GİLQAMEŞİN KİMLİYİ MƏSƏLƏSİNƏ DAİR

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 207 - 218, 01.10.2018

Nazim Huseynli

Öz

“Gilqameş dastanı” Şumer ictimai fikrinin inkişafı tarixində mühüm rol oynamış fundamental ədəbi-bədii və fəlsəfi əsərdir. Bu əsərdə süjetlərin bir-birini əvəzləməsi, ideyaların məntiqi-fəlsəfi əsasda qurulması onun dayanıqlılığını təmin edən başlıca amillərdəndir. Məhz bu parametrlər sayəsində əsər dövrdən-dövrə, nəsildən-nəslə keçərək bu günə çatmış, ya bir başa orijinaldan ya da tərcümə olunmuş variantlardan aparıcı dünya dillərinə çevrilmişdir. Bu proses isə həm ontoloji həm də qnesoloji əsasa malikdir. Məqalədə qarşıya goyulan məqsəd Şumerlərin “Gilqameş dastanı”nda Glqameşin kimliyi məsələsinin axtarışından ibarət olduğuna görə məsələnin həllinə dar çərçivədə yanaşılmışdır. Qeyd edilir ki, elmi gündəmdə “Gilqameş Bilqames dastanı”nın Babillərə, Assurlara, Hettlərə məxsusluğu haqqında fikirlərin mövcudluğu dastanın baş qəhrəmanının kimə məxsus olması məsələsini müzakirə obyektinə çevirir. Odur ki, bu istiqamətdə hərəkət edərkən İkiçayarasında tarixi baxımdan adları çəkilən etnoslardan öncə yaşamış və sivilizasiya yaratmış Şumerlərin tarixinə diqqət yetirilir. Dastan və aparılan tədqiqatlar göstərir ki, Şumerlərin müxtəlif dövrlərdə mövcud olmuş hökmdar sülalələrinin bir qismi mifik, digərləri isə tarixi şəxsiyyətlərdir. Uruq hökmdarı və qəhrəmanı Gilqameş’in mifik yox, tarixi şəxsiyyət olduğu faktlarla əsaslandırılmış və bu baxımdan Gilqameş’in kimliyi məsələsinə tarixilik və məntiqilik prizmasından yanaşılmışdır. Gilqameş’in kimliyi və onun haqqında dastanın tarixi məsələsi ilə bağlı müxtəlif Şumerşünas alim və tədqiqatçıların fikirləri müqayisəli təhlil edilmiş, bəzi şübhəli məsələlərə aydınlıq gətirilmiş, eposun Şumer mənşəli olduğunu təsdiqləyən məqamlar önə çəkilmişdir. Müəllif qarşıya qoyulan məsələni həll etmək üçün onun qoyuluşuna tarixlik və məntiqilik, genetik və funksional prizmadan yanaşmış, öncədən mövcud olan Şumer-Akkad-Babil-Assur münasibətlərinin statusunu düzgün dəyərləndirmək üçün onların genezisini aydınlaşdırmışdır. Müxtəlif tarixi faktlarla və məntiq təhlillə dastanın epik poemanın Şumerlilərə məxsus olduğunu bir daha göstərmişdir

Anahtar Kelimeler

Gilqameş, dastan, Şumer, kimlik, etnos, etimologiya, Akkad, Babil, Assur, Hett, dil

Identity Of Gilgamesh

Öz

The Epic of Gilgamesh is a fundamental literary-artistic and philosophical work that has played a key role in the development of Sumerian public opinions.The key factors that provide the durability of this work are the alternation of stories and the ideas that are based on logical-philosophical grounds. Due to these parameters, the work could survive many periods of time and generations till our day, and has been translated from original or translated versions to the dominant languages of the world. This process has both ontological and gnoseological bases.The purpose of the article is to search the traces of Sumerian ideas in the Epic of Gilgamesh, so the settlement of the issue is viewed within narrow context. It is noted that, the opinions about the belonging of the Epic of Gilgamesh to the Babylonians, Assyrians and Hetts question the identity of the main figure of the epic. Therefore, key attention is paid to the history of the Sumerians that lived and created a civilization before the mentioned ethnic minorities who had settled in Mesopotamia. The epic and researches indicate that, the dynasties of the Sumerians ruled in different periods are mythical, while others are historical figures. Uruk ruler and character Gilgamesh is proved to have been not mythical, but historical character by facts, and in this regard the identity of Gilgamesh is viewed from historical and logical point of view. The opinions of different scientists and researchers who have studied the history of the identity and history of Gilgamesh were comparatively analyzed, some questionable points were clarified and the points that prove the Sumerian origin of the epic were highlighted. The author has approached the issue from historical and logical, genetic and functional point of view and analyzed their genesis to properly evaluate the status of previously existed Sumerian-Akkadian-Babylonian-Assyrian relations. The author has proved with different historical facts and logical analyses that the epic belongs to the Sumerians. The article also clarifies the questionable opinions about whether Gilgamesh is a historical figure or which ethnic minority the epic belongs to, and proves them to be unreasonable factors. The author also holds that the etymology of the name is one of the factors that affect the solution of the issue and analyzes disagreements in this respect. It is not questionable that the name of Gilgamesh has been used as “Gish”, “Gishgimmash” and “Gilgamesh” in the period of Babylonians, Hetts an Assyrians. While the name of Gilgamesh is translated into the mentioned languages Babylonian, Hett and Assyrian , their forms have naturally changed. But this does not mean that, Gilgamesh is the product of the creativity of the mentioned ethnic minorities. According to the article, the name of Gilgamesh and Garagamish are rightly connected. Summarizing the opinions put forward by a number of authors after analyzing them comparatively, it is concluded that, Gilgamesh is a historical character. He has been a man with clear and analytical thinking and been able to summarize what he has seen and known, applied the cognitive results he reached only for the sake of progress of Uruk, if not considering some minor deficiencies in his actions, popularized as a ruler who loved and protected his nation. He has been known among the Uruk population as a messenger of justice.Facts prove that, “Gilgamesh”, “Bilgemes” or “Bilgames” are of Sumerian origin. Based on the etymology of Gilgamesh, it is related to synthesis of knowledge, ability and heroism, which means “intelligent”, “skillful” and “courageous” man. Such facts as Sumerian root of Sumerian ruler Gilgamesh and his parents, as well as belonging of their language to the group of agglutinative languages prove that he was of Sumerian origin

Anahtar Kelimeler

Gilgamesh, epic, Sumerian, identity, ethnic minority, etymology, Akkadian, Babylonian, Hett, language