turiz-mi).
• Uyanık - Çavuşoğlu, Ayfer, “Sınır Ötesi Sağlık Hizmeti ve Hukuk”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Sayı 26, Mart-Nisan-Mayıs 2013, s. 74-75.
• Yılmaz, Havva, Turizm Tanıtımında Halkla İlişkiler ve Reklam Uygulamaları: Türkler Bin Yılın Yolculuğu 600-1600 Sergisi Örneği, Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü, Ankara, 2008.