Kırgız Sinemasında Kültürel Kod ve Göstergelerin Sunumu: Kökbörü Filmi Örneğinde

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 12, 18.07.2022

Banu Erdoğan Çakar

Öz

Sinema insanları eğlendirme işlevinin yanı sıra toplumun tarih boyunca oluşturduğu kültürel birikimi görsel ve işitsel olarak izleyiciye aktaran başat kültür taşıyıcılarındandır. Kracauer’in tasviri ile ‘kültürü yansıtan ayna’ olarak sinema, bu yönüyle film çalışmaları için dünyayı ve kültürü okuma aracı olmuştur. Bir filmde kullanılan çeşitli görsel, işitsel kodlar ve göstergeler üzerinden sistematik bir şekilde istenilen yaşam perspektifi; kültürel bakış açıları, tarihi ve aktüel olay yorumlamaları yansıtılabilmektedir. Dolayısı ile de gerçeğin ve eğlencenin birleşimiyle hibrit bir yapıya sahip olan filmlerin istenilen algıyı yaratmada ve bunu kitlelere aktarmada oldukça önemli bir rolü vardır.
Bu bilgiler ışığında çalışmanın amacı kültürel bir aktarım aracı olarak sinemanın rolünü, Kırgızların kültürel değerlerinin ulus sinemasına nasıl yansıdığını Kök Börü filmi üzerinden tartışmaktır. Çalışmada Kök Börü filmi örneğinde anlamı oluşturan düzgüler diğer bir ifadeyle Kırgız kültürüne dair kullanılan kodlar ve göstergeler göstergebilimin kurucu isimlerinden biri olan Roland Barthes’ın göstergebilimsel analiz modeli temelinde betimleyici ve yorumlayıcı bir bakış açısıyla analiz edilmiştir. Analiz sonucunda Kök Börü filminde; Kök börü oyunu, geleneksel otorite kabulü, akıl ve gelenek ayrımı, Sovyetler Birliği dil politikasının devamlılığı, ön kabul, aidiyet duygusu, kıyafet ve müzikte geleneksel-modernite birlikteliği ve metaforik adlandırma olguları tespit edilmiş ve bu olguların Kırgız kültüründeki örtülü anlamları açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kırgız sineması, Kök börü, Kırgız kültürü, kültürel çalışmalar

Kaynakça

• Andrew, J. (2010). Büyük Sinema Kuramları. (Çev.) Zahit Atam. İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Ayhan, N. (2017). Mehmet Başbuğ’un eserlerinde Orta Asya anlatısı: Göstergebilimsel bir analiz. İdil Dergisi, 6(40), 3524-3537.
• Chandler, D. (2007). Semiotics. The Basics Second edition (First 2002). London and New York: Routledge.
• Cheung, R., Fleming, D. (2009). “Introduction: Cinemas and Identities” Cinemas, Identities and Beyond. Ed. by Ruby Cheung with D. H. Fleming. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• Cloete, A. (2017). Film as medium for meaning making: A practical theological reflection. HTS Teologiese Studies. https://hts.org.za/index.php/hts/article/view/4753/10260 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 13.03.2020).
• Dikambayev, Sultanbek. (17 Mart 2020). Röportaj. Bişkek.
• Edgar-Hunt, R., Marland, J., ve Rawle, S. (2012). Film Dili. (Çev.) Senem Aytaş. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Eisenstein, S. (1993). Sinema Sanatı. (Çev.) Nilgün Şarman. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Gökalp, Z. (1999). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: MEB.
• Gunning, T. (2008). “Film Studies” The Sage Handbook of Cultural Analysis. Ed. By Tony Bennett and John Frow. London: Sage.
• Güçhan, G. (1993). Sinema – toplum ilişkileri. Kurgu Dergisi, Sayı 12, 51-71.
• Güleç Solak, S. (2017). Mekân-kimlik etkileşimi: Kavramsak ve kuramsal bir bakış. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, (6) 1,13-37.
• Güngör, A. (2017). Sinematografik imgenin öğretimi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC October 2017, Volume 7, Issue 4, 697-708.
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi I. Cilt Beşinci Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özbek, M. (2000). Dünden Bugüne İnsan. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ravazzoli, E. (2016). Cinemagoing as spatially contextualised cultural and social practice. Alphaville: Journal of Film and Screen Media, Issue 11, Summer 2016, 33–44.
• Толомушова, Г. (22.10.2015). Бум Кыргызского кино перерос в эпоху развития. https://kyrtag.kg/ru/interview/gulbara-tolomushova-kinoved-bum-kyrgyzskogo-kino-pereros-v-epokhu-razvitiya- adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 19.01.2020).