1955-1964 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE VE İNGİLTERE’NİN KIBRIS’A JEO-POLİTİK BAKIŞ AÇILARI; TÜRK DEVLETİNİN ENOSİS’E KARŞI MİLLİYETÇİ REAKSİYONU

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 408 - 424, 01.10.2018

Ergenekon Savrun

Öz

Kıbrıs Sorunu uzun yıllardan beri Türk dış politikasının öncelikli konusu olmuştur. Bilindiği gibi Kıbrıs Adası 1571’de Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilmiştir. Britanya İmparatorluğu ise Osmanlı İmparatorluğu’nun 1878’lerdeki durumundan faydalanmak istemiş ve “sözde günü geldiğinde çıkmak kaydı” ile Kıbrıs’a yerleşmiştir. Ancak Birinci Dünya Savaşı’nıbahane eden İngiltere daha savaşın başında Kıbrıs’ı tek taraflı ilhak etmiştir. Ardından, Sevr Antlaşması ile Anadolu’nun bir çok bölgesini bıraktığı gibi Kıbrıs’ı da İngiltere’ye resmen bırakılmıştır. Lozan Antlaşması’ndan sonra da Türkiye, Kıbrıs’ın İngiliz toprağı olduğunu kabul etmiştir. Ancak adada yüzyıllardır devam eden Rumların “Enosis” yani “Yunanistan’a İlhak” istekleri hep süre gelmiştir. Rumların bu istekleri 1950’li yılların ortasında ve 1960’lı yılların başlangıcında daha da dozunu arttırarak ve şiddet eylemlerine dönüşerek devam etmiştir. Kıbrıs sorunu, o günler de Türkiyegündeminin birinci sırasına oturmuş ve milli bir politika haline dönüşmüştür. İngiltere içinse durum biraz daha farklı. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra eski emperyalist gücünü kaybeden İngilizler ayrıca Süveyş hezimeti sonrası kaybettikleri prestijlerini de yeniden kazanmak ve ABD’nin ardından bölgede söz sahibi olmak istiyorlardı. Türkiye ve İngiltere’nin çıkarları kimi zaman istemeyerek birleşse de özünde hep çatışmıştır. Biz de bu çalışmamızda iki devletin Kıbrıs politikalarını karşılaştırmalar yaparak ele almaya çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Sorunu, Türkiye ve İngiltere’nin Kıbrıs Politikası

TURKEYS’ AND BRITAINS’ GEO-POLITICS PERPECTIVES TO THE CYPRUS IN BETWEEN 1955-1964: TURKISH STATES’ NATIONAL REACTION AGAINST THE ENOSIS

Öz

The Cyprus issue has been priority issue of the Turkish foreign policy for many years. As is known, the Cyprus Island conquered by the Ottoman State in 1571. In 1878, the British Empire took advantage of the situation in those days, and placed to the island “when the so-called day come.”However, the Britain pretended the First World War, and unilaterally annexed the Cyprus at the beginning of the war.Then, withtheTreaty of Sevr, Cyprus offically left to Britain.After theTreaty of Lausanne, Turkey accepted that the Cyprus was a British territory. Hardly, the GreekCypriots “Enosis” whimsical which is “Annexation to Greece” has always been willing.Their desire continued in the mid-1950’s and at the begging of the 1960’s by increased thed ose, and turned in to acts of violence.In those days, the Cyprus issue was seated in the first row in theTurkish agenda, and became a national policy.On the other hand, thesituation was different for the Britain. Becasue the Britain lost its imperialist power after the Second World War, anda ftert heSuez thrasing they wanted Cyprus for re-dominating theMiddle East or at least to saved Its’ old reputation after the United States of America. Turkeys’ and Britains’ interests sometimes unintentionally united in essence has always been clashed. We will try to explain the Cyprus policy of these two states by comparing them.

Anahtar Kelimeler

The Cyprus Issue, Turkeys’ and Britain’s Cyprus Policy

Kaynakça

• Denktaş, R. R. (1993).O Günler, Kıbrıs Rumunun Gerçek Niyetlerinin Belgesi Akritas Planı, TBMM Kütüphanesi.
• Demir, N.(2005). Avrupa Birliği Türkiye İlişkilerinde Kıbrıs Sorunu, Fırat Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, Elazığ,ss. 347-367. Gazioğlu, A. C.(1878-1960).İngiliz İdaresinde Kıbrıs I (1878-1960) Statü ve Anayasa Meselesi, Ekim
• Basımevi, İstanbul, Eylül. Gazioğlu, A, C.(2003). Kıbrıs’ta Cumhuriyet Yılları ve Ortaklığının Sonu 1960-1964, Kıbrıs
• Araştırma ve Yayın Merkezi (CYREP), Ankara. Gibbons, H. S. (2003).TheGenocideFiles, 2nd. Edition, Near East Publishing, Lefkoşa, October.
• Göktepe, C. & Tuğba, Ü. B. (2014). İngiliz Güvenlik ve Dış Politikasında Kıbrıs (1945-1974), Bilig, Kış, Sayı 68, ss. 141-168.
• Gülen, A. (2012). İnönü Hükümetlerinin Kıbrıs Politikası (1961-1965), Ankara Üniversitesi Türk
• İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 50, Güz,ss. 389-428. Gürel, Ş. S.(1984-1985). Kıbrıs Tarihi (1878-1960), Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika
• Cilt 2, Kaynak Yay., Ankara. İsmail, S. (1993).İtiraflar, Dokuz Eylül Üniversitesi Kütüphanesi.
• Keser, U. (2011). 21 Aralık 1963 Kanlı Noel Kumsal Faciası ve Bugüne Yansımaları, ÇTTAD, XI/23, Güz, ss.93-121.
• Kızılyürek, N. (2011).Milliyetçilik Kıskacında Kıbrıs, 4. Baskı, İletişim Yay., İstanbul.
• Levent, Z. (2012).Kıbrıs Sorunu Ekseninde Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri, Ufuk Üniversitesi
• Uluslararası İlişkiler Bölümü Yüksek Lisans Tezi. Sakin, S. (2014). Kıbrıs’ın Geleceği Konusunda Menderes-Boyd Görüşmeleri, TurkishStudies
• International PeriodicalForTheLanguages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic, Volume 9/1, Winter, Ankara, ss. 461-483. Savrun, E. (2018). 1960 ve 1974 Yılları Arasında Türkiye ve İngiltere’nin Karşılaştırmalı Kıbns
• Politikaları, Hipokrat Yay., Ankara. Şener, B. (2013). “1963-1964 Kıbrıs Krizi: Türk Dış Politikası Tarihinde Askeri, Siyasal ve Hukuksal
• Boyutlarıyla Bir Zorlayıcı Diplomasi Uygulaması”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 205, Ağustos, ss. 1-34. Yüksel, D. Y. (2009). “Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi (1914-1958)”, ÇTTAD, VIII/18-19, (Bahar-Güz), ss.161-184. Meclis Tutanakları
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Dönem 1, Cilt 14, Toplantı 2, 104. Birleşim, 3.9.1963.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem 1, Cilt 20, Toplantı 2, 128. Birleşim, 2.9.1963.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre XI, Cilt 7, İçtima 2, 48. İntikat, 28.2.1959.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre XI, Cilt 7, İçtima 2, 49. İntikat, 2.3.1959.