An Archetypal Perspective on the Novel Serbest İnsanlar Ülkesinde

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 131 - 140, 05.11.2025

Seda Kınıklıoğlu , Mümtaz Sarıçiçek

Öz

The concept ofthe archetype is conceived as the primordial images that exist beyond humanity’s collective unconscious and that represent universal symbols. As theorized by Carl Gustav Jung, these images, by symbolizing collective experiences that appear in individual consciousness, account for attitudes and behaviors that remain detached from the prevailing social structure and culture.
Archetypes constitute an interdisciplinary concept with a multilayered function, extending across a broad spectrum that ranges from mythological narratives to modern literary texts. Considering the strong connection between literature and psychology, the aesthetic pleasure evoked in the reader by a literary work is intensified through archetypes. These images, universal in their nature, have a tendency to keep the work alive by evoking in the reader a sense of belonging and identification.
The novel Serbest İnsanlar Ülkesinde, written by Ahmet Ağaoğlu, occupies a place in Turkish literature as a utopian novel, as it presents an imagination of an ideal society. In this study, the work is examined primarily through Jung’s theory of archetypal criticism and, to some extent, in light of Campbell’s model of the hero’s journey. After providing an overview of the content of the novel, attention is directed to the archetypes it contains. The analysis focuses on the archetypes of the hero, the wise old man, the shadow, and rebirth, attempting to explain the correspondences between these archetypes and their manifestations within the text. Based on the findings, it has been concluded that the novel aligns with these archetypal figures and that, accordingly, Serbest İnsanlar Ülkesinde is a work worthy of examination from the perspective of archetypal theory.

Anahtar Kelimeler

Serbest İnsanlar Ülkesinde , Ahmet Ağaoğlu , Psychoanalysis , Archetype , Symbol

Serbest İnsanlar Ülkesinde Romanına Arketipsel Bir Bakış

Öz

Arketip kavramı, insanlığın kolektif bilinç dışında var olan ve evrensel simgeleri temsil eden ilk imgeler olarak düşünülür. Carl Gustav Jung’un kuramsallaştırdığı biçimiyle bu imgeler, bireyin bilincinde görünen kolektif deneyimleri sembolize ederek var olan toplumsal yapıdan ve kültürden uzak tutum ve davranışları açıklar.
Arketipler, mitolojik anlatılar dâhil olmak üzere modern edebî metinlere kadar uzanan geniş bir alan içinde katmanlı bir işleve sahip disiplinler arası bir kavramdır. Edebiyat ve psikoloji arasındaki kuvvetli bağ düşünülecek olursa edebî eserin okurda uyandırdığı estetik haz, arketipler aracılığıyla eseri yoğun bir hâle getirir. Evrensel düzeyde olan bu imgeler, okurda bir aidiyet ve özdeşlik duygusu oluşturarak eseri canlı tutma eğilimine sahiptir.
Ahmet Ağaoğlu tarafından yazılan Serbest İnsanlar Ülkesinde romanı, ideal bir toplum tahayyülü sunduğundan Türk edebiyatı sahasında ütopya roman türü olarak yer alır. Bu çalışmada eser, genel itibarıyla Jung’un arketip eleştiri kuramına, kısmen de Campbell’in kahramanın yolculuğu modele göre incelenmiştir. Çalışmada romanın içeriği hakkında bilgi verildikten sonra eserdeki arketiplere değinilmiştir. Eserdeki kahraman, bilge ihtiyar, gölge ve yeniden doğuş arketiplerinin üzerinde durulmuş, bu arketiplerin yansıttıkları görünümleri örtüştüğü tespit edilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Eserin bu arketipsel figürlerle örtüştüğü, elde edilen bulgularla arketip kuramı açısından incelemeye değer olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Serbest İnsanlar Ülkesinde , Ahmet Ağaoğlu , Psikanaliz , Arketip , Simge

Etik Beyan

Çalışma etik beyanı kapsamamaktadır.

Kaynakça

• Ağaoğlu, A. (2014). Serbest insanlar ülkesinde. İstanbul: Gram Yayınları.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu (çev. Sabri Gürses). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Fordham, F. (1997). Jung psikolojisi (çev. Aslan Yalçıner). İstanbul: Say Yayınları.
• Jung, C. G. (2005). Dört arketip (çev. Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2016). Analitik psikoloji sözlüğü (çev. Nur Nirven). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Özcan, U. (2021). Ahmet Ağaoğlu’ndan sıra dışı, anakronik bir ütopya: serbest insanlar ülkesinde. Sosyologca, 21, 140-144.
• Sarıçiçek, M. (2013). Modern kahramanın mitolojik yolculuğu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Varel, E. (2022). Erken cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında ütopya ve siyaset: serbest insanlar ülkesinde ve Ankara’da politik eleştiri ve ideal toplum tasarımları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 27-47.