TOPLUMSAL CİNSİYET EKSENİNDE ALTERNATİF BİR ANLATI: ŞAHSİYET ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 110 - 128, 19.06.2020

Yasemin Ereke , Gizem Parlayandemir

Öz

Basılı yayınlarda kadınların sunumuna dair
eleştiriler uzun yıllar önce başlasa da görsel yapımlarda kadının sunumu,
feminist dalganın da etkisiyle 1970’li yıllardan itibaren tartışmaya
açılmıştır. Görsel anlatılarda yer alan kadın erkek
figürleri aynı zamanda toplumsal yapıdaki cinsiyet algısını da temsil
etmektedir. Görsel yapımların birçoğunda yer alan cinsiyet merkezli temsiller,
toplumsal hiyerarşiyi yansıtmakla birlikte aynı zamanda hegemonik gücün imajlar
üzerindeki etkisini de yansıttığı düşünülmektedir.

Görsel
yapımlarda kadın temsilinin sorunlu olmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır.
Feminist kuramın temel iddiası, kadının ikincil konumuna dayalı bir uzantı
olarak yer alan sorunlu temsillerin, var olan sınıflaştırılmış düzeni meşrulaştırmakta
ve devamlılığını sağlamakta olduğudur.

Toplumsal
cinsiyete dayalı ayrımcılığın kökenine inen araştırmacılar, psikanalitik
kuramlardan yola çıkıp ideoloji ve hegemonya kavramlarına uzanmış, zaman zaman
bilinçdışını konu almış, zaman zaman da egemen düşünce sisteminin kendi gibi
olmayanları nasıl alt statülerde konumlandırdığını ve azınlıklaştırdığını vurgulamışlardır. Kadına şiddet ve cinsel
istismarın temsili de bahsedilen azınlıklaştırma konusu içinde
değerlendirilebilmektedir. Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Alternatif Bir Anlatı:
Şahsiyet yüksek lisans tez çalışmasından türetilen makalemizde görsel
yapımlarda kadının, kadına şiddetin ve cinsel istismarın nasıl ele alındığına
dair örnekler sunulurken, bu örnekler Şahsiyet draması için
sınanmaktadır.

Gelişen
teknolojinin bir getirisi olarak hayatımıza giren internet televizyonu,
izleyici odaklı bir deneyim vaat etmektedir. Şu ana kadar ana akım yayıncılığa
kıyasla denetim sistemlerinden ve reklam verenlerden bağımsız hareket edebilme
imkanına daha fazla sahip olduğu düşünülen internet televizyonculuğu, yenilikçi
bir medya olarak kendini konumlandırmaktadır. Araştırma konusu olan Şahsiyet
de yayın mecrasıyla uyum içerisinde yenilikçi bir olay örgüsüne sahip,
cinsiyet temsilleri üzerine alışılmışın dışında söylemleri olan bir yapım
olarak dikkat çekmektedir. Aynı adlı tez çalışmasından türetilen makalemizde
görsel yapımlarda stereotipleştirilen cinsiyet temsillerinin yanı sıra, Şahsiyet’in
alternatif söylemin hangi noktalarda taşıyıcısı olduğu, hangi noktalarda
da ana akım yapımlarla kesiştiği söylem analizi yöntemiyle irdelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Medya Temsilleri, Drama

Kaynakça

• Bhasin K. (2015). Toplumsal Cinsiyet Bize Yüklenen Roller, Çev:Kader Ay, İstanbul: Kadınlarla Dayanışma Vakfı Yayınları, İstanbul
• Biryıldız, E. (1997). Western’ler, Gangster Filmleri, ve Kara Filmlerde Erkeğin Sunumu Üzerine Bir Deneme, İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi Dergisi
• Burton , G.(2008). Görünenden Fazlası, Çev: Nefin Dinç, İstanbul: Yeni Alan Yayıncılık
• Briere, J., vd (1985). “Sexuality and Rape Supportive Beliefs”, International Journal of Women Studies, 8
• Brownmiller, S. (1984). Cinsel Zorbalık: Irza Tecavüz Olgusunun Bir Tarihçesi, Çev: Suğra Öncü, İstanbul: Cep Kitapları
• Connell, R. (2005). Masculinities, University of California Press, Los Angeles, 2005
• Connell, R. (2012). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, Toplum, Kişi ve Cinsel Politika, Çev: Cem Soydemir, İstanbul: AyrıntıYayınları
• Çağlar Öztürk, A. (2007). “Brecht Estetiği ve Türk Sinemasındaki Örnekleri”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri ABD, Doktora Tezi
• Çam, Ş. (2009). “Televizyon Dizilerinin Kadına Yönelik Şiddet Temsillerinde Ataerkil Rejimin İdeolojisi”, Kültür ve İletişim, , 12(2), Yaz
• Çığ, Ü. ,( 2006 ). “George Gerbner”, Barış Çoban (ed), 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar: Kadife Karanlık Ayna Şövalyeleri, İstanbul:Su Yayınevi
• Çoban, B.,(2005). “Gerçek, İmgesel, Simgesel, Arzu ve Ayna”, Nurdoğan Rigel vd. (ed), Kadife Karanlık:21 Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar, İstanbul: Su Yayınevi
• Freud, S. (1993). Cinsiyet Üzerine, Çev: A. Avni Öneş, İstanbul: Say Yayınları
• Gerbner G., Signorielli, N. (1979). Women and Minorities in Television.Drama, 1969-1978, University of Pennsylvania The Annenberg School of Communications
• Gerbner, G. (2014). Medyaya Karşı, Çev: Veysel Batmaz, Güneş Ayas ve İsmail Kovacı, İstanbul: AyrıntıYayınları
• Godenzi, A. (1992). Cinsel Şiddet, Çev: Sultan Kurucan ve Yakup Coşar, İstanbul: AyrıntıYayınları
• Gouma-Peterson, T. , Mathews, P.(2008). Ahu Antmen (ed), Sanat Tarihinin Feminist Eleştirisi, Sanat Cinsiyet, İstanbul: iletişim Yayınları
• Kristeva, J.(2003). “Fallusun Yabancılığı”, Bella Habip (ed), Kadınlık Yeniden, İstanbul: İthakiYayınları
• Lacan, J. (1977). Écrits: A Selection. New York: Taylor and Francis
• Malamuth M., Briere, J. (1986). “Sexual Violence in the Media: Indirect Effects on Aggression Against Women, Journal of Social Issues, Vol:42, No:3, 75-92
• Metz, C. (1983). The Imaginary Signifier: Psychoanalysis and the Cinema, Macmillan
• Millett, K. (1987). Cinsel Politika, Çev: Seçkin Selvi, İstanbul: Payel Yayınları,
• Mulvey, L. (1997). Görsel Haz ve Anlatı Sineması, Çev. Nilgün Abisel, 25. Kare, Sayı 21, 38-46, Ankara: Yıldız Yayıncılık
• Özer, Ö. (2005). Yetiştirme Kuramı: Televizyonla Yaşamanın İdeolojik Kültürel Sonuçlarına Yönelik Yapılan Araştırma, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.05 Sayı.1
• Özgüç, A. (2006). Türk Sinemasında Cinselliğin Tarihi, İstanbul: +1 Kitap
• Öztürk, A. (2018). “Risk Toplumunda Erkeklik ve Şiddet: Düşünümselliğin İzinde Erkeğin Dönüşümü”, Toplum ve Bilim, Sayı:145, İstanbul:İletişim Yayınları
• Parlayandemir, G. (2016). The Cinema of Onur Ünlü or: ‘How I Learned to Stop Worrying and Love’ the Violence, Cinecri '16 III. International Film Studies and Cinematic Arts Conference On Cinema and Violence, Dakam Publishing, s:56-64
• Rose, G. (2007). Visual Methodologies: An Introduction to the Interpretation of Visual Materials, Sage Publications
• Sancar, S. (2009). Erkeklik İmkansız İktidar: Ailede, Piyasada, Sokakta Erkekler, İstanbul: Metis Yayınları
• Saygılıgil, F. (2013). “Feminist Film Kuramı”, Zeynep Özarslan (ed.) Sinema Kuramları II, İstanbul : SuYayınları
• Scully, D. (2014). Cinsel Şiddeti Anlamak: Tutuklu Tecavüzcü Erkekler Üzerine Bir İnceleme, Çev: Şirin Tekeli, Laleper Aytek, İstanbul: Metis Yayınları
• Smelik,A. (2008). Feminist Sinema ve Film Teorisi ve Ayna Çatladı, Çev: Deniz Koç, İstanbul: Agora Kitaplığı
• Trend, D. (2007) Medyada Şiddet Efsanesi, Çev: Gül Bostancı, İstanbul:YKY
• Tuzgöl, K. (2018). “Lacanyen Psikanalitik Kuram ve Öznenin Konumu”, Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi/ Cilt:1, Sayı:1, Ocak, S: 41-53
• Ünlü, vd (2009). “Kadına Yönelik Şiddet: Tv Dizilerinde Kadına Yönelik Şiddet Üzerine Bir Araştırma, Selçuk İletişim, 5, 4
• Williams, L. (1991). “Film Bodies: Gender, Film Quarterly, Vol. 44, No. 4, Summer,, pp. 2-13, University of California Press
• Çevrimiçi Kaynaklar
• Arslan, Y., “Sen Anlat Karadeniz'in Tepki Çeken Sahnesi Hakkında Osman Sınav'dan Açıklama: 'Şiddeti Hafifletmek Mazur Görmektir” / 30.01.2018 https://onedio.com/haber/-sen-anlat-karadeniz-in-tepki-ceken-sahnesi-hakkinda-osman-sinav-dan-aciklama-siddeti-hafifletmek-mazur-gormektir-807080 Erişim Tarihi: 10. 05. 2019
• Aytuğ, Y. Tecavüzün Dayanılmaz Reytingi / 21.10.2010 https://www.sabah.com.tr/yazarlar/gunaydin/aytug/2010/10/21/tecavuzun_dayanilmaz_reytingi Erişim Tarihi: 10. 05. 2019
• Diziseti.tv “Sen Anlat Karadeniz 54. Bölüm Ne Zaman Yayınlanacak? 3. Sezon 2019 2020” /07.08.2019 https://diziseti.tv/sen-anlat-karadeniz-54-bolum-ne-zaman-yayinlanacak-3-sezon-2019-2020/ Erişim Tarihi:29.10.219
• Imdb:https://www.imdb.com/chart/toptv Erişim Tarihi: 15. 03. 2020
• Kaya Güler, S., Dizilerde Tecavüz / 04.04.2012 https://www.yeniasir.com.tr/yazarlar/seda_kaya_guler/2012/04/04/dizilerde-tecavuz Erişim Tarihi: 10. 05. 2019
• Miss Representation (2011) Yönetmen: Jennifer Siebel Newsom https://www.netflix.com/search?q=miss%20rep&jbv=70167128&jbp=0&jbr=0 Erişim Tarihi: 07. 04. 2019
• Nelmes, J. (Ed.). (2012) Introduction to Film Studies. London: Routledge, Çeviren:Ertan Yılmaz http://kaosgl.org/sayfa.php?id=688 Erişim Tarihi: 02.12.2018
• Takvim Gazetesi “Bu Tecavüz Sahnesi İsyan Ettirdi” / 21.04.2011 https://www.takvim.com.tr/televizyon/2011/04/21/bu-tecavuz-sahnesi-isyan-ettirdi Erişim Tarihi: 10. 05. 2019
• Tezkan, M. Tecavüz Dizileri Niye Çok İzleniyor? 13.09.2011 http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/mehmet-tezkan/tecavuz-dizileri-niye-cok-izleniyor--1437686/ Erişim Tarihi: 10. 05. 2019
• Kamuajans: “Sen Anlat Karadeniz Dizisi Final Yapma Nedeni Ne? Sen Anlat Final Bölümünde Neler Oldu? http://www.kamuajans.com/diziler/sen-anlat-karadeniz-dizisi-final-yapma-nedeni-ne-sen-anlat-karadeniz-final-bolumunde-neler-oldu-h522430.html Erişim Tarihi: 14. 11. 2019