TÜRKİYE’DE ASKERİ DARBE STATÜKOSUNUN KURULMASI

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 15, 24.12.2017

Selahaddin Bakan Hasan Çimen

Öz

Türk siyasi tarihi bir nevi darbe ve
muhtıralar tarihi olarak bilinmektedir. 
Osmanlı’da başlayan bu gelenek, özellikle Tanzimat sonrası askeri
bürokrasi ve paşaların siyaset üzerindeki etkinliği ile devam etmiş, zira 1876
ve 1908’de, öncülüğünü askerlerin yapmış olduğu padişaha karşı meşrutiyet
dayatmalarını, 1913’teki Babı-âli baskını izlemiştir.

Türk siyasetinde darbeyle gelen askeri
vesayet düzeni veya statükosunun kurulmasında, aslında birbiriyle çoğu kez içi
içe geçmiş olan bazı etkenlerden söz edilebilir. Bu bağlamda Osmanlı’dan beri
gelen bir darbe kültürünün yanında 27 Mayıs’ın bu konuda önemli işlev gördüğü
söylenebilir. Diğer yandan Türkiye’nin 1950’li yıllarının başlangıcında üyesi
olduğu NATO ittifakı ve ABD’nin bu tarihten itibaren Türkiye üzerinde,
özellikle ordu üzerinde kurmaya başladığı etkinin, darbeler süreciyle kimi
zaman açıkça kimi zamanda daha örtülü destek vererek sivil hükümetler sorun
yaşadığı tüm hususları, darbecilerle çözdüğü gerçeği ortadadır.

Bu bağlamda söz konusu bu çalışmanın
temel amacı, Türkiye’de siyaseti dar alana hapsederek demokrasimizin bodur
kalmasında doğrudan etkili olan askeri darbelere dayalı vesayet statükosunun
nasıl oluştuğu analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Askeri darbeler, vesayet, statüko

Kaynakça

• AHMAD, Feroz (1999), Modern Türkiye’nin Oluşumu, (Çev).Y.Alogan, Kaynak Yayını, İstanbul.
• AKGÜN, Birol (2014), “12 Eylül Döneminde İç ve Dış Politika”, Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi, (Ed). A. Çaylak, M.Dikkaya, C. Göktepe, H. Kapu, 5. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara.
• ARI Tayyar(1997), Uluslararası İlişkiler, 2. Basım, İstanbul, Alfa Yayını.
• AYDEMİR, Ş. Süreyya(2000), İkinci Adam:1938-1950, C.2, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• BARLAS, Mehmet (2001), Turgut Özal’ın Anıları, 4. Baskı, Birey Yayıncılık, İstanbul.
• ÇAKIR, Ruşen (2004), “Milli Görüş Hareketi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Ed). T. Bora, M.Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ÇAYLAK, A. BARAN, H. (2014), “Türkiye’de Kemalist Rejimin Ordu ve Anayasa İle Pekişmesi ve Darbeler Arası Dönem:1960-1970”, Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi, (Ed). A. Çaylak, M. Dikkaya, C. Göktepe, H. Kapu, 5. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara.
• ÇİFTÇİ, Kemal(2010), Tarih Kimlik ve Eleştirel Kuram Bağlamında Türk Dış Politikası, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• DAĞCI, G. Tuba (2006), Osmanlı’dan Cumhuriyete Ordu Siyaset İlişkisi: 27 Mayıs1960 Askeri Darbesi, İlgi Yayınları İstanbul.
• DEMİREL, Tanel (2004), Adalet Partisi: İdeoloji ve Politika, İletişim Yayını, İstanbul.
• DURSUN, Davut (2000), Ertesi Gün: Demokrasi Krizinde Basın ve Aydınlar, İşaret Yayınları, Ankara.
• ERBAKAN, Necmettin (2014), Davam, Milli Gazete Ankara Kitap Kulübü, Ankara.
• ERDOĞAN, Mustafa (2003), Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, 4. Basım, Liberte Yayınları, Ankara.
• FEDAYİ, Cemal (2014), “Türkiye’nin Siyasal ve Sosyal Kaos Dönemi
• FULLER E. Graham(2008), Yükselen Bölgesel Aktör: Yeni Türkiye Cumhuriyeti, (Çev). M. Acar, 4. Baskı, Timaş Yayını, İstanbul.
• GÖNLÜBOL, M. ÜLMAN, H (1996), “Genel Durum”, Olaylarla Türk Dış Politikası, (Ed). M. Gönlübol, 9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• GÖNLÜBOL, M. KÜRKÇÜOĞLU, Ö. (1996), “1973-1983 Dönemi Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Poli-tikası, (Ed). M. Gönlübol,9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• GÖZEN, Ramazan (2001), “Türk-Amerikan İlişkileri ve Türk Demokrasisi: Realist Bağlantı”, Türkiye’nin Dış Politika Gündemi: Kimlik, Demokrasi, Güvenlik, (Der) Ş. Çalış ve diğ, Liberte Yayınları, Ankara.
• HUNTİNGTON, Samuel P. (1973), Political Order in Changing Sociesties, New Haven, Yale Üniv. Press.
• KALAYCIOĞLU, Ersin (2009), “1960 Sonrası Türk Politik Hayatına Bir Bakış: Demokrasi Neo-Patrimonyalizm ve İstikrar”,
• _________Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, (Ed) E.Kalaycıoğlu, A.Y. Sarıbay, 4. Basım, Dora Yayıncı-lık, İstanbul.
• KARATEPE, Şükrü(2009), Darbeler Anayasalar ve Modernleşme, İz Yay. İstanbul.
• KİLİ, Suna(2008),Türk Devrim Tarihi,12.Basım, İş Bankası Kültür Yay, İstanbul.
• KOCABAŞ Süleyman (2016), 29 Mayıs 1876 Darbesinden 15 Temmuz 2016 Darbesine Darbelerin Zararları ve Dar-beler Tarihimiz: 1876-2016, Mutlu Yayın, İstanbul.
• KONGAR Emre(2005), 21. Yüzyılda Türkiye: 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, 36. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• KURTOĞLU, Zerrin (2004), “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Siyaset: Pozitivist Yönetim İdeolojisinin İs-lam’ın Siyasallaşmasına Katkısı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Ed). T. Bora, M.Gültekingil, İletişim Yayını, İstanbul.
• MANGO, Andrew (2006), Türkiye ve Türkler: 1938’den Günümüze, (Çev). F.Doruker, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• MİŞ, N. GÜLENER, S. COŞKUN, İ. DURAN, H. AYVAZ. E.M (2016), “15 Temmuz Darbe Girişimi Toplumsal Algı Araştırması, SETA, N.68, ss. 32-76.
• MÜFTÜOĞLU, İsmail (2010), Belgeler Konuşuyor: Milli Görüşte Kırılma, 3. Baskı, Alioğlu Yayınevi, İstanbul.
• ORAN Baskın(2002a), “Türk Dış Politikasının Teori ve Pratiği”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C.1, (Ed). B. Oran, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ÖZBAKAN, Hulusi (1978), Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu: İlgili Mevzuatı İle, İçtihatlı Gerekçeli, Notlu, Açıklamalı, Nadir Kitap, Ankara.
• ÖZBUDUN, Ergun (2011), Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları:366, İstanbul.
• ÖZCAN, Gencer(1998), “Türkiye’de Siyasal Rejim ve Dış Politika:1983-1993”, Türk Dış politikasının Analizi, (Der). Faruk Sönmezoğlu, 2. Baskı, Der Yayını, İstanbul.
• ÖZÇELİK, Ayfer(2007), “1960’tan Günümüze Türk Siyasal Hayatı”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, (Ed). S.İnan, E.Haytoğlu, Anı Yayıncılık, İstanbul.
• ÖZEN, Hayriye (2011), “Turgut Özal”, Türkiye’de Siyasal Liderlik: Dönemler Özellikler ve Karşılaştırmalar Mende-res, Demirel ve Erdoğan Örnekleri, (Der) E. Toros, Atılım Üniversitesi yayınları.
• ÖZKAZANÇ, Alev(2007), Siyaset Sosyolojisi Yazıları: Yeni Sağ ve Sonrası, Dipnot Yayınları, Ankara.
• TEPE, Sultan (2010), “İslami Eğilimli Bir Parti Olarak Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Değişim Vaatleri, Çelişki-leri ve Sınırları, AK Parti: Toplumsal Değişimin Yeni Aktörleri, (Ed). H.Yavuz, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• TİMUR, Taner (2015), AKP’nin Önlenebilir Karşı-Devrimi, 2. Basım, Yordam Kitap, İstanbul. TÜRKÖNE Mümtezar (2012), Darbe Peşinde Koşan Bir Nesil: 68 Kuşağı, 20. Baskı, Nesil Yayını, İstanbul.
• UZGEL, İlhan (1998), “Türk Dış Politikasında Sivilleşme ve Demokratikleşme Sorunları: Körfez Savaşı Örneği”, Ank. Üniv. SBF Dergisi, 53/1, ss.307-325.
• UZGEL, İlhan (2004), “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular Bel-geler Yorumlar, (Ed) B. Oran, C.2, İletişim Yayınları, İstanbul.
• YENAL G ve TAŞPINAR G.(1990), Golden Dictionary, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• YETKİN, Çetin (2010), Türkiye’de Askeri Darbeler ve Amerika: 27 Mayıs 1960-12 Mart 1971-12 Eylül 1980, 5. Ba-sım, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya.
• YILMAZ Hakan (2002), Tarih Boyunca İhtilaller ve Darbeler, Timaş Yayını, İstanbul.