TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ SÜRECİNDE KURULAN SOSYALİST PARTİLER

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 80 - 95, 24.12.2017

Mehmet Koca

Öz

II. Dünya Savaşı yılları Türkiye tarihi
açısından iç politikanın, tamamen dış politikaya bağlı olarak gelişip
değişkenlik gösterdiği yıllardır. Türkiye, batı bloğunda yer almak için batının
siyasal sistemlerine uyum sağlayacak adımlar atması gerektiğinin de
bilincindeydi. Öncelikle iç siyasal sistemin ve kurumların düzenlenmesi
gerekiyordu. Bu anlamda tek partili sistemin terk edilerek çok partili hayata
geçmek, dış dinamikler açısından bir zorunluluktu. Ocak 1946 yılında Demokrat
Parti kuruldu ve 27 yıllık tek partili siyaset dönemi sona erdi. Haziran
1946’da Cemiyetler Kanunu’nda yapılan değişikliğin ardından sınıf esasına
dayalı parti ve dernek kurulmasının yasal zemini oluşmuş ve kısa sürede ardı
ardına birçok parti ve sendika kurulmuştur. Kurulan bu partilerin büyük
çoğunluğu sosyalist eğilimli olmuştur. II. Dünya Savaşının sona ermesinden
sonra Türkiye, Sovyetler Birliğiyle yaşadığı krize rağmen ilişkilerini
düzeltmeye gayret gösterse de bu durum bir sonuç vermemiş ve savaş sonunda
Sovyetler Birliğinin, Türkiye’den bir takım taleplerde bulunması ilişkileri
kopma noktasına getirmiştir. Savaş sonunda oluşan Sovyet tehdidine karşı
Türkiye ise ABD’ye yakınlaşmayı seçenek olarak görerek bu doğrultuda hareket
etmiş böylece soğuk savaş döneminde uygulanacak olan Türk dış politikasının
temelleri bu dönemde atılmıştır. Ayrıca Türk-Sovyet ilişkilerinin bozulması
ülke içerisindeki siyasetin de yön değiştirmesine sebebiyet vermiş, Türk solu
üzerindeki baskıların daha da artmasına yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Soğuk Savaş, Çok Partili Hayat, Sosyalizm, Anti-Komünizm, Demokrasi, Seçim

Kaynakça

• Akbulut Erden, (2010), Dr. Şefik Hüsnü Değmer Yaşam Öyküsü Vazife Yazıları, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul.
• Akalın, Cüneyt, (2003), “Missouri'nin Ziyaretinin Tarihsel Anlamı”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, s.1-13.
• __________, (2003), Soğuk Savaş ABD ve Türkiye I, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Akdere, İ., Z. Karadeniz, (1996) Türkiye Solunun Eleştirel Tarihi–1, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
• Akkerman, Naki Cevat, (1950), Demokrasi ve Türkiye’de Siyasi Partiler Hakkında Kısa Notlar, Ulus Basımevi, Ankara.
• Albayrak, Mustafa, (2004), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara 2004 Albayrak, Mustafa, “Kemalizm’in Düşünsel Temelleri ve Tarihsel Oluşumu” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı:77, 2010, ss. 307-343
• Anadol, Zihni T., (1994), Şefik Hüsnü Yazıları, Yaşamı, Yoldaşları, Sosyalist Yayınlar, İstanbul.
• Aykol, Hüseyin, (1996) Türkiye’de Sol Örgütler, Pelikan Yayınları, İstanbul.
• Bayır, Özgün Erler, “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Solda Partileşme” İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim 2011, (45), s.45–72.
• Berkes, Niyazi, (1997), Unutulan Yıllar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Darendelioğlu, İlhan, (1973), Türkiye’de Komünist Hareketleri, Erenler Matbaası, İstanbul.
• Doğan Erkan “Türk Solunun Kısa Tarihi: Sosyalizmi Milliyetçilikle Eklemlemek”, Doğu-Batı, Kasım Aralık Ocak 2011-2012, (59), ss. 135-156
• Dokuyan, Sabit (2013) “İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Sovyetler Birliği’nin Türkiye’den İstekleri” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi Sayı: 18, ss. 119-135.
• Duman, Sabit (2012) Osmanlıdan Günümüze Türk Siyasi Tarihi, Öz Serhat Matbaası Malatya Efe, Eren, (2006), 1946 Yılında Kurulan İki Yasal Sol Partinin Hayatının Basına Yansıması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, İstanbul.
• Gökmen Özgür, (2008) “Esat Adil Müstecaplıoğlu”, Tanıl Bora, Murat Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt:8 Sol, İletişim Yayınları, İstanbul, ss.940-952
• Gönlübol Mehmet ve diğerleri, (1996), Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Güzel, Şehmus, (1993), Türkiye’de İşçi Hareketi Yazılar-Belgeler, Sosyalist Yayınlar, İstanbul.
• İleri Rasih Nuri, (2003), 1947 TKP Davası, Tüstav Yayınları, İstanbul.
• ____________, (1976), TKP Gerçeği ve Bilimsellik, Anadolu Yayınları, İstanbul.
• Karaca, Emin, (2008), Unutulmuş Sosyalist: Esat Adil (Esat Adil Müstecaplıoğlu'nun Hayatı, Mücadelesi ve Eserleri), Belge Yayınları, İstanbul ____________, (1999), Eski Tüfeklerin Sonbaharı, Gendaş Yayınları, İstanbul 1999 Koçak, Cemil, (1995), Türkiye Tarihi IV, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Kurban, Vefa, “1950-1960 Yıllarında Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Journal Of Modern Turkish History Studies, 2014-Bahar/Spring (XIV/28), ss.253-282 Olgun, Kenan, "Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVII, Sayı: 79, Mart 2011, ss.1-36 Sülker, Kemal, (1979), “1946 Sendikacılığı”, Sosyalist Kültür Ansiklopedisi, C. VI, May Yayınları, İstanbul.
• Şağan, Ali, (2013), Demokrat Parti Döneminde İktidar-Sivil Toplum Kuruluşları İlişkileri (1950-1960),