Hüsn ü Aşk’ta Renkler

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 206 - 222, 14.11.2024

Nevin Mete

https://doi.org/10.58648/inciss.1388378

Öz

Renk olarak tanımladığımız şey, gözümüze doğrudan ya da cisimlerden yansıyarak ulaşan farklı dalga boylarındaki ışığın, beyin tarafından yorumlanması sonucunda ortaya çıkan görsel duyumdur. Renk algısıyla ilgili duyumuz olan görme ise, gözün ışıkla yaptığı temasa bağlı olarak beyin tarafından oluşturulan anlamlı görüntüler olup, aslında bir yanılsamadır. Kadim zamanlardan günümüze dek renkler, insanoğlunu etkileyen bir unsur olmuş ve her dönemde sanat eserlerinde farklı şekillerde ifade edilmiştir. Şair ve yazarlar da, sanatsal imgeleri somutlaştırmak ya da dile getirilemeyecek düşünce ve duyguları açıklamak için renk sembolizmini kullanmışlardır. Çalışma, alegorik bir eser olan Hüsn ü Aşk’ın renk sembolizmi bakımından incelenmesi ve Galib’in Hüsn ü Aşk’ta renkler yoluyla oluşturduğu imajlar, semboller nelerdir, anlamayı amaçlamaktadır. Bir iddia üzerine yazılan Hüsn ü Aşk, zamansız sanatın ayırt edici özelliklerinden sayılan üslup derinliği ve güçlü bir konu etrafında şekillenmiştir. Türk edebiyatındaki en başarılı temsilcisi Şeyh Gâlib olan Hind üslubu; şiirde incelik ve tuhaf, akıl dışı anlamların icadı, metafizik temalara en ince şekilde değinmek, ayna, kıvılcım, alev, ışıltı, renk adları gibi söz varlığını kullanarak insanlığın ilk hikâye konusu olan aşkı anlatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hüsn ü Aşk, Mesnevî, Renkler, Sembolizm, Hint üslûbu

Etik Beyan

“Hüsn ü Aşk’ta Renkler” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Bu araştırma doküman incelemesine dayalı olarak yapıldığından etik kurul kararı zorunluluğu bulunmamaktadır.

Colours in Hüsn ü Aşk

Öz

What we define as color is the visual perception that arises when the brain interprets different wavelengths of light that reach our eyes directly or are reflected from objects. The sensory experience related to color perception, which is our sense of sight, is actually an illusion based on the interaction of the eye with light. From ancient times to the present, colors have been a factor that influences humanity, and in every era, they have been expressed in various ways in works of art. Poets and writers have also used color symbolism to concretize artistic images or to express thoughts and emotions that cannot be articulated. This study aims to examine the color symbolism in the allegorical work 'Hüsn ü Aşk' and to understand the images and symbols created by Gâlib through colors in his poetry. Written on a claim, Hüsn ü Aşk is shaped around a depth of style and a strong subject, which are considered to be the distinguishing features of timeless art. Hind style, whose most successful representative in Turkish literature is Şeyh Gâlib, describes love, which is the first story of humanity, by using subtlety and bizarre, irrational meanings in poetry, by touching on metaphysical themes in the most subtle way, and by using vocabulary such as mirror, spark, flame, sparkle, colour names.

Anahtar Kelimeler

Hüsn ü Aşk, masnavî, colours, symbolism, İndian style

Kaynakça

• Başer, N. (2010). Fikir Mimarları 21 Lacan. İstanbul: Say Yayınları.
• Bosnevi, S. (2020). Şerh-i Divan-ı Hafız: Sudi’nin Hafız Divanı Şerhi. (haz. İbrahim Kaya), C:1 İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Cassirer, E. (1980). İnsan üstüne bir deneme. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cevizci, A. (2000). Felsefe ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Corbin, H. (1978). The man of light in Iranian Sufism. Shambhala.
• Corbin, H. (1998). Alone with the Alone. Princeton University Press.
• Cündioğlu, D. (2011). Sözün özü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Cündioğlu, D. (2012). Sanat ve felsefe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• ÇIĞ, M. İ. (2016). Nevruz ve Sümer bereket kültü aynı kaynak değil mi?. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2).
• Çiçek, H. (2007). Es-suyûtî’nin makâmât’ında konuşan değerli taşlar: El-makâmatu’l-yâkûtiyye örneği. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi, (2). 21-42.
• Demirsoy, Ali. (2017). Renklerin kökeni. İstanbul: Guru Yapım Prod. Ltd. Şti.
• Doğan, M. N. (2006). Hüsn ü aşk. İstanbul: Yelkenli Kitabevi.
• Erzen, J. N. (1997). Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi. İstanbul: Yem Yayınları.
• Evliyâ Çelebi (2005). Günümüz Türkçesiyle seyahatnâmesi. (haz. Y. Dağlı - S. A. Kahraman). Bursa-Bolu Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit (2. Cilt, 2. Kitap). İstanbul: YKY
• Gâlîb, Ş. (1996). Şerh-i Cezîre-i Mesnevî. (haz. Turgut Karabey, Mehmet Vanlıoğlu, Mehmet Atalay). Atatürk Ü. Fen-Ed. Fak. Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1971). Şeyh Galib Divanı'ndan seçmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Holbrook, V. (2017). Hüsn ü Aşk’ın arkeolojisi- I, ASOBİD. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), Haziran, 41-50.
• http://www.felsefetasi.org/kollektif-bilincdisi/ Erişim tarihi: 05.10.2023
• https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 23.10.2023
• https://www.kuranmeali.com/ Erişim tarihi: 15.10.2023
• Karga Göllü, B. (2018). Hâkim'in Şerh-i Dîvân-ı Şevket'i. (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin). (Doktora Tezi). Çukurova Ü. Sosyal Bil. Ens., Adana.
• Mustafa, A. (1876). Ahterî-i kebîr. Matbaa-i Amire.
• Özcan, A. (1992). ʺBostancıʺ. TDV İslam Ansiklopedisi, C.6. Türkiye Diyanet Vakfı.
• Öztoksoy, Ö. N. (2007). 16–18. yüzyıl Osmanlı Hint-Babür kumaş sanatları etkileşimleri. (Doktora Tezi). İstanbul Ü. Sosyal Bil. Ens., İstanbul.
• Pakalın, M. Z. (1993). "Bostancıbaşı".Osmanlı Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü., C.I. İstanbul: MEB Yayınları.
• Sirhindî, A. (1998). Ahmed Fârûkî Sirhindî (Müceddid-i Elf-i Sânî İmam-ı Rabbânî)’nin tevhîd anlayışı. (çev. H. İbrahim Şimşek). EKEV Dergisi, 181-188.
• Şu'ûrî, H. (2019). Lisanu'l-acem Ferheng-i Şu'ûrî. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Tekin, G. A. (1992). Çengnâme Ahmed-i Dâi. Massachusetts: Harvard Üniversitesi.
• Tokdemir Reis, Hülya. http://www.felsefetasi.org/kollektif-bilincdisi/ Erişim tarihi: 05.10.2023
• Zimmer, H. (2004). Hint sanatı ve uygarlığında mitler ve simgeler. çev. Josebh Campbell. (çev. Gül Çağalı Güven). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.