CEMİL SAİD BEY (1872-1948) VE DÜŞÜNCE YAPISI

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 183 - 202, 30.06.2019

Osman Karacan

Öz

Osmanlı Devleti’nin son dönem askerî diplomatlarından olan Cemil Said Bey
(1872-1948), geleneksel ve modern düşünceyi yakından bilen bir ailede
yetişmiştir. Mekteb-Sultani ve Mekteb-i Harbiye’de okuyan Cemil Said Bey, 1891’de Harbiye
Nezareti’nde ilk görevine atanmıştır. Kısa bir süre hariç aralıksız bir şekilde
1919 tarihine kadar askerî görevlerde bulunan Cemil Said Bey, askerî görevinin
yanı sıra farklı alanlarda çok sayıda eser kaleme almıştır. Osmanlı Devleti’nin
yaşadığı sorunlara yoğunlaşan Cemil Said Bey’in temel savı Batılılaşmak bir
diğer ifadeyle medenileşmekti. Batıyı medeniyetin temsilcisi olarak
değerlendiren Cemil Said Bey, medenileşmeyi bir zorunluluk olarak
değerlendirmiştir. Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu da medenileşmekte gören
Cemil Said Bey, medenileşmek için de öncelikle içtimai hayatın uygun hâle
getirilmesi gerektiğine işaret etmiştir. Cehalet, yabancı düşmanlığı ve taassup
ile mücadele edilmesini savunan Cemil Said Bey, bireyleri manevi yönden terbiye
edecek sanat, edebiyat ve musiki eğitiminin verilmesi, kadınların toplumsal
hayata katılması ile medenileşme için gerekli altyapının hazır hale getirilmiş
olacağını ileri sürmüştür. İçtimai yapının değişim dinamiklerine dikkat çeken
Cemil Said Bey, medeni toplumun inşasına odaklanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Cemil Said Bey, Medenileşmek, Batılılaşma

Kaynakça

• BOA. BEO. 843.63192.1.
• BOA. BEO.842.63133.1.
• BOA. HR. TH. 216.51.1.
• BOA. HR. TH. 226.108.1.
• BOA. HR. TH.124. 98.
• BOA. HR.TH. 226.108.2.
• BOA. HR.TH.113.7.1.
• BOA. İ.TAL. 168.47.1.
• BOA. İ.TAL. 77.44.1.
• BOA. İ.TAL.214.61.02.
• BOA. Y.MTV.92.29.1.
• BOA.BEO. 1272.62340.
• BOA.HR. TH. 223.70.1.
• BOA.HR.TH. 222.87.1.
• BOA.HR.TH.199.82.1.
• BOA.İ.AS.27.12.1.
• BOA.TAL. 168.47.1.
• [Cemil Said], İran Ordusu Hakkında Muhtasar Risale, Teşrin-i Sani, 1331.
• [Cemil Said], İran Ordusu Tarihçesi, Matbaa-i Askeriye, 1326.
• Berkes, N., Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, (Çeviren: Ahmet Kuyaş) İstanbul 2003.
• Beyhan, M. A., “Said Bey, Lastik”, TDVİA, C.35, 2008.
• Burje, P., Ölenle Ölünmez, (Çev: Cemil Sait Dikel), Bastıran: C. Talaykurt, Milli Mecmua Basımevi, İstanbul 1943.
• Bursalı Mehmet Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri, C.2, (Haz. A.Fikri Yavuz-İsmail Özen) Meral Yayınevi, İstanbul 1972.
• C. S. [Cemil Said], “Şah’a Bomba Atılması” Tasvîr-i Efkâr, nu.58, 28 Temmuz 1909/15 Temmuz 1325, s.6-7.
• C.S., [Cemil Said],Teceddüd-i Hakîkî Nasıl Olur?, Der-Sa’âdet, Nisan 1330.
• Cemil Said, Kur’an-ı Kerim Tercümesi, (2. Baskı), 1926.
• Creasy, E. S., History of The Ottoman Turks, Beyrut 1961.
• Cündioğlu, D., “Bir Kur’an Mütercimi: Cemil Said Bey’in Kendi Kaleminden Özgeçmişi”, Dergâh Dergisi, C.IX, S.100, Haziran 1998, ss.46-47.
• Cündioğlu, D., Türkçe Kur’an ve Cumhuriyet İdeolojisi, Kitabevi Yay. İstanbul 1998.
• Çakır, S., II. Meşrutiyet’te Osmanlı Kadın Hareketi ve Kadınlar Dünyası Dergisi, Basılmamış D.T., İstanbul 1991.
• Develioğlu, F., Osmanlıca –Türkçe Ansiklopedik Lugat, Doğuş Ltd. Şti. Matbaası, Ankara 1970.
• Engin, V., Mekteb-i Sultani, Yeditepe yay., İstanbul 2016.
• Ergin, O. N. Türk Maarif Tarihi, C.I-V, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• Geçer, K. T., “Tarihten Günümüze Türk Ordusunda Kullanılan Rütbe ve Semboller”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Ocak 2012, S.411, ss.68-85.
• Hafız Yaşar Okur, Atatürk’le On Beş Yıl Dini Hatıralar, Sabah Yay., İstanbul, Tarihsiz.
• İsfendiyaroğlu, F., Galatasaray Tarihi, İstanbul 1954.
• Mahmut Kemal İnal İbnülemin, Son Asır Türk Şairleri, Cüz VII, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1969.
• Müjdeci, M.-C. Karakılıç, “Cumhuriyetin İlk Kur’an Mütercimlerinden Cemil Said (Dikel) ve Kur’an Tercümesi Hakkında Bir Değerlendirme”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, yıl 3, S.6, (Güz 2007), ss.183-197.
• Ongunsu, A. H., “Tanzimat ve Amillerine Umumî Bir Bakış”, Tanzimat I, M.E.B., İstanbul 1999, ss.1-12.
• Öz, M., “Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi-Tarihî Temeller ve Ana İlkeler”, İslamî Araştırmalar Dergisi, C.12, S.1, 1999, ss. 27-33.
• Suad Said [Cemil Said], “Biraz da Anadolu’ya Bakalım!”, Kadınlar Dünyası, S.145, ss.4-5.
• Suad Said [Cemil Said], “Garpta Derdi Maişet”, Kadınlar Dünyası, S.100-14, ss.6-7.
• Suad Said [Cemil Said], “Trokadero Parkında”, Kadınlar Dünyası, S. 126, s.4-6.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, Çağrı Yay., İstanbul 1978.
• Us, H. T., Elli Yıl, İstanbul, Tarihsiz.