TÜRKİYE’DE SAĞLIK İLETİŞİMİ: SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÜZERİNE YAPILMIŞ BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 75 - 91, 27.05.2022

Dursun Yılmaz Mehmet Akif Günay

https://doi.org/10.47107/inifedergi.977601

Öz

Sağlık hizmetlerinde hastaları tedavi etmek kadar etkili olan diğer bir unsurda onlarla doğru iletişim kurmak ve iyi ilişkiler geliştirmektir. Sağlık hizmetlerinde hastalarla ve yakınlarıyla kurulan doğru ve etkili bir iletişimin tedavi sürecine pozitif katkılar sağladığı sağlık hizmeti profesyonellerinin genel bir kanaatidir. Bu sebepten doğru ve nitelikli bir sağlık (hasta) iletişimi sağlık hizmetlerinin vazgeçilmez bir unsuru kabul edilmektedir. İlk olarak 1970’li yıllarda ABD’de ortaya atılan sağlık iletişimi kavramı 1990’lı yıllarda Türkiye’de tıp fakülteleri müfredatına girmiş, 2000’li yıllardan sonra da müstakil bir alan olarak lisansüstü çalışmaların konusu olmuştur. Türkiye’de kamuya ait sağlık kurumlarında 500 bini hekim, hemşire, ebe gibi doğrudan sağlık çalışanı toplam bir milyondan fazla çalışan hizmet vermektedir. Çalışanlarının tümünün eğitim hayatında sağlık iletişimi konusunda ders almadığını varsayan Sağlık Bakanlığı gerek uzaktan eğitim yolu ile gerekse yüz yüze ve uygulamalı olarak bu konuda çalışanlarına sürekli eğitimler vermektedir. Bu kadar çok çıktıyı etkileyen bu süreç daha derinlemesine incelenerek sağlık çalışanlarının sağlık iletişimi hakkındaki tasavvurları/bilinçleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Odak grup çalışması yöntemiyle verilerin toplandığı bu çalışmaya hekim, hemşire, tıbbi sekreter, hasta yönlendirme ve laboratuvar çalışanı gibi muhtelif mesleklerde hizmet veren 18 kişi katılmıştır. Katılımcılara iletişimi nasıl anladıkları ve yorumladıklarına yönelik açık uçlu sorular yöneltilmiştir. Alınan cevaplar içerik analizine tabi tutularak sağlık çalışanlarının ifadelerinden hareketle çalışanlar ile hastalar arasında ve çalışanların birbirileri arasındaki iletişim süreçlerinde yaşanan soruların neler olduğu, bu sorunların kaynağı, nedenleri ve çalışanların bu sorunlarla nasıl başa çıktıkları hakkında bilgiler toplanmıştır. Araştırmada çalışanların iletişimi daha çok bir süreç olarak algıladıkları ve bunu sonucunda etkin iletişim kuramadıkları ortaya çıkmıştır. Bununla beraber iki taraf arasında mevcut olan güvensizlik sorunu etkili iletişim kurmayı engelleyen önemli bir unsur olarak kendini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

İletişim, Sağlık İletişimi, Sağlık Çalışanları, Odak Grup, İçerik Analizi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Kaynakça Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü. (2014). Türkiye’de Kadın İşgücü Profili ve İstatistiklerinin Analizi, Ankara.
• Arkonaç, S.A. (1998). Psikoloji: Zihin Süreçleri Bilimi, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ayaz, F., Ayaz, H. (2017). Sağlık İletişimi ve Medyayı Konu Alan Lisansüstü Tezlere Yönelik Bir Analiz, Atatürk İletişim Dergisi, sayı: 14, Sağlık İletişimi Özel Sayı, 147-172. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiletisim/issue/ 34005/364197
• Balta Peltekoğlu, F. (2012). Kurumsal İletişim Sürecinde İmajın Yeri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi|Istanbul University Faculty of Communication Journal, 0 (4),. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22888/244873
• Bernhardt, J. M. (2004). Communication at the core of effective public health, American Journal of Public Health, 94 (12).
• Bozkanat, E. (2018). Kitle-Kişisel İletişim ile Sağlık Bilgisi Arama: Bir Facebook Grubu Örneği, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı 46, 291- 305.
• Büyükaslan, A. (2018). Sağlık İletişiminde Sektörel Tespitler. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3), 2-10 . DOI: 10.17680/erciyesakademia.313921.
• Callamari, P. & Reveron, D. (2003). China’s Use of Perception Management, International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 16, ss.1-15.
• Coren, S. & Ward, L.M., Enns, J.T., (1993). Sensation and Perception. Harcourt Brace College Publisers, 747s.
• Cündioğlu, D. (2012). Sanat ve Felsefe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Çavmak, Ş., Çavmak, D. (2017). Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1 (1), 48-57. Retrieved From Http://Dergipark.Org.Tr/Saglik/İssue/30164/337586.
• Çelik, F. (2008). Sağlık Kurumlarında İletişim; Hasta İle Sağlık Personeli İletişimi Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı, Halkla İlişkiler Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Yılmazel, G., Çetinkaya, F. (2016). Sağlık okuryazarlığının toplum sağlığı açısından önemi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(1), 69-74.
• Çeti̇n, C, Kurban, P, Bi̇li̇ci̇, N. (2016). Sağlık Kurumlarında Sağlıklı İletişim: Bilgisayar Operatörleri, Güvenlik Görevlileri ve Yönlendirme Çalışanları Örneklemi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19 (4), 503-510. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/39635/469076
• Çınarlı, İ. (2008). Sağlık İletişimi ve Medya. Ankara: Nobel Yayınları.
• Dilshad Rana M. & Latif, M. I. (2013). Focus Group Interview as a Tool for Qualitative Research: An Analysis. Pakistan Journal of Social Sciences, Vol. 33, No. 1, pp. 191-198.
• Downe-Wamboldt, B. (1992). Content analysis: Method, applications, and issues. Health Care for Women International, 13, 313-321.
• Dökmen, Ü. (2004). İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık ve Mat. Sanayi Ticaret AŞ.
• Fisher, B. A. (1978). Perspectives On Human Communication. New York: MacMillan.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş. (Çev. S. İrvan), Ankara: Bilim ve Sanat yayınları.
• Freimuth, V. S. & Quinn, S. C. (2004). The Contributions of Health Communication to Eliminating Health Disparities. American Journal of Public Health, 94 (12), p. 2053-2055
• Friman, H. (1999). Perception Warfare: A Perspective for the Future, Discussion paper, The Swedish National Defence College. Department of Operational Studies, Stockholm, ss.1-9.
• Gerger Swartling, A. (2007). Focus groups. https://www.researchgate.net/publication/ 249088897, Erişim Tarihi: 04.03.2020.
• Gioia, D.A. & Price, K.N., Hamilton, A.L. & Thomas, J.B. (2010). Forging an identity: an insider–outsider study of processes involved in the formation of organizational identity. Administrative Science Quarterly, 55, pp. 1– 46.
• Grodin, D. (1994). Interpretation in Unsettled Times. Edited By Carter, Kathryn; Presnell, Mick, Interpretive Approaches to Interpersonal Communication, NY: State University of New York Press, s.197-217
• Güven, B, Boztepe Taşkıran, H. (2019). Sağlık İletişiminde Doktor – Hasta İlişkisi Modelleri ve İlişki Taraflarının Değerlendirmelerini Tespit Etmeye Yönelik Bir Araştırma. Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları E-Dergisi, 2 (1), 7-38. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hire/issue/44401/507145
• Hartley, P. (1999). Interpersonal Communication. Florence (KY, USA): Routledge
• Hsieh H.‐F. & Shannon S. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research 15, 1277–1288. http://www.sagliksen.org.tr/cdn/uploads/gallery/pdf/84f717cc855beba5a6dfffb185b3c8e5.pdf, Erişim Tarihi: 10.09.2020
• Hülür, A. B. (2016). Sağlık İletişimi, Medya ve Etik: Bir Sağlık Haberinin Analizi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:14, Sayı:1.
• Ishikawa, H., & Kiuchi, T. (2010). Health literacy and health communication. BioPsychoSocial Medicine, 4(1), 18.
• Işık, T. (2019). Sağlık İletişiminde Dijital İletişim Kanallarının Kullanımı: Sektör Aktörlerinden Acıbadem Hastanesinin Dijital İletişim Kanalı ve Sosyal Medya Hesaplarının İncelenmesi. Elektronik Cumhuriyet İletişim Dergisi , 1 (2) , 147-162 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ecider/issue/46286/567553
• Karsavuran, S., Kaya, S., Akturan, S. (2011). Hasta - Hekim İletişiminde Güven: Bir Genel Cerrahi Polikliniği Örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 14 (2), 185-212 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/7570/99402
• Koçak, A. ve Bulduklu, Y. (2010). Sağlık İletişimi: Yaşlıların Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonları. Selçuk İletişim, 6 (3), s. 5-17.
• Kondracki, N. L. & Wellman, N. S. (2002). Content analysis: Review of methods and their applications in nutrition education. Journal of Nutrition Education and Behavior, 34, 224-230.
• Krueger R. A. & Casey M. A. (2000). Focus Groups: A Practical Guide for Applied Research, 3rd ed. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Kumbasar, B. (2012). Sağlık İletişiminde Mesaj Tasarlamada Kültürel Faktörlerin Rolü. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Mehrabian, A. (1968). Communication without words. Psychology Today. 2, 53-58.
• Murray, P. J. (1997). Using Virtual Focus Groups in Qualitative Research. Qualitative Health Research, 7(4), 542–549. https://doi.org/10.1177/104973239700700408.
• OECD (2017). https://www.oecd.org/gender/data/women-make-up-most-of-the-health-sector-workers-but-they-are-under-represented-in-high-skilled-jobs.htm
• Okay, A. (2007). Sağlık İletişimi. İstanbul: MediaCat Yayınları.
• O'Keefe, B. (1992). Sense and Sensitivity. Journal of Communication, 42 (2), s.123-130.
• Orhan B., Yücel Ö. R. (2017). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Sunumuna Cinsiyet Açısından Bakış. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 1: 53-59.
• Oskay, Ü. (2004). İletişimin ABC’si. İstanbul: Der Yayınları.
• Özkan, S. Ed. (2018). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması, T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü: Ankara.
• Parlayan M, Dökme S. (2016). Özel Hastanelerdeki Hemşire ve Hastaların İletişim Seviyelerinin Değerlendirilmesi: Bir Hastane Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13(2): 0-0.
• Rabiee, F. (2004). Focus-group interview and data analysis. Proceedings of the Nutrition Society, 63(4), 655-660. doi:10.1079/PNS2004399.
• Rensburg, R., & Krige, D. (2011). Aspects of health communication. In K. Tomaselli, & C. Chasi (Eds.), Development and public health communication, pp. 77-100, Cape Town: Pearson education.
• Rimal, Rajiv N & Lapinski, Maria K (2009). Why health communication is important in public health. http://www.who.int/bulletin/volumes/87/4/08-056713/en/index.html, E.T. 8.09.2020.
• Schiavo R. (2007). Health Communication From Theory to Practice. San Francisco: A Wiley Imprint.
• Sezgin, D. (2010). Sağlık İletişimi Paradigmaları ve Türkiye: Medyada Sağlık Haberlerinin Analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Siegel, P.C. (2005), Perception Management: IO’s Stepchild?. Low Intensity Conflict & Law Enforcement, 13 (2), ss.117-134.
• Solomon, D., & Theiss, J. (2013). Interpersonal Communication: Putting Theory İnto Practice. NY: Routledge.
• Şahsuvaroğlu, T ve Ekşi, H. (2013). Odak Grup Görüşmeleri ve Sosyal Temsiller Kuramı. Marmara University Atatürk Education Faculty Journal of Educational Sciences, 28 (28), 127-139. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruaebd/issue/ 367/2097
• Thomas, R. K. (2006). Health Communication. USA: Springer Science & Business Media.
• Trenholm, S., & Jensen, A. (1988). Interpersonal communication, Belmont, CA: Wadsworth Publishing.
• Weber, R. P. (1990). Basic content analysis. Beverly Hills, CA: Sage.
• Yıldırım Becerikli, S. (2013). Sağlık İletişimi Çalışmalarında Alımlama Analizinin Kullanımı: Odak Grup Çalışması Yoluyla Kamu Kampanyaları ve Reklam Metinlerine İlişkin Çapraz Bir Okuma Pratiği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal , 0 (43) , 163-177 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iuifd/issue/22893/245002.
• Yıldırım Becerikli, S. (2013). Türkiye’de Sağlık İletişimi Üzerine Yazılan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi: Eleştirel Bir Bakış. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 12 (2), 25-36 . DOI: 10.1501/Ashd_0000000089.
• Yılmaz, M, Şi̇reci̇, M. (2020). Malatya’da Yer Alan Aile Hekimliği Merkezlerinde Sağlık İletişimi Uygulamalarına Yönelik Bir Çalışma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (1), 357-371 . DOI: 10.18069/firatsbed.645157.