On investigation of ideology in structure-consciousness perspective

Yıl 2022, , 171 - 189, 26.12.2022

Selahattin Kıral

https://doi.org/10.5281/zenodo.7472458

Öz

Study, while investigating the concept of ideology, the study aims to examine ideology from the perspective of structure-consciousness in order to narrow the wide field of study. The investigation from the perspective of structure-consciousness will be tried to establish in the framework of three different definitions from Karl Marx’s ideology definitions. Camera obscura is points to the inversion process. The concept of reflective consciousness means that those who dominate the production process also dominate the mental production process. The reflective consciousness is a political apparatus according to Marx's use. Moreover, both Althusser's repressive state apparatus concept and Gramsci's domination concept support this means. Alienation is people's submission to social relations or conditions that they themselves create. The study claims that two different processes in the investigation. First, it seems to be an effect belonging to the structure area, which can be called internal function. Second, it seems to be an effect belonging to the consciousness area, which can be called external function. The study claims camera obscura has an internal function and is effective in the structure area, and reflective consciousness has an external function and is effective in the consciousness area. Last, alienation is covering up these processes. The study will use the falsifiability approach to explain its claim. Thus on condition camera obscura is effective in the consciousness area, the study can be falsifiability.

Anahtar Kelimeler

Structure, Consciousness, Ideology, Alienation.

Yapı-Bilinç Perspektifinde İdeolojinin İncelenmesi Üzerine

Öz

Çalışma ideoloji kavramını incelemeye çalışacaktır, ideoloji kavramı incelenirken geniş çalışma alanını daraltmak maksadıyla ideolojiyi yapı-bilinç perspektifinden incelemeyi amaçlamaktadır. Yapı-bilinç perspektifinden inceleme Karl Marx’ın üç farklı ideoloji tanımı etrafında kurulmaya çalışılacaktır; bu tanımlar camera obscura, yansımalı bilinç ve yabancılaşma anlamlarında ideolojinin kullanılmasıdır. Kavramları kısaca açıklamak gerekirse: Camera obscura, tersine dönmeye işaret etmektedir. Yansımalı bilinç kavramı, üretim sürecine hâkim olan sınıfların zihinsel üretimi de gerçekleştireceklerini belirtmektedir. Yabancılaşma, insanların kendi yarattıkları toplumsal ilişkilere veya toplumsal koşullara boyun eğmeleri anlamındadır. Çalışma bu inceleme ile birlikte iki farklı işleyişin ortaya çıktığını ileri sürmektedir. Bu işleyişlerden birincisi içsel olarak da adlandırılabilecek olan yapı alanına ait bir etki olarak gözükmektedir. İkincisi ise dışsal olarak adlandırılabilecek olan bilinç alanına ait bir etki olarak gözükmektedir. Çalışma camera obscuranın içsel işleyişe sahip olduğu ve yapı alanına ait bir etkide bulunduğunu, yansımalı bilincin dışsal işleyişe sahip olup bilinç alanında etkide bulunduğunu ve yabancılaşmanın da bu sürecin üzerini örttüğünü iddia etmektedir. Böylelikle Marx’ın yansımalı bilinç kavramının siyasi olarak kullanıldığını ileri sürülmektedir. Yansımalı bilincin siyasi olarak kullanıldığı ayrıca Gramsci’nin tahakküm ve rıza kavramı ve Althusser’in devletin ideolojik aygıtları ve devletin baskı aygıtları kavramlarıyla desteklenmektedir. Çalışma yanlışlanabilirlik yaklaşımı ile birlikte iddialarını eleştirmektedir. Çalışma camera obscuranın bilinç alanına ait bir işleyişi olması durumunda yanlışlanabilir olduğunu da göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yapı, Bilinç, İdeoloji, Camera Obscura, Yabancılaşma., Structure, Consciousness, Ideology, Alienation.

Kaynakça

• Althusser, L. (2002). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Y. Alp, M. Özışık, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baradat, L. P. (2012). Siyasal ideolojiler kökenleri ve etkileri. (A. Aydın, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Barrett, M. (1996). Marx'tan Foucault'ya ideoloji. (A. Fethi, Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Carnoy, M. (2001). Gramsci ve devlet. (ç. M. Yetiş, Dü.) Praksis Dergisi(3), 252- 278.
• Çelik, N. B. (2005). İdeolojinin soykütüğü 1: Marx ve ideoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• de Condillac, É. (1989). Duyumlar üzerine inceleme. (M. Katırcıoğlu, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• de Condillac, É. (1992). İnsan bilgilerinin kaynağı üzerine. (M. Katırcıoğlu, Çev.) İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• de Tracy, A. (1818). Élémens d'idéologie: TroisIéme partie. Paris: 3. Chez Courcier.
• de Tracy, A. (1992). Mémoire sur la faculté de penser. De la métaphsysique de Kant, et d’autres textes (1798-1802). (A. Deneys- Tunney, & H. Deneys, Dü) Paris: Fayard.
• Demir, T. (1999). Marx'ta ve Marcuse'da praxis ve yabancılaşma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Dijk, T. V. (2015). Söylem ve ideoloji: Çok alanlı bir yaklaşım. B. Çoban, & Z. Özarslan (Dü) içinde, Söylem ve ideoloji (N. Ateş, Çev. s. 15- 100). İstanbul: Su Yayınevi.
• Drucker, H. (1974). The political uses of ideology. London: Macmillan.
• Eagleton, T. (2015a). Eleştiri ve ideoloji: Marksist edebiyat teorisi üzerine bir çalışma. (S. Kılıç, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eagleton, T. (2015b). İdeoloji. (M. Özcan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Engels, F. (2000). Tarihsel materyalizm üzerine mektuplar 1890- 94. (Ö.Ünalan, Çev.) Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Engels, F. (2016). Önsöz. K. Marx içinde, Louis Bonapart'in 18 Brumaire'i (E. Özalp, Çev. s. 14- 16). İstanbul: Yordam Kitap.
• Ergil, D. (1978). Yabancılaşma kuramına ilk katkılar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 33 (3). 93- 108.
• Ergil, D. (1986). Devlet bir yapısal-işlevsel tahlil. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 41 (1), 247- 267.
• Freeden, M. (2011). İdeoloji. (H. Gür, Çev.) Ankara: Dost Yayınları.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane defterleri: Tarih, politika, felsefe ve kültür sorunları üzerine seçme metinler. (K. Somer, Çev.) İstanbul: Onur Yayınları.
• Hall, S. (1996). The problem of ideology: Marxism without guarantees in Stuart Hall: Critical dialogues in cultural studies. (Morley & Chen Dü.) Londra: Routledge.
• Hall, S. (1999). Kültür medya ve ideolojik etki. M. Küçük (Dü.) içinde, Medya iktidar ideoloji (M. Küçük, Çev. s. 199- 243). Ankara: Ark.
• Heywood, A. (2015). Siyasi ideolojiler. (L. Köker, Çev.) Ankara: BB101 Yayınları.
• Jennings, J. (2012). Introduction to the liberty fund edition. A. de Tracy içinde, A treatise on political economy (T. Jefferson, Çev. s. I- XI). Indianapolis: Liberty Fund.
• Kalfa, C. (2001). Marx, Lukacs ve Marcuse'de yabancılaşmanın sebep ve sonuçları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi. Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı.
• Kant, I. (1983). Felsefe yazıları. (N. Bozkurt, Çev.) İstanbul: Remzi.
• Kennedy, E. (1978). A philosophe in the age of revolution: Destutt de tracy and the origins of ideology. Philadelphia: American Philosophical Society.
• Kennedy, E. (1979). Ideology from destutt deTracy to Marx. Journal of theHistory of Ideas, XL(3), 353- 368.
• Kofman, S. (2015). Camera obscura: İdeolojinin karanlık kutusu. (E. Kıvılcım, Çev.)İstanbul: Encore Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2007). İnsan hakları: Kavramları ve sorunları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Larrain, J. (1979). The Concept of ideology. London: Hutchinson.
• Larrain, J. (1995). İdeoloji ve kültürel kimlik. (N. N. Domaniç, Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Lefebvre, H. (1986). Marksizm. (V. Günyol, Çev.) İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (1996). Marx'ın sosyolojisi. (S. Hilav, Çev.) İstanbul: Sorun Yayınları.
• Locke, J. (2000). İnsanın anlama yetisi üzerine bir deneme. (M. D. Topçu, Çev.) Ankara: Öteki Yayınevi.
• Locke, J. (2004). İnsan anlığı üzerine bir deneme. (V. Hacıkadiroğlu, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Mardin, Ş. (2015). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, K. (2007). 1844 Elyazmaları. K. Marx, içinde, Yabancılaşma (K. Somer, Çev.) Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2009). Hegel'in hukuk felsefesinin eleştirisi. (K. Somer, Çev.) Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2013a). Demokritos ve Epikouros'un doğa felsefelerindeki ayrım. (S. Babür, Çev.) Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Marx, K. (2013b). EK: Feuerbach üzerine savlar. K. Marx, & F. Engels içinde, Alman ideolojisi (E. Aktan, Çev. s. 91- 94). Ankara: Alter Yayıncılık.
• Marx, K. (2015). Kapital I: Sermayenin üretim süreci. (M. Selik, & N. Satlıgan, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2016a). Ekonomi politiğin eleştirisine katkı. İstanbul: Eriş Yayınları.
• Marx, K. (2016b). Louis Bonapart’in 18 Brumaire’i. (E. Özalp, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. & Engels, F. (2013). Alman ideolojisi. (E. Aktan, Çev.) Ankara: Alter Yayıncılık.
• Marx, K. & Engels, F. (2018). Komünist Parti manifestosu. (A. Özüpek, Çev.) Eskişehir: Dorlion Yayınları.
• McLellan, D. (2012). İdeoloji. (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Meriç, C. (1970). İdeoloji. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(21-22), 119- 142.
• Morrice, D. (1996). Philosophy, science and ideology in political thought. London: Macmillan.
• Naess, A. (1956). Democracy, ideology and objectivity. Oslo: Published for the Norwegian Research Council for Science and the Humanities by University Press.
• Oskay, Ü. (1980). Popüler kültür açısından ideoloji kavramına ilişkin yeni yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 35 (1): 197- 253.
• Örs, H. B. (2018). İdeoloji: Karmaşık dünyayı anlaşılır kılmak. B. Örs, F. Berktay, E. Suda, A. Bekmen, S. Çubukçu, İ. Kerestecioğlu, G. Öztan. B. Örs (Dü.) içinde, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler (s. 5- 45). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özbek, S. (2003). İdeoloji kuramları. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Özçetin, B. (2010). İdeoloji, iletişim, kültür: Bir Stuart Hall değerlendirmesi. Akdeniz İletişim Dergisi(13), 139- 159.
• Özyurt, C. (2014). Marx’ta yanılsama ve ideoloji olarak din. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7 (2), 207-240.
• Parlak, İ. (2005). Türkiye'de eğitim- ideoloji ilişkisi: Erken Cumhuriyet Dönemi tarih ve yurt bilgisi ders kitapları üzerinden bir inceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı.
• Popper, K. R. (2019). Bilimsel araştırmanın mantığı. (İ. Aka & İ. Turan, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Popper, K. R. (2020). Daha iyi bir dünya arayışı- son otuz yılın makaleleri ve bildirileri. (İ. Aka, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Preus, A. (2007). Historical dictionary of ancient greek philosophy. Toronto: The Scarecrow Press.
• Rehmann, J. (2017). İdeoloji kuramları: Yabancılaşma ve boyun eğme güçleri. (Ş. Alpagül, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Richards, R. J. (1993). Ideology and the history of science. Biology and Philosophy, 8(1), 103- 108.
• Rude, G. (2019). İdeoloji ve popüler protesto. (B. C. Yılmazyiğit, Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Sancar, S. (2014). İdeolojinin serüveni: Yanlış bilinç ve hegemonyadan söyleme. Ankara: İmge Yayınları.
• Savran, G. A. (2013). Sivil toplum ve ötesi: Rousseau, Hegel ve Marx. İstanbul: Bilge Yayınları.
• Silier, Y. (2016). Özgürlük yanılsaması: Marx ve Rousseau. İstanbul: Yordam Kitap.
• Sümer, B. A. (2017). Erken Alman romantiklerinin Aydınlanma'ya ilişkin tutumları üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(1), 133- 145.
• Taştan, C. (2018). Sistematik Dönem I: Platon. C. Çakmak vd. (Dü.) içinde İlkçağ felsefesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. 107-133.
• Türkoğlu, A. (1980). Türk Fransız eğitim sistemlerinin evriminin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 13(1), 177- 197.
• Uras, U. (1996). İdeolojilerin sonu mu? İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Vincent, A. (2006). Modern politik ideolojiler. (A. Tüfekçi, Çev.) İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Wood, N. (1992). Tabula Rasa, social environmentalism, and the English Paradigm. Journal of the History of Ideas, 647- 668.
• Yetiş, M. (2002). Gramsci ve aydınlar. Mülkiye Dergisi. 26(236), 217-245.
• Zizek, S. (2019). İdeolojinin yüce nesnesi. (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Metis Yayıncılık.