İNSANAT BAHÇELERİNDEN İNSANAT MEDYAYA: İNSANIN GÖNÜLLÜ TUTSAKLIĞI

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 255 - 267, 05.06.2025

Gül Nihal Türkmen , Hasan Topbaş

https://doi.org/10.47107/inifedergi.1606629

Öz

İletişim teknolojileri ile insan hayatının akışı, anlayışı ve düzeni değişmektedir. Kısaca insanlık tarihinin akış yönü değişmiştir. Doğal-fıtri ve ontolojik olan her şey buharlaşmış, anlam yitirilmiş ve insan kendi nefis ve egolarının kölesi haline gelerek amacını kaybetmiştir. Yeni iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin insanların hayatlarını her geçen gün daha fazla kolaylaştırdığı ve özgürleştirdiği düşünülse de insanlık 19.ve 20.yüzyıllarda oldukça popüler olan insanat bahçelerinin 21 yüzyıldaki izdüşümü olan “İnsanat medyalarda” fıtrat dışı bir hayata doğru evrilmektedir. Özellikle sosyal medya araçlarıyla, zaman ve mekân sınırlarını aşarak iletişim, paylaşım ve beğenilme gibi ihtiyaçlarını tatmin etmek üzere her geçen gün bir teşhir alanı haline gelerek ontolojik bir güvensizlik duygusuna mahkûm olmaya başlayarak hayatın medyatikleşmesi diye bir süreç yaşamaya başlamıştır. Bu süreç insanların özgürlükten bahsettikleri ancak aslında özgürlüğün anlamını yitirdiği, insanın haz, hız, ayartı, teşhir peşinde koştuğu, bu özgürlüğün gönüllü bir kölelik olduğu, elektro-dijital insanat medyaların yaratıldığı bir dünyada yaşama arzusu 21. Yüzyıl insanını derinden etkilemektedir.
Bu bağlamda Desmond Morris’in “Çıplak Maymun” eserinden yola çıkarak kavramsallaştırdığı insanat bahçeleri karşımıza çıkmaktadır. Hayvanat bahçeleri ile aynı mantığa ve işleyiş düzenine sahip olan insanat bahçelerinde, farklı ırklardan bireyler kafesler içerisinde sergilenmektedir. Çalışma bağlamında da geçmişte üstünlük sağlamak amacıyla kurulan ve insan hak ve hürriyetlerine ve özellikle insan fıtratına aykırı oldukları gerekçesiyle kapatılan insanat bahçelerinin, günümüzde sosyal medya ortamlarında “insanat medya” ile ortaya çıkmakta olduğu varsayımıyla hareket edilmektedir. Sonuç olarak insanların insanat medya ortamlarını, gönüllü sergilenme durumunu kendi hür iradeleriyle, içinde olmaya can atarak doldurdukları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya , İnsanat medya , Gönüllü kölelik , Instagram , Tik-Tok

FROM HUMAN GARDENS TO HUMAN MEDIA: THE VOLUNTARY CAPTIVITY OF HUMAN

Öz

With communication technologies, the flow, understanding and order of human life are changing. In short, the direction of the flow of human history has changed. Everything that is natural-innate and ontological has evaporated, meaning has been lost and people have become slaves to their own desires and egos and are losing their purpose. Although it is thought that the developments in new communication technologies are making people's lives easier and more liberating every passing day, humanity is evolving towards a life outside its nature in "Human media", which is the 21st century reflection of the human gardens that were quite popular in the 19th and 20th centuries. Especially with social media tools, it has become a display area every passing day to satisfy its needs such as communication, sharing and being liked, and has begun to experience a process called the mediatization of life. This process deeply affects the 21st century man, whose desire to live in a world where people talk about freedom but in fact freedom has lost its meaning, where man pursues pleasure, speed, temptation, and display, where this freedom is a voluntary slavery, and where electro-digital human media are created.
In this context, we come across human gardens conceptualized by Desmond Morris based on his work “The Naked Ape”. In human gardens, which have the same logic and operating system as zoos, individuals of different races are exhibited in cages. In the context of the study, it is assumed that human gardens, which were established in the past to gain superiority and were closed on the grounds that they were against human rights and freedoms and especially human nature, are now appearing in social media environments with “human media”. As a result, it is seen that people fill human media environments with the voluntary display situation with their own free will, eager to be in it.

Anahtar Kelimeler

Social media , Human media , Voluntary slavery , Instagram , Tik-Tok

Kaynakça

• Artun, A. (2017). Mümkün olmayan müze: müzeler ne gösteriyor?. İletişim Yayınları.
• Aydın, A. F. (2020). Gösteri toplumunun yeni panoptikonu olarak sosyal medya. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2573-2594.
• Aydoğan, T. (2025). Sosyal medya bilinçsizliği ve kontrol mekanizması. Genç Mütefekkirler Dergisi, 6(1), 69-87.
• Blanchard, P., Bancel, N., Boëtsch, G., Deroo, E., Lemaire, S., & Forsdick, C. (2008). Human zoos: Science and spectacle in the age of empire. Liverpool University Press.
• Çalışkan, M., Mencik, Y. (2015). Değişen dünyanın yeni yüzü: Sosyal medya. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 254-277.
• Çokyaşa, H. (2021, Eylül 06). Onedio. https://onedio.com/haber/sadece-adi-bile-tuyler-urperten-insanat-bahceleri-ve-en-buyuk-magduru-ota-benga-629032, Erişim Tarihi: 02.01.2023.
• Darwin, C. (2013). İnsanın türeyişi. Evrensel Basım Yayın.
• Dijk, J. V. (2016). Ağ toplumu. İstanbul: Kafka Kitap.
• Gezgin, S., Kırık, A.M. (2018). Dijital çağda iletişim. Suat Gezgin (Ed.), Sosyal medyanın tüketim kültürüne etkisi. Konya: Eğitim Kitapevi.
• Hatipoğlu, H. B. (2009). Sosyal medya ve ticaret hayatına etkileri. http://www.cio-club.net/Makaleler/PDF/E-Ticaret_Eylul_09.pdf , Erişim Tarihi: 27.12.2022.
• Kalın, İ. (2019). Barbar modern medeni medeniyet üzerine notlar. İstanbul: İnsan Yayınları. İstanbul.
• Kaplan, A. M., Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! the challenges and opportunities of social media. Business Horizons, 53(1): 59-68.
• Kaplan, Y. (2016). Dijital medya ve özgürlük problemi. TRT Akademi, 1(2), 658-680.
• Kavi, G. (2021, Temmuz 15). IQ. https://10layn.com/10-maddede-insanlik-tarihin-karanlik-yuzu-insanat-bahceleri/, Erişim Tarihi: 30.12.2022.
• Kissack M. (2002) Hermeneutik ve eğitim: İnsan bilimleri öğretmenleri için düşünceler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 35 Sayı 1-2. (171 182)
• Morris, D. (1992). İnsanat Bahçesi. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Narin, B. (2021). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. Yeni Medya, 2021(10), 177-180.
• Posta. (2021, Ağustos 31). Posta kültür ve sanat. https://www.posta.com.tr/kultur-sanat/galeri-insanlik-tarihinin-karanlik-yuzu-insanat-bahceleri-2368976/2 , Erişim Tarihi: 30.12. 2022.
• Onat, F. (2010). Bir halkla ilişkiler uygulama alanı olarak sosyal medya kullanımı: sivil toplum örgütleri üzerine bir inceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 31: 103- 123.
• Öksüz, H. (2013). Algı yönetimi ve sosyal medya. İdarecinin Sesi Dergisi, 156(3), 12-15.
• Özdemir, S.S., Özdemir, M., Polat, E. ve Aksoy, R. (2014). Sosyal medya kavramı ve sosyal ağ sitelerinde yer alan online reklam uygulamalarının incelenmesi. Ejovoc Electronic Journal of Vocational Colleges, 4(4): 58-64.
• Sloterdijk, P. (2001). İnsanat bahçesi için kurallar. İstanbul: Everest Yayınları.
• Tauscher, S., Gündüz, R. B. (2024). İnsanat Bahçeleri Fenomeni Perspektifinden Sömürgeciliğin Mekânsal Yeniden İnşası. Kültür ve İletişim, 27(54), 407-432.
• Ulusoy, K. (2009). Tarih eğitiminde hermeneutik yaklaşım. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 51-68.
• World History Connected. (2016). https://worldhistoryconnected.press.uillinois.edu/13.3/forum_01_abbattista.html, Erişim Tarihi: 30. 09. 2022.
• World History Connected. (2016). World expositions as time machines: two views of the visual construction of time between anthropology and futurama: https://worldhistoryconnected.press.uillinois.edu/13.3/forum_01_abbattista.html, Erişim Tarihi: 30.09. 2022.