SÖZLÜ KÜLTÜRÜN SÖZLÜ İLETİŞİMLE HARMONİSİ: ŞAHMERAN

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 9 - 24, 30.11.2018

Gülsüm Çalışır Gonca Uncu

Öz

“Mardin,
Türkiye’nin güneydoğusunda ülkenin en eski kentlerinden biri. Gökyüzüne komşu
bir kalenin eteklerine kurulmuş bir Taşkent.” Murathan
Mungan

ÖZET

İnsanlık var
olduğu günden bu yana iletişim vardır. İletişimin devamlılığı da yine insanın
varoluşuyla birlikte sözlü kültür ile sağlanmıştır. İnsanlık henüz yazmayı ve
teknolojiyi kullanmayı öğrenmeden, konuşmayı öğrenmiştir. En eski iletişim
şeklidir sözlü iletişim. Bu anlamda sözlü iletişim ile sözlü kültür arasında
sıkı bir bağ bulunmaktadır. Aralarındaki harmoni, günümüze kadar kültürün ve
iletişimin taşınmasında etken olmuştur. İnsanlığın binlerce yıllık mirası,
yaşamı, deneyimleri, gelenek ve görenekleri; kısacası geçmişi, sözlü kültürün
sözlü iletişimle kurulan bağı sonucunda bugüne ulaşmıştır. Mezopotamya
toprakları üzerine kurulu olan Mardin, kuruluşundan bugüne pek çok uygarlığa ev
sahipliği yapmıştır. Bu durum ona kültürel zenginlik kazandırmıştır. Söz konusu
zenginlik ise dünden bugüne sözlü kültürün uzantısı olan sözlü iletişimle
aktarılarak gelmiştir. Sözlü kültür unsurları arasında yer alan efsanelerin,
mitolojilerin en güzel örneğini de Şahmeran oluşturmaktadır. Şahmeran ve
Camısab/Tahmasp arasındaki imrenilecek aşkı anlatan efsane, sözlü kültürün en
önemli örneklerinden birisini oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacını sözlü
kültürün bir çıktısı olan Şahmeran efsanesinde yer verilen hikâyedeki sözlü
iletişim unsurlarını göstermek oluşturmaktadır. Şahmeran efsanenin detaylı bir
şekilde incelenmesi sonucunda, adı geçen efsanede sözlü iletişim öğelerinin
sıklıkla kullanıldığı belirlenmiştir. Efsanede özellikle sözlü iletişimin bir
uzantısı olarak kişilerarası iletişimin varlığı dikkat çekmektedir. Çünkü
efsanenin anlatımı boyunca karşılıklı konuşmaların yer aldığı görülmektedir. Bu
durum da sözlü kültürün bir öğesi olan efsanede iletişim için gerekli zeminin
sözel olarak gerçekleştirildiğini göstermektedir. Bu bağlamda sözlü kültür ve
sözlü iletişim arasındaki anlamlı harmoniden söz etmek mümkündür. Böylelikle bu
çalışmada bir yöreye ait olan sözlü kültür örneklerinin sözlü iletişim ile
dünden bugüne taşındığını Mardin’e özgü Şahmeran efsanesi üzerinden
örneklendirerek, açıklanabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Efsane, Mardin, Şahmeran, Kültürel
Miras, Sözlü Kültür, Sözlü İletişim.

 

Anahtar Kelimeler

Efsane, Mardin, Şahmeran, Kültürel Miras, Sözlü Kültür

Kaynakça

• Kitaplar:Referans 1: Çobanoğlu, Özkul (2000). Aşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.Referans 2: Gürüz, Demet ve Temel Eğinli, Ayşen (2012). Kişilerarası İletişim, Bilgiler-Etkiler-Engeller, 3. Basım, İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.Referans 3: Mc Quail, Denis ve Windahl, Sven (1994). Kitle İletişim Çalışmaları İçin İletişim Modelleri, Yayına Hazırlayanlar: Banu Dağtaş, Uğur Demiray, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları No: 92.Referans 4: İsen, Galip ve Batmaz, Veysel (2002). Ben ve Toplum, İstanbul: OM Yayınevi.Refrans 5: Ong, Walter (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür-Sözün Teknolojileşmesi, (Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.Referans 6: Telman, Nursel ve Ünsal, Pınar (2009). İnsan İlişkilerinde İletişim, 2. Baskı, İstanbul: Epsilon Yayıncılık.Referans 7: Uztuğ, Ferruh (2003). Halkla İlişkiler ve İletişim, Anadolu Üniversitesi Yayın No: 1482, Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 792.Referans 8: Yıldırım, Dursun (1998). Tarih Yazımı ve Sözlü Ortam Kaynakları, Türk Bitiği: Araştırma-İnceleme Yazıları, Ankara: Akçay Yayınları.Referans 9: Zıllıoğlu, Merih (2003). İletişim Nedir?, İstanbul: Cem Yayınevi.
• İnternetReferans 10: Alp, M. (2017). Efsanelerden Masallara Mardin, https://www.avrupa.info.tr/tr/node/6916, Erişim Tarihi: 18 Mart 2018.Refrans 11: Goody, Jack. (2009). Sözlü Kültür, Milli Folklor Dergisi, Yıl: 21, Sayı: 83. http://www.millifolklor.com, Erişim Tarihi: 20 Mart 2018.