SİYASAL SÖYLEM VE İDEOLOJİLERİN GAZETE KARİKATÜRLERİNDE YENİDEN ÜRETİMİ: 7 HAZİRAN 2015 VE 1 KASIM 2015 GENEL SEÇİMLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 485 - 508, 01.05.2021

Faruk Aşlakcı , Ahmet Öztekin

https://doi.org/10.47107/inifedergi.885346

Cited By: 1

Öz

Karikatür; eleştiren, güldüren ve düşündüren doğasıyla toplumsal, siyasal ve güncel olaylar hakkında mizahi anlatımla okuyucuya çeşitli mesajlar vermektedir. Genellikle sistem eleştirisini amaç edinen karikatür, bazen sisteme hizmet eden bir araca da dönüşebilmektedir. Karikatüristin yaratıcılığına bağlı olarak çeşitli konulardaki eleştirileri ön plana çıkaran siyasi karikatürler, okuyucuya farklı bir perspektif sunmaktadır.
Siyasi karikatürler, özellikle seçim dönemlerinde siyasal söylem ve ideolojilerin yeniden inşası noktasında büyük önem arz etmektedir. Her ne kadar karikatür, egemen olma yarışındaki grupların siyasal ve toplumsal açmazlarını, aksak yönlerini eleştirel bir biçimde çizgilerine yansıtsa da diğer taraftan siyasi söylemleri, yayımlandığı gazetenin genel yayın politikasına göre ideolojik süzgeçten geçirerek yeniden inşa etmekte, böylece seçmenin tercihini etkileyebilmektedir.
Bu çalışma, 7 Haziran 2015 ve 1 Kasım 2015 seçim süreçlerinde meydana gelen siyasi ve toplumsal olayların karikatürlere nasıl yansıdığını dil, söylem ve ideoloji bağlamında ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın evrenini gazetelerde yayımlanan siyasal/ideolojik içerikli karikatürler oluşturmaktadır. Örneklemi ise en yüksek tiraja sahip ve seçim süreci boyunca en çok siyasi karikatüre yer veren gazeteler olarak Cumhuriyet, Milliyet, Habertürk, Yeni Şafak ve Zaman gazetelerindeki siyasal/ideolojik içerikli karikatürler oluşturmaktadır. Örneklemdeki gazetelerde yer alan 124 adet siyasi/ideolojik içerikli karikatür dil, söylem ve ideoloji bağlamında incelenmiştir. Çalışma seçimler öncesi üçer haftalık zaman dilimiyle sınırlandırılarak siyasi parti ve liderlerinin karikatürlerde nasıl gösterildiği, siyasal söylem ve ideolojilerin nasıl inşa edildiği sorularına yanıt aranmıştır. Bu yanıtlara ulaşabilmek için çalışmanın doğasına uygun olarak söylem çözümlemesi ve göstergebilimsel çözümleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular çerçevesinde karikatüristlerin, gazetelerin yayın politikaları doğrultusunda bir dil/üslup kullandıkları, bazı toplumsal gerçeklikleri inşa ettikleri ya egemen ideolojiyi yeniden ürettikleri ya da karşıt yeni söylemler geliştirdikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gazete karikatürleri, siyasi karikatürler, söylem, ideoloji, 7 Haziran 2015 genel seçimleri, 1 Kasım 2015 genel seçimleri

Kaynakça

• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. A. Tümertekin,). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. A. Tümertekin,). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Brummett, P. (2003). İkinci meşrutiyet basınında imge ve emperyalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brummett, P. (2003). İkinci meşrutiyet basınında imge ve emperyalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cheviron, N. T. (2009). Haber-yorumdan seyir ve gösteriye, Y. İnceoğlu ve N., A. Çomak, (Ed.), Metin çözümlemeleri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cheviron, N. T. (2009). Haber-yorumdan seyir ve gösteriye, Y. İnceoğlu ve N., A. Çomak, (Ed.), Metin çözümlemeleri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çakır, H. ve Öztekin A. (2014). İletişim ve…, Aysel Aziz ve Suat Sungur (Ed.), Gazetelerde yer alan politik karikatürlerin siyaset bağlamında Ak Parti örneği üzerinden incelenmesi, (s. 69-106). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Çakır, H. ve Öztekin A. (2014). İletişim ve…, Aysel Aziz ve Suat Sungur (Ed.), Gazetelerde yer alan politik karikatürlerin siyaset bağlamında Ak Parti örneği üzerinden incelenmesi, (s. 69-106). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Çam, Ş. (2008). Medya çalışmalarında ideoloji, Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd.
• Çam, Ş. (2008). Medya çalışmalarında ideoloji, Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd.
• Danyal, N. (2001). Kovana Çomak Sokmak, Karikatür ve Siyaset, Cartoon and Politics, 7. Uluslararası Karikatür Festivali, 4-8 Mayıs, Ankara, 2001, ss. 9-10.
• Danyal, N. (2001). Kovana Çomak Sokmak, Karikatür ve Siyaset, Cartoon and Politics, 7. Uluslararası Karikatür Festivali, 4-8 Mayıs, Ankara, 2001, ss. 9-10.
• Devran, Y. (2007). The portrayal of Turkey in the British media: orientalism resurfaced, Insight Turkey, 9(4), pp. 100-115.
• Devran, Y. (2007). The portrayal of Turkey in the British media: orientalism resurfaced, Insight Turkey, 9(4), pp. 100-115.
• Duverger, M. (1964). Politikaya giriş. (Çev. S. Tiryakioğlu,). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Duverger, M. (1964). Politikaya giriş. (Çev. S. Tiryakioğlu,). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Eaglaton, T. (1996). İdeoloji, (Çev. M. Özcan) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eaglaton, T. (1996). İdeoloji, (Çev. M. Özcan) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar K. (2005). Öteki Kuram, 2. Baskı. Ankara: Erk Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar K. (2005). Öteki Kuram, 2. Baskı. Ankara: Erk Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar K. (2010). Öteki Kuram, 3. Baskı. Ankara: Erk Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar K. (2010). Öteki Kuram, 3. Baskı. Ankara: Erk Yayınları.
• Fairclough, N. (2003). Analysing discourse: textual analysis for social research. London and New York: Routledge.
• Fairclough, N. (2003). Analysing discourse: textual analysis for social research. London and New York: Routledge.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş, (Çev. S. İrvan), Ankara: Bilim ve Sanat yayınları.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş, (Çev. S. İrvan), Ankara: Bilim ve Sanat yayınları.
• Foucault, M. (1972). The archaeology of knowledge and the discourse on language, New York: Pantheon Books.
• Foucault, M. (1972). The archaeology of knowledge and the discourse on language, New York: Pantheon Books.
• Foucault, M. (1980). Power/Kowledge, Newyork: Pantheon.
• Foucault, M. (1980). Power/Kowledge, Newyork: Pantheon.
• Gamson, W. A., David, C., William H. ve Theodore S. (1992). Media images and the social construction of reality, Annual Review of Sociology (18) 373-393. http://www.jstor.org/stable/2083459?seq=1#page_scan_tab_contents. (erişim tarihi: 03.10.2017).
• Gamson, W. A., David, C., William H. ve Theodore S. (1992). Media images and the social construction of reality, Annual Review of Sociology (18) 373-393. http://www.jstor.org/stable/2083459?seq=1#page_scan_tab_contents. (erişim tarihi: 03.10.2017).
• Gramsci, A. (2008). Hapishane defterleri. (Çev. K. Somer,). Ankara: Aşina Kitaplar.
• Gramsci, A. (2008). Hapishane defterleri. (Çev. K. Somer,). Ankara: Aşina Kitaplar.
• Hall, S. (1997). The work of representation. Stuart Hall (Der.), Cultural representations and signifying practices (pp.15-64), New Delhi: Sage Publications.
• Hall, S. (1997). The work of representation. Stuart Hall (Der.), Cultural representations and signifying practices (pp.15-64), New Delhi: Sage Publications.
• Hall, S. (2005). The rediscovery of ideology: return of the repressed in media studies. (Ed. M. Gurevitch, T. Bennett, J. Curran and J. Woollacott), Cultur, Society and the Media (pp. 52-84), London and Newyork: Routledge.
• Hall, S. (2005). The rediscovery of ideology: return of the repressed in media studies. (Ed. M. Gurevitch, T. Bennett, J. Curran and J. Woollacott), Cultur, Society and the Media (pp. 52-84), London and Newyork: Routledge.
• Haydari, N. (2010). Neoliberalleşme sürecinde basın karikatürleri: Çok seslilik ve radyo. Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Ulusal İletişim Kongresi, 2010, Erzurum.
• Haydari, N. (2010). Neoliberalleşme sürecinde basın karikatürleri: Çok seslilik ve radyo. Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Ulusal İletişim Kongresi, 2010, Erzurum.
• İnal, M., A. (1996). Haberi okumak, Temuçin Yayınları.
• İnal, M., A. (1996). Haberi okumak, Temuçin Yayınları.
• Kar, İ. (1996). Mizah-Külüt-Gülüt-Karikatür, Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Karikatür Vakfı Yayınları, ss. 67-69, Ankara.
• Kar, İ. (1996). Mizah-Külüt-Gülüt-Karikatür, Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Karikatür Vakfı Yayınları, ss. 67-69, Ankara.
• Kayış, Y. (2009). Demokrat parti döneminde siyasi karikatür (1950-1960), İstanbul: Libra Yayıncılık.
• Kayış, Y. (2009). Demokrat parti döneminde siyasi karikatür (1950-1960), İstanbul: Libra Yayıncılık.
• Kışlalı, A. T. (1997). Siyaset bilimi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kışlalı, A. T. (1997). Siyaset bilimi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Levent, T. (1995). Sanata Evet, Dramatizasyon ve Karikatür. 1. Uluslararası Ankara Karikatür Festivali, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara.
• Levent, T. (1995). Sanata Evet, Dramatizasyon ve Karikatür. 1. Uluslararası Ankara Karikatür Festivali, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara.
• Lippmann, W. (1998). Public opinion. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers.
• Lippmann, W. (1998). Public opinion. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers.
• Mardin, Ş. (2004). İdeoloji, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2004). İdeoloji, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mills, W. (1974). İktidar seçkinleri. (Çev. Ü. Oskay,). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Mills, W. (1974). İktidar seçkinleri. (Çev. Ü. Oskay,). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Nesin, A. (2001). Karikatür ve Siyaset. 7. Uluslararası Karikatür Festivali. (2001), Ankara.
• Nesin, A. (2001). Karikatür ve Siyaset. 7. Uluslararası Karikatür Festivali. (2001), Ankara.
• Nixon, A. ve Power, C. (2007). Towards a framework for establishing rigour in a discourse analysis of midwifery professionalisation, Nursing Inquiry, 14(1).
• Nixon, A. ve Power, C. (2007). Towards a framework for establishing rigour in a discourse analysis of midwifery professionalisation, Nursing Inquiry, 14(1).
• Oskay, Ü. (1980). Popüler kültür açısından ‘ideoloji’ kavramına ilişkin yeni yaklaşımlar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi. 35(01), ss. 197-253.
• Oskay, Ü. (1980). Popüler kültür açısından ‘ideoloji’ kavramına ilişkin yeni yaklaşımlar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi. 35(01), ss. 197-253.
• Özer, A. (1994). İletişimin çizgi dili, Eskişehir: Anadolu üniversitesi yayınları.
• Özer, A. (1994). İletişimin çizgi dili, Eskişehir: Anadolu üniversitesi yayınları.
• Özer, A. (1997). Sanat ve Karikatür, Karikatür Vakfı Yayınları, 1997, Ankara.
• Özer, A. (1997). Sanat ve Karikatür, Karikatür Vakfı Yayınları, 1997, Ankara.
• Özteki̇n, A, Özteki̇n, H. (2020). İktidarın meşruiyeti ve rıza üretimi: masallardan ve mitlerden kitle iletişimine toplumsal bilincin inşası. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(30), ss.2911-2940. DOI: 10.26466/opus.758822
• Özteki̇n, A, Özteki̇n, H. (2020). İktidarın meşruiyeti ve rıza üretimi: masallardan ve mitlerden kitle iletişimine toplumsal bilincin inşası. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(30), ss.2911-2940. DOI: 10.26466/opus.758822
• Parlak, İ. ve Öztürk. A. (2015). 2009-2015 aralığında ‘açılım’ süreçlerine yönelik siyasi parti söylemleri üzerine karşılaştırmalı bir analiz. EUL Journal of Social Sciences, 87-114,
• Parlak, İ. ve Öztürk. A. (2015). 2009-2015 aralığında ‘açılım’ süreçlerine yönelik siyasi parti söylemleri üzerine karşılaştırmalı bir analiz. EUL Journal of Social Sciences, 87-114,
• Rozental, İ. (1996). 21. Yüzyıl/ İnternet/ Bombalar, Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları.
• Rozental, İ. (1996). 21. Yüzyıl/ İnternet/ Bombalar, Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları.
• Saybaşılı, K. (1985). Siyaset biliminde temel yaklaşımlar, Ankara: Birey Toplum Yayınları.
• Saybaşılı, K. (1985). Siyaset biliminde temel yaklaşımlar, Ankara: Birey Toplum Yayınları.
• Selçuk, T. (1998). Grafik mizah, Kitabın, İstanbul: İris Yayınları.
• Selçuk, T. (1998). Grafik mizah, Kitabın, İstanbul: İris Yayınları.
• Sholle, D. (2005). Eleştirel Çalışmalar: İdeoloji Teorisinden İktidar/Bilgiye, (M. Küçük Der., Çev.), Medya İktidar İdeoloji, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, ss. 255-284.
• Sholle, D. (2005). Eleştirel Çalışmalar: İdeoloji Teorisinden İktidar/Bilgiye, (M. Küçük Der., Çev.), Medya İktidar İdeoloji, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, ss. 255-284.
• Sözen, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Sözen, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Thompson, J. (1984). Studies in the theory of ideology. Cambridge: Polity Press.
• Thompson, J. (1984). Studies in the theory of ideology. Cambridge: Polity Press.
• Van Dijk, T. A. (1998). İdeology, Sage Publishes.
• Van Dijk, T. A. (1998). İdeology, Sage Publishes.
• Van Dijk, T. A. (2002). Political discourse analysis and ideology, (Clara Ubaldina Lorda & Montserrat Ribas Ed.) Analisi del discurs politic, Barcelona: Universital Pompeu Fabra, IULA, pp. 15-34.
• Van Dijk, T. A. (2002). Political discourse analysis and ideology, (Clara Ubaldina Lorda & Montserrat Ribas Ed.) Analisi del discurs politic, Barcelona: Universital Pompeu Fabra, IULA, pp. 15-34.
• Van Dijk, T. A. (2003). Söylem ve ideoloji: Çok alanlı bir yaklaşım, (Çev. B. Çoban, Z. Özarslan, N. Ateş), Barış Çoban (Ed.), Söylem ve ideoloji: Mitoloji, din, ideoloji (ss. 112-113). İstanbul: Su Yayınevi.
• Van Dijk, T. A. (2003). Söylem ve ideoloji: Çok alanlı bir yaklaşım, (Çev. B. Çoban, Z. Özarslan, N. Ateş), Barış Çoban (Ed.), Söylem ve ideoloji: Mitoloji, din, ideoloji (ss. 112-113). İstanbul: Su Yayınevi.
• Vokey, S. (2000). Inspiration for insurrention or harmless homour? Class and politics in the editorial cartoons of three Toronto newspaper during the early 1930s. Labour/Le Travail, (45), pp.141-70.
• Vokey, S. (2000). Inspiration for insurrention or harmless homour? Class and politics in the editorial cartoons of three Toronto newspaper during the early 1930s. Labour/Le Travail, (45), pp.141-70.
• Williams, R. (1977). Marxism and literature, Newyork: Oxford University Press.
• Williams, R. (1977). Marxism and literature, Newyork: Oxford University Press.
• Yörükoğlu, A. (1996). Gülmecenin işlevi, Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları.
• Yörükoğlu, A. (1996). Gülmecenin işlevi, Ankara 2. Uluslararası Karikatür Festivali, Ankara: Karikatür Vakfı Yayınları.
• medyatava.com, http://web.archive.org/web/20150911133515/http://www.medyatava.com/tiraj Erişim Tarihi: 12.08.2016
• medyatava.com, http://web.archive.org/web/20150911133515/http://www.medyatava.com/tiraj Erişim Tarihi: 12.08.2016
• milliyet.com.tr, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/musluman-in-bir-k-be-si-vardir-2060254
• milliyet.com.tr, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/musluman-in-bir-k-be-si-vardir-2060254
• ntv.com, https://www.ntv.com.tr/turkiye/kilicdaroglu-bunlar-findik-kurdu,vi_Ml-ByWU-5mrq86uP2qQ. Erişim Tarihi: 24.09.2016
• ntv.com, https://www.ntv.com.tr/turkiye/kilicdaroglu-bunlar-findik-kurdu,vi_Ml-ByWU-5mrq86uP2qQ. Erişim Tarihi: 24.09.2016
• Cumhuriyet Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Cumhuriyet Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Habertürk Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Habertürk Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Milliyet Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Milliyet Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Yeni Şafak Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Yeni Şafak Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Zaman Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.
• Zaman Gazetesi, 17 Mayıs 2015 - 7 Haziran 2015 tarihleri arası sayıları ve 11 Ekim 2015 - 1 Kasım 2015 tarihleri arası sayıları.