KUZEY IRAK BÖLGESEL YÖNETİMİ’NİN 25 EYLÜL REFERANDUM KARARININ TÜRKİYE’NİN ULUS DEVLET KİMLİĞİNE ETKİLERİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 3 - 23, 01.11.2017

Berat Akıncı

Öz

2010 yılında Tunus’ta başlayan “Arap Baharı” sonrasında Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler her ne kadar maruz kalmış ülkeleri bire bir etkilese de, bu ülkelere komşu olan ve tarihi kökleri ile yakın bir ilişki ağının olduğu Türkiye’yi de yakından etkilemiştir. Özellikle Suriye’de başlayan ve daha sonra Irak’a sıçrayan olaylar, konuya bütüncül bakıldığında ateşin sadece bu ülkelerle sınırlı kalmayacağını da göstermektedir. Bölgenin yapısını ve geleceğini kendi istekleri doğrultusunda değiştirmek isteyen siyasal, etnik, dini/mezhepsel ve kültürel çatışmalar, Irak’ın kuzeyinde otonom bir yapıya sahip olan Bölgesel Kürt Yönetimi’nin de ulus devlet olma yolundaki iştahını kabartmıştır. Irak merkezi hükümeti tarafından anayasadan kaynaklanan haklarının verilmediğini de ileri süren Bölgesel Kürt Yönetimi, 25 Eylül 2017 tarihinde kendi kaderlerini kendilerinin belirlemek isteğini de yansıtan bağımsızlık referandumu yapmış ve referandumdan %92’i evet oyu çıkmıştır. Sonuçları itibariyle referandumun Ortadoğu’nun siyasi yapısını derinden etkileyeceği ve içerisinde çeşitli etnik ve mezhepsel farklılıklar taşıyan ulus devlet kimliğine sahip bölge ülkeleri için bir risk oluşturacağı muhtemel gözükmektedir. Böylesine bir referandumun ülkemiz açısından hali hazırda var olan etnik ayrılık taleplerine yönelik umutları yeşertebileceği ve böylelikle de ulus devlet kimliğinin erozyona uğrayabileceği ileri sürülmektedir. Referandum sonrası siyasal ve etnik çatışmaların etkileri göz önüne alındığında, tüm denklemlerin komşu ulus devletler açısından tekrar ele alınmasını gerektirecek nitelikte olduğu görülmektedir. Bu denklemde ülkemiz için olası adımlar arasında iki seçenek ön plana çıkmaktadır. Birincisi, Türkiye’nin bölgesinde etkin ve güçlü bir devlet olarak Irak’ın her ne sebeple olursa olsun etnik veya mezhepsel bölünmesine karşı çıkması ve toprak bütünlüğünün korunmasına yönelik politika geliştirmesidir. İkinci seçenek ise, referandum sonrası alınacak bağımsızlık kararının bir çatışma ve savaşa dönüştürülmeden bölge ülkeleri ile koordineli bir şekilde sonuçlandırılmasına yardımcı olunması noktasındadır. Ancak hükümetin son günlerde yaptığı açıklamalardan da anlaşılacağı üzere ülkemizin bu anlamda birinci seçenekten yana politika belirlediği görülmektedir. Bu çalışmada tarihsel ve kültürel bağlarımızın köklü olduğu Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nin bağımsız bir devlet olma yolunda almış olduğu referandum kararının, ülkemizin ulus devlet yapısını nasıl etkileyeceği ve bu duruma karşı atılacak olası adımların ortaya konulması amaçlanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Ulus devlet ve Türkiye, Kuzey ırak bölgesel yönetimi, 25 Eylül referandumu

THE EFFECTS OF NORTHERN IRAQ REGIONAL MANAGEMENT OF 25 SEPTEMBER REFERENCES OF TURKEY TO NATIONAL STATE PERSONNEL

Öz

The developments in the Middle East after the "Arab Spring" which started in Tunisia in 2010 have affected Turkey which is adjacent to these countries and has a close relationship with their historical roots, although the affected countries are affected individually. Particularly, the events that started in Syria and then spread to Iraq show that the fire will not be limited only to these countries when viewed holistically. Political, ethnic, religious / sectarian and cultural conflicts that want to change the structure and future of the region in line with their own desires have also raised the appetite of the Kurdish Regional Government, which has an autonomous structure in Iraq, to become a nation state. On September 25, 2017, the Kurdish Regional Government, which claims that the constitutional rights of the Iraqi central government are not granted, made a referendum on independence that reflected their willingness to determine their own destiny, and 92% of the referendum was voted yes. As a result, it seems likely that the referendum will deeply influence the political structure of the Middle East and poses a risk for the countries of the region with nation-state identities bearing diverse ethnic and sectarian differences. It is argued that such a referendum may bring about hopes for the existing ethnic separation demands for our country and thus the identity of the nation state may suffer from erosion. When the effects of political and ethnic conflicts after the referendum are taken into consideration, it seems that all the equations are in need of reconsideration in terms of neighboring nation states. In this equation, two alternatives are possible out of possible steps for our country. First, as an effective and powerful state in the territory of Turkey, it is a policy to oppose the ethnic or sectarian division of Iraq for whatever reason and to protect its territorial integrity. The second option is to help coordinate the independence decision taken after the referendum in a coordinated manner with the countries of the region without being converted into a conflict and war. However, it can be seen from the statements made by the government in recent days that it seems that our country has decided policy for the first option in this sense. It is aimed that the decision of the referendum that the Northern Iraq Regional Authority, which our historical and cultural ties are rooted in this study, has taken to be an independent state, will show how our country will affect the nation state structure and the possible steps to be taken against this situation

Anahtar Kelimeler

Nation state and Turkey, Northern Iraq regional government, 25 September referendum

Kaynakça

• Akıncı, Berat (2017). Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları ve Cumhurbaşkanlığı, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hatay.
• Anadolu Ajansı, Irak Başbakanı İbadi: Irak'ın bölünmesine asla izin vermeyeceğiz, http://aa.com.tr/tr/dunya/irak-basbakani-ibadi-irakin-bolunmesine-asla-izinvermeyecegiz/908624, Erişim Tarihi:12.09.2017
• Anthony D. Smith (1994). Milli Kimlik, (Çev., Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları, İstanbul. Anthony H. Birch (1989). Nationalism and National Integration, Unwin Hyman, Londra.
• Aydın, Mustafa, Özcan, N. Ali ve Kaptanoğlu, Neslihan (2007). Riskler Ve Fırsatlar Kavşağında Irak'ın Geleceği ve Türkiye, TEPAV Ortadoğu Çalışmaları II, ss.98-122.
• Bahçeli, Devlet (2017). Bahçeli ateş püskürdü: Savaş sebebi sayılmalı!, http://www.haber7.com/icpolitika/haber/2409036-bahceli-ates-puskurdu-savas-sebebi-sayilmali, Erişim Tarihi:13.09.2017
• Bahçeli, Devlet (2017). Bahçeli ateş püskürdü: Savaş sebebi sayılmalı!, http://www.haber7.com/icpolitika/haber/2409036-bahceli-ates-puskurdu-savas-sebebi-sayilmali, Erişim Tarihi:13.09.2017
• Baykal, Zana (2014). Irak Kürdistan Bölgesinin Bağımsızlık İsteği, SETA Perspektif, Sayı: 57, Temmuz 2014, ss.1-7.
• Baykal, Zana (2015). Irak Kürtlerinin Bağımsızlık Arayışı, Ortadoğu Analiz, ORSAM, TemmuzAğustos Cilt: 7 Sayı: 69, ss.33-35.
• Bozdağlıoğlu, Yücel (2012). Siyaset Bilimine Giriş, Ed. Önder Kutlu, Lisans Yayıncılık, İstanbul.
• Dalar, Mehmet (2015). Türkiye-Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi İlişkileri: Karşılıklı Bağımlılık Teorisi Bağlamında Petrol İlişkisine Dayalı Bir Analiz, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt/Vol. XXXIV, Sayı/No. 1, ss. 47-70.
• Doğan, Fazlı (2010). Uluslararası İlişkilerde Devlet: Küreselleşme ve İkinci Devlet Tartışması Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Erdoğan, T. Recep (2017). Cumhurbaşkanı Erdoğan: Referandumla ilgili kararı 22 Eylül'de vereceğiz, http://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdoganreferandumla-ilgili-karari-22-eyluldeverecegiz,yFpDj6JjiEOEVCo40RnVbw, Erişim Tarihi:16.09.2017
• Erkmen, Serhat (2017). Kuzey Irak'ta referandum gerçekleşecek mi?, http://www.dw.com/tr/kuzeyirakta-referandum-ger%C3%A7ekle%C5%9Fecek-mi/a-40066305, Erişim Tarihi:10.09.2017
• Gunter, Michael M. (1993). “A De Facto Kurdish State in Northern Iraq”, Third World Quarterly, 14 (2), ss. 290-310.
• Güldiken, Nevzat (2006). Ulus, Ulus-Devlet ve Uluslaşma Kavramlarına İlişkin Tartışmalar ve Türkiye, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, ss. 157-168.
• Güney, Adnan (2002). Türk Siyasal Kültüründe Devlet Anlayışı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Karaca, Kayhan (2017). Barzani’den Fransa’ya Bağımsızlık Çağrısı, http://www.dw.com/tr/barzaniden-fransaya, Erişim Tarihi:10.07.2017
• Karpat, Kemal (2011). Osmanlıdan Günümüze Ortadoğu'da Millet, Millîyet, Millîyetçilik, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kibaroğlu, Mustafa ve Nun, Yasemin (2007). Türkiye’nin Irak’ın Yeniden Yapılandırılması İle İlgili kaygıları, Global Strateji Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 9, Bahar 2007, ss.1-10.
• Komşu, Savaş (2008), Ulus Devlet, Türk Ulus Devlet Yapısı, Küreselleşme Ve Türkiye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Kurubaş, Erol (2002). Irak’ta Kürt Ayrılıkçılığı ve Başarı Şansı, Avrasya Dosyası, Jeopolitik Özel, Kış 2002, Cilt: 8, Sayı: 4, S. 124-159.
• Kurubaş, Erol (2008). “Etnik Grup-Devlet İlişkilerinin Sorunsallaşması ve Aktör Tutumlarındaki Açmazlar: Türkiye’deki Kürt Sorunu Örneği”, Liberal Düşünce, Sayı 50, İlkbahar 2008, ss.19-53.
• Küçükcan, Talip (2009). Türkler ve Kürtler Birbirlerine Ne Kadar Yakın, Ne Kadar Uzak?, https://www.setav.org/turkler-ve-kurtler-birbirlerine-ne-kadar-yakin-ne-kadar-uzak/, Erişim Tarihi:12.09.2017
• Orsam, Irak Anayasası, http://www.ydh.com.tr/resimler/files/20101224_irakanayasasi.pdf, Erişim Tarihi:09.09.2017
• Öğür, Berkan, Baykal, Zana ve Balcı, Ali (2014). Kuzey Irak-Türkiye İlişkileri: PKK, Güvenlik ve İşbirliği, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, Rapor No: 1 Ağustos 2014,ss.1-57.
• Sofuoğlu, Murat (2008). Musul Dosyası, Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Derneği, İstanbul.
• Tansi, M. Deniz (2011). Yeni Orta Doğu’nun Şifresi: Irak’ın Kuzeyi, 38. İCANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara, Cilt 1, ss.1341-1350.
• Taş, Cesurhan (2014), Kürtler Devlet mi Kuruyor?, http://sahipkiran.org/2014/07/15/kurtlere-devletmi/, Erişim Tarihi:12.09.2017.
• Tillerson, Rex (2017). Tek Taralı Referandumu Tanımıyoruz, https://tr.sputniknews.com/abd/201709291030370814-tillerson-ikby-referandum-tanimiyoruz/, Erişim Tarihi:02.10.2017.
• Turgut, Hasan (2006). Irak’ın Kuzeyi, Irak’ta Meydana Gelebilecek Muhtemel Oluşumlar Ve Alınması Gereken Önlemler, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Aralık 2006, Sayı:4, ss.41-66.
• Tütüncü, Mehmet (2017). Barzani Referandum İçin Gün Sayıyor!, http://www.milliyet.com.tr/barzani-referandum-icin-gun-gundem-2517155/, Erişim Tarihi:11.09.2017
• Üstünel, Rüstem (2015). 2003 Yılı Sonrası Irak’taki Gelişmelerin Türkiye’nin Güvenliğine Etkilerinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yazıcı, Nevin (2014). 1926’dan Günümüze Musul Sorunu Üzerine Bir Değerlendirme: Çözüm Sürecinden Çözülmeye, Tarafların Bakışıyla Lozan Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık, Mayıs 2015, ss.102-126.
• Woolf, Stuart, (1996), Nationalism in Europe, Routledge Press, London
• Weber, Max (1978). Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, Çev.: Ephraim Fischoff ve diğerleri., Ed.: Guenther Roh ve Claus Wittich (Berkeley: University of California Press, 1978), ss. 31-216.