SURVEILLANCE AS A GRATIFICATION: THE AUDIENCE POSITION IN THE TRUMAN SHOW

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 29 - 45, 30.05.2024

Mahmut Ceran

https://doi.org/10.47107/inifedergi.1330904

Öz

Anahtar Kelimeler

Uses and gratifications theory, audience, The Truman Show

BİR DOYUM OLARAK GÖZETİM: THE TRUMAN SHOW FİLMİNDE İZLEYİCİ KONUMU

Öz

Öz
Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı, insanların kitle iletişim araçları yoluyla birtakım ihtiyaçlarını karşılayabileceklerini ve belirli doyumlara ulaşabileceklerini öne sürmektedir. Yaklaşımın Elihu Katz tarafından sistemli bir şekilde ortaya koyulduğu tarih olan 1959 yılından itibaren kitle iletişimi yoluyla sağlanan doyumlar pek çok araştırmanın konusu olmuştur. 1972’de Denis McQuail ve meslektaşları, kitle iletişim araçları aracılığıyla elde edilen doyumları dört alt grupta (oyalanma, kişisel ilişkiler, kişisel kimlik ve gözetim) kategorize ederek televizyon izleyicilerine yeni bir perspektifle bakmayı amaçlamışlardır. Yapılan literatür taramasında, yaklaşımın kullanıldığı çeşitli çalışmalarda, alt grupların içerisinde yer alan gözetim yoluyla doyum meselesinin göz ardı edildiği gözlemlenmiştir. Bu çalışmanın en temel amacı Denis McQuail ve meslektaşlarının belirlemiş oldukları, insanların medyayı kullanımları sonucunda elde ettikleri doyumlara ilişkin dört temel kategoriden biri olan, gözetim yoluyla sağlanan doyum meselesini derinleştirmektir. Söz konusu derinliğin sağlanabilmesi adına The Truman Show isimli sinema filminde yer alan Truman Show isimli televizyon programı izleyicilerinin programdan sağladıkları doyumlar tespit edilerek gözetim meselesinin kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı bağlamındaki önemini açıklamak çalışmanın hedefleri arasında yer almaktadır. Bu bağlamda çalışma, kitle iletişim araçları yoluyla elde edilen doyumlarda gözetimin, diğer konumlar ile mukayese edildiğinde öncül bir konumda olduğunu ileri sürmektedir. Bu çalışmada, ilgili amaçlara ulaşılabilmesi noktasında nitel araştırma yöntemlerinin önemli bir aracı olan; inceleme nesnesine yönelik ayrıntıların açıklanmasına olanak sağlayan ve özellikle film incelemelerinde, filmlerin belirli fenomenlerle olan ilişkisini ortaya koymaya uygun bir zemin sunan betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın özgün değeri iki temel hat üzerinde kurgulanmış durumdadır: Çalışmada, filmleri sosyal söylemin bir parçası olarak kabul etmekte ve film içerisinde yer alan izleyicilerin sinemasal söylem oluşturmak noktasında önemli bir görünüm ortaya koyduğunu varsayılmaktadır; Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımını bağlamında sunulan doyumlardan gözetim boyutuna odaklanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı, izleyici, The Truman Show

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2003). Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken. Cogito, Adorno: Kitle, Melankoli, Felsefe, 76-85.
• Adorno, T. W. (2005). Minima Moralia. (O. Koçak, ve A. Doğukan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. (2011). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. (N. Ülner, M. Tüzel, ve E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baran, S. J., ve Davis, D. K. (2006). Mass Communication Theory Foundations, Ferment, And Future. Belmont: Thomson Wadsworth Publishing.
• Bauman, Z. (2000). Siyaset Arayışı. (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z., ve Lyon, D. (2016). Akışkan Gözetim. (E. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Behrens, R. (2011). Adorno Sözlüğü. (M. Tüzel, Çev.) İstanbul: Versus Kitap.
• Bentham, J. (2016). Panoptikon ya da Gözetim-Evi. B. Çoban, ve Z. Özarslan içinde, Panoptikon: Gözün İktidarı (B. Çoban, ve Z. Özarslan, Çev., s. 9-75). İstanbul: Su Yayınları.
• Bourdieu, P. (1997). Televizyon Üzerine. (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ceran, M. (2022). Sinemanın Gerçeklik ile İlişkisine Post-Truth İzdüşümler: Family Romance, LLC. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), s. 1273-1296.
• Cheviron, N. T. (2013). Televizyon ve İçimizdeki Şiddet. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Debord, G. (1996). Gösteri Toplumu. (A. Ekmekçi, ve O. Taşkent, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eginli, A. T., ve Tas, N. O. (2018). Interpersonal Communication in Social Networking Sites: An Investigation in the Framework of Uses and Gratification Theory. Online Journal of Communication and Media Technologies, 8(2), 81-104.
• Erdoğan, İ., ve Alemdar, K. (2005). Öteki Kuram: Kitle İletişim Kuram ve Araştırmalarının Tarihsel ve Eleştirel Bir Değerlendirmesi . Ankara: ERK Yayınları.
• Erkan, Ü. (2018). Sinemada Gözetleme ve Gözün Temsiliyeti. Y. Y. (Ed.) içinde, Sosyoloji Yazıları (s. 199-234). Ankara: Bilgün Kültür Sanat Yayınları.
• Esslin, M. (1991). TV Beyaz Camın Arkası. (M. Çiftkaya, Çev.) İstanbul: Pınar Yayınları.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Hıdıroğlu, İ. (2019). Ana-Akım Filmlerde Gözetim Olgusunun Temsili. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(23), 1407-1426.
• Horkheimer, M., ve Adorno, T. W. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (N. Ülner, ve E. Ö. Karadoğan, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Karahisar, T. (2014). Developments in Communication Technologies and Employee Privacy in the Workplace. Journal of Media Critiques, 221-234.
• Katz, E. (1959). Mass Communications Research and the Study of Popular Culture: An Editorial Note on a Possible Future for This Journal. Studies in Public Communication, 2, 1-6.
• Katz, E., Blumler, J., ve Gurevitch, M. (1973). Uses and Gratifications Research. The Public Opinion Quarterly, 4(37), 509-523.
• Kellner, D. (2010). Medya Gösterisi. (Z. Paşalı, Çev.) İstanbul: Açılım Kitap.
• Köse, H. (2011). 'Synoptikon' Evresindeki İletişim ya da Küresel Gözetim Toplumunda 'İktidar Görünmezliği'nin Sonu. H. K. (Ed.) içinde, Medya Mahrem Medyada Mahremiyet Olgusu ve Transparan Bir Yaşamdan Parçalar (s. 199-224). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Laughey, D. (2010). Medya Çalışmaları Teoriler ve Yaklaşımlar. (A. Toprak, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Laughey, D. (2010). Medya Çalışmaları Teoriler ve Yaklaşımlar. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Maigret, É. (2014). Medya ve İletişim Sosyolojisi. (H. Yücel, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, G. T. (1985). The Threat of 1984-Style Techniques. The Futurist, 21-26.
• Mathiesen, T. (1997). The Viewer Society: Michel Foucault's `Panopticon' Revisited. Theoretical Criminology, 1(2), 215-234.
• Mattelart, A. (2012). Gözetimin Küreselleşmesi: Güvenlileştirme Düzeninin Kökeni. (O. Gayretli, ve K. S. E, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• McQuail, D., ve Windahl, S. (2017). İletişim Modelleri. Ankara: İmge Kitabevi.
• McQuail, D., Blumler, J. G., ve Brown, J. R. (1972). The Television Audience: A Revised Perspective. D. M. (Ed.) içinde, Sociology of Mass Communication (s. 135-165). Harmondsworth: Penguin.
• Morley, D. (1992). Television, Audiences and Cultural Studies. Londra: Routledge Publishing.
• Mutlu, E. (1999). Televizyon ve Toplum. Ankara: TRT Yayınları.
• Mutlu, E. (2005). Globalleşme, Popüler Kültür ve Medya. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Okmeydan, S. B. (2017). Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a. Online Academic Journal of Information Technology, 45-69.
• Özçetin, B. (2018). Kitle İletişim Kuramları Kavramlar, Okullar, Modeller. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Park, N., Kee, K. F., ve Valenzuela, S. (2009). Being Immersed in Social Networking Environment: Facebook Groups, Uses and Gratifications, and Social Outcomes. Cyberpyschology ve Behavior, 729-733.
• Rubin, A. M., ve Perse, E. M. (1987). Audience Activity and Television News Gratifications. Communication Research, 14(1), 58-84.
• Ruggiero, T. E. (2000). Uses and Gratifications Theory in the 21st Century. Mass Communication ve Society, 3(1), 3-37.
• Sandelowski, M. (2000). Focus on research methods: Whatever happened to qualitative description? Research in Nursing dr Health, 23(4), s. 334-340.
• Sunal, G. (2018). Gündelik Yaşamın Korku ve Haz Ekseninde Kuşatılması: Yeni Gözetim Olgusu. Uluslararası Bilim, Eğitim ve Teknoloji Araştırmaları Kongresi (s. 245-256). Odessa: Fakülte Kitabevi.
• Tekinalp, Ş., ve Uzun, R. (2019). İletişim Araştırmaları ve Kuramları. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Williams, R. (2003). Televizyon, Teknoloji ve Kültürel Biçim. (A. U. Türkbağ, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. Yaylagül, L. (2014). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.