ÖTEKİLİĞİN HİYERARŞİK HALLERİ: KORKU RUHU KEMİRİR FİLMİNDE MADUNLARIN DİRENİŞİ

Yıl 2022, , 220 - 234, 30.11.2022

Ömer Akbulut , Hakan Aşkan

https://doi.org/10.47107/inifedergi.1150450

Öz

Yeni Alman Sineması'nın önde gelen yönetmenlerinden Rainer Werner Fassbinder'in filmleri film araştırmacıları tarafından şu bağlamlarda incelenmiştir: aşk ve iktidar ilişkileri bağlamında kadın temsili, göç bağlamında fiziksel ve kültürel şiddet (yabancı düşmanlığı, ırkçılık dahil) biçimleri ve biçem bağlamında melodramatik ögeler. Bu çalışma şimdiye kadar yapılan çalışmalardan farklı olarak Fassbinder’in İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki Alman toplumunun mozaiğini yansıtan 1973 tarihli Fear Eats Soul (Korku Ruhu Kemirir) filmi üzerinden ötekiliğin hangi kategorilerde ve nasıl kurulduğunu madun olma hali üzerinden ortaya koyarak literatüre katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın teorik arka planı, postkolonyal teoride kullanılan madun ve madunluk kavramlarının ele alındığı Gayatri C. Spivak’ın Can Subaltern Speak? adlı makalesine dayanmaktadır. Filmin analizinde, madun ve madun temsillerinin temelleri, toplumsal direnişin biçimleri ve temelleri, kolektif direnişin varlığı ve direnişin iktidar ilişkilerini nasıl etkilediği betimleyici film analizi kullanılarak ortaya konulmuştur. Araştırma sonucunda madunluğun yaş, etnik köken, ırk ve cinsiyete dayalı olarak kurulduğu; madun olma durumunun sabit olmadığı ve kişinin hem bulunduğu yere hem de mekandaki konumuna göre bir hiyerarşiye tabi olduğu tespit edilmiştir. Topluma karşı direnişin temsili açısından sessiz direniş ve özne olmaya itiraz pratiği görülmüştür. Madunların topluma karşı direnişi, bar ve ev (madun sığınakları) gibi özel mekânlar olarak adlandırılabilecek ve karakterlerde aidiyet duygusu taşıyan ortamlarda kök salmaktadır. Madunların özel alanlarda gelişen direnişinin kolektif dayanışmaya dönüşerek kamusal alana taşındığı söylenebilir. Toplumsal tahakküm ve tahakküme direnmeyi gerektiren koşullar ortadan kalkıp toplumun görece onayı alındığında, madunlar arası güç ilişkilerinin ortaya çıktığı ve toplum tarafından ötekileştirilmeye karşı başlatılan madunların dayanışmasının zayıfladığı belirlenmiştir. Madun dayanışmasının zayıflaması ve kolektif direnişin sona ermesiyle yeniden cinsiyet körlüğüne maruz kalan kadının erkeğe göre toplumda ikincil bir konumu paylaştığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Spivak, madun çalışmaları, postkolonyal kuram, ötekilik

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akbulut, H. (2013). Cennetten çok uzakta: Metinlerarası bir yolculuk. Selçuk İletişim, 4(1), 42-57.
• Alemdar, K. ve Erdoğan, İ. (2005). Öteki kuram. Ankara: Erk .
• Ashcroft, B., Griffiths, G., & Tiffin, H. (2003). The post-colonial studies reader. Routledge Taylor & Francis.
• Ashcroft, B., Griffiths, G. and Tiffin, H. (2007). Post-colonial studies: The key concepts. Routledge.
• Fassbinder, W. R. (Yönetmen). (1974). Korku ruhu kemirir. Almanya. [Sinema filmi].
• Hayward, S. (2012). Sinemanın temel kavramları. İstanbul: Es Yayınları.
• Kırel S. (2010). Kültürel çalışmalar ve sinema. (2. Basım). İstanbul: Kırmızı Kedi.
• İnce, S. (2016). Fassbinder’in üç filminde kadınlar, imkânsız aşklar ve iktidar. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• Özmen, A. (2000). Uygulamalı araştırmalarda örnekleme yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Pilcher, J., & Whelehan, I. (2004). Key concepts in gender studies. Sage Publications.
• Somay, B. (2008). Çokbilmiş özne. İstanbul: Metis Yayınları.
• Spivak, G. C. S. Milevska, S. and Barlow, T. E. (2006). Conversations with Gayatri Chakravorty Spivak. Seagull Books.
• Spivak, G. C. (2009). Madun Konuşabilir Mi?. (Dilek Hattatoğlu ve Gökçen Ertuğrul, Ed.), Methodos: Kuram ve yöntem kenarından. (s. 53-115). İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Stam, R. (2014). Sinema teorisine giriş. (Çev. S. Salman ve Ç. Asatekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yetişkin, E. (2013). Postkolonyal düşünce ve madun çalışmalarından neler öğrenebiliriz?. 13. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, 4-6 Aralık 2013, Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği.
• Zizek, S. (2019). İdeolojinin yüce nesnesi. (Çev. T. Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.