HERKESİN HERKESİ GÖZETLEDİĞİ TOPLUM: SİBERUZAMDA ALTTAN GÖZETİMİN FARKLI İNŞASI OLARAK SİBER ZORBALIK

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 37 - 58, 12.12.2019

Didem Deniz Anamur Taybe Topsakal

Öz

Günümüzde
teknolojik ürünlerinin gelişmesi ile gözetim farklı biçimlerde ve adlarda
kendini göstermektedir. Artık tek taraflı bir gözetim yerine iktidarın panoptik
gözetimini denetleyen, iktidarı sınırlayan yeni araçlar ve düşünce yapıları
ortaya çıkmıştır. Alttan gözetim, anti-gözetim, katoptikon gibi farklı
kavramlarla toplumun da iktidarı gözetleyebildiği daha eşitlikçi ve demokratik
toplum modelleri tartışılmaya başlanmıştır. Ancak toplumun bu farklı gözetim
anlayışını nasıl kullandığı oldukça önemli bir sorunsaldır. Toplumun her şeyi
gözetleyebildiği alttan gözetimin demokrasiye sağladığı katkı kadar; toplumun
toplumdaki diğer bireyleri denetlediği, yönlendirdiği ya da cezalandırdığı yeni
bir didaktik gözetleme türü de ortaya çıkabilmektedir. Çoğu zaman siber
zorbalıkla karşımıza çıkan bu gözetleme türünde bireyler internet
teknolojilerini kullanarak daha eşitlikçi ve demokratik bir toplum yaratmak
yerine ticari kaygılar ya da popülerliği tercih edebilmektedir.

Bu çalışma 28
Kasım 2018 tarihinde trafik polisi ile tartışma yaşayan bir kadının
görüntülerinin instagram üzerinden yayınlanmasından sonra sosyal medyada olayın
nasıl algılandığını gözetim ve zorbalık temaları üzerinden araştırmayı
amaçlamaktadır. Araştırmada amaca yönelik örnekleme uygun olarak seçilen
eksisozluk.com sitesi incelenmiştir. Sitede konuyla ilgili açılan 11 başlık ve
1511 entry nitel veri analiz yöntemlerinden biri olan betimsel analiz yöntemi
ile açıklanıp yorumlanmıştır. Araştırmanın bulguları doğrultusunda toplumda
daha eşitlikçi ve demokratik bir yapı için kullanılan alttan gözetimin henüz
benimsenmediği, bununla beraber gözetimin siber zorbalığa varan sonuçlara neden
olduğu gözlemlenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Siber Zorbalık, Panoptikon, Katoptikon, Alttan Gözetim

Kaynakça

• Akca, Emel B., Sayımer, İdil, Salı, Jale B., ve Başak, Bircan, E. (2014). Okulda Siber Zorbalığın Nedenleri, Türleri ve Medya Okuryazarlığı Eğitiminin Önleyici Çalışmalardaki Yeri, Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 17-30.
• Bauman, Zygmunt. ve Lyon, David (2016). Akışkan Gözetim, Çev: Elçin Yılmaz, 2. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Betts, Lucy R., Gkimitzoudis, Athanasios, Spenser, Karin A., Baguley, Thom (2017). Examining the Roles Young People Fulfill in Five Types of Cyber Bullying, Journal of Social and Personal Relationships, 34(7), 1080–1098.
• Campbell, Marilyn A. (2005) Cyber bullying: An old problem in a new guise? Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 15.1, 68-76.
• Foucault, Michel (1992). Hapishanenin Doğuşu. Çev: Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, Michel (2002). Toplumu Savunmak Gerekir, Çev: Şehsuv Araktaş, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault, Michel (2011). Büyük Kapatılma, Çev. Işık Ergüden ve Ferda Keskin, 3. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fuchs, Christian (2014). Digital Labour and Karl Marx. Routledge.
• Fuchs, Christian (2015). Dallas Smythe and Digital Labor. The Routledge Companion to Labor and Media, 51.
• Ganascia, Jean-Gabriel (2016). Genelleştirilmiş Alttan Gözetim Toplumu, Ed: Himmet Hülür ve Cem Yaşin, Yeni Medya, Kullanıcının Yükselişi İçinde, 184-205, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Hardt, Michael ve Negri, Antonio (2001). İmparatorluk, Çev: Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Herman, Edward S. ve Chomsky, Noam (2012). Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği, Çev: Ender Abadoğlu, İstanbul: Bgst Yayınları.
• Hinduja, Sameer ve Patchin, Justin W. (2010). Bullying, cyberbullying, and suicide. Archives of suicide research, 14.3: 206-221.
• Lipton, Jacqueline D. (2011). Combating Cyber-Victimization, Berkeley Technology Law Journal, Vol. 26, No. 2 (Spring 2011), s. 1103-1155.
• Lowry, Paul Benjamin., Wang, Chuang., Zhang, Jun ve Siponen, Mikko (2016). Why do adults engage in cyberbullying on social media? An integration of online disinhibition and deindividuation effects with the social structure and social learning (SSSL) model. Information Systems Research, 27(4):962-986.
• Mann, Steve ve Joseph, Ferenbok (2013). New media and the power politics of sousveillance in a surveillance-dominated world. Surveillance & Society 11(1), 18-34.
• Mann, Steve., Nolan, Jason ve Wellman, Barry (2002). Sousveillance: Inventing and using wearable computing devices for data collection in surveillance environments. Surveillance & society, 1(3), 331-355.
• Maxwell, Joseph Alex (2008). Designing a qualitative study. The SAGE handbook of applied social research methods, 2, 214-253.
• O’Moore, Mona ve Minton, Stephen James (2011). Cyber-bullying : The Irish Experience. New York: Nova Science Publishers, Inc. Retrieved from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=nlebk&AN=1502189&lang=tr&site=eds-live&authtype=ip,uid.
• Özdemir, Murat (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskisehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Poster, Mark (1990). The Mode of Information Poststructuralism and Social Context, Cambridge: Polity Press.
• Willard, Nancy E. (2005). Cyberbullying and cyberthreats. Washington: US Departement of Education retrieved from bcloud.marinschools.org/SafeSchools/Documents/BP-CyberBandT.pdf.
• https://eksisozluk.com/ceza-yazan-trafik-polisine-ciglik-atan-akademisyen--5859825 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/ciglik-atan-akademisyenin-aciklamasi--5861942 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/ciglik-atan-akademisyenin-ciplak-goruntuleri--5862215 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/ciglik-atan-akademisyeni-paylasan-kisinin-amaci--5859851 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocanin-ehliyeti--5860949 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocanin-haksiz-olmasi--5860040 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocanin-iade-i-itibari--5860151 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocanin-komik-olmasi--5860783 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocanin-sucsuz-olmasi--5859853 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocanin-yalanci-olmasi--5860685 Erişim Tarihi: 11.02.2019.
• https://eksisozluk.com/polise-ciglik-atan-hocayla-asiri-dalga-gecilmesi--5860287 Erişim Tarihi: 11.02.2019.