Öz
Hisba organizations which existed
effectively in almost every period of history of Islam contributed to the
maintenance of social order and trade. Hisba organizations took the control of
local shopping bazaars and markets; were active in the solution to social
problems and were the topic of poetry due to these properties. The most
influential member of this organization, the muhtesip, was both a prestigious
and awesome figure thanks to the power he had. Ensuring public order and
internal security, muhtesib's right to rebuke, beat and expose punished people
had a deterrent effect on the society. Poets deal with subjects such as how
people tarrying taverns feared the muhtesib. Not only fear from the muhtesib
but also complaints about and anger towards the muhtesib were also dealt with
in the poems.
Kaynakça
- Akkaya, H. (1993). Nevres-i Kadîm ve Türkçe divanı. İzmir.
- Arslan, M. (2004). Antepli Aynî Divanı. İstanbul: Kitabevi .
- Demirkaya, Y. (2011). Osmanlı Devletinde Belediye (Hisbe) Teşkilatı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 303-318.
- Doğan, F. S. (2015, Aralık). Yerinde Adalet Kurumu: Hisbe Teşkilatı. Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi(5), 331-338.
- Elmacı, B. (2016). İstanbullu Eşref Divanı (Metin-İnceleme). . Sakarya Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Erdoğdu, İ. (2000). Osmanlı İktisadi Düzeninde İhtisab Müessesesi ve Muhtesiblik Üzerine Bir Deneme. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(11), 123-45.
- Eren, A. (1999). Çankırılı İbrahim Hurrem Divanı. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
- Güfta, H. (1992). Hazık Mehmet Efendi’nin hayatı, edebi şahsiyeti, eserleri ve Dîvânı’nın tenkitli metni . Erzurum.
- Gümüş, M. Y. (2018). Klasik Türk Şiirinde Rintlik. Malatya.
- Gürgendereli, M. (1999). Hasan Ziyâ‟î Hayatı Edebî Şahsiyeti Dîvân Metninin Tespiti ve İncelenmesi. Edirne.
- Hizmetli, M. (2002). Endülüs’te Hisbe Teşkilatı. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Hizmetli, M. (2017). Abbasilerde Hisbe ve Muhtesib: Bağdat Örneği. Journal of History Culture and Art Research(6), 425-443.
- Kallek, C. (1998). Hisbe. TDVİA.
- Karaköse, S. (2017). Said Giray Divanı. Aralık 9, 2018 tarihinde ekitap.kulturturizm.gov.tr: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55754,said-giray-divanipdf.pdf?0 adresinden alındı
- Kutlar, F. S. (2017). Arpaeminî-zâde Mustafa Sâmî Efendi Divânı. Aralık 10, 2018 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0 adresinden alındı
- Macit, M. (1997). Nedîm Divanı. Ankara: Akçağ.
- Mansel, P. (2008). Konstantiniyye; Dünyanın Arzuladığı Şehir 1543-1924. İstanbul: Everest Yayınları.
- Mermer, A. (1997). Karamanlı Aynî ve Dîvânı. Ankara: Akçağ.
- Nizâmü'l-Mülk. (2009). Siyasetnâme. (M. T. Ayar, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Onay, A. T. (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. İstanbul: MEB.
- Özbek, A. (2000). Cazim Divanı (Edisyon Kritik-İnceleme). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Özdemir, M. (1999). Neccârzâde Rıza Dîvânı’nın Edisyon Kritiği. Afyonkarahisar.
- Özkan, B., & Gençöz, T. (2006). Gurur toplumu bakış açısıyla Türk kültürünün incelenmesinin önemi. Kriz, 9- 25.
- Özyıldırım, A. E. (1995). Hamdullah Hamdi Divanı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yükseklisans Tezi.
- Parlatır, İ. (2012). Fuzûlî Dîvânı. Ankara: Akçağ.
- SARAÇ, Y. (2002). Emrî Dîvânı. İstanbul: Eren .
- Soykan, Ç. (2003). Öfke ve öfke yönetimi. Kriz, 11(2), 19-27.
- Tanrıbuyurdu, G. (2006). Eşref Paşa Dîvânı”. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Tarlan, A. N. (1992). Hayâlî Dîvânı. Ankara: Akçağ.
- Tulum, M., & Tanyeri, M. (1977). Nev'i Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Ünal, H. (2003). Hafîd Dîvânı. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Yıldırım, A. (1991). İshak Çelebi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanının Edisyon Kritiği). Elazığ.
- Yoldaş, K. (2005). Sâbir Pârsâ Divanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Öz
İslam tarihinin hemen her döneminde etkin
bir şekilde varlığını sürdürmüş olan hisbe teşkilatı, toplumsal düzenin,
ticaretin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesini sağlamıştır. Çarşı ve pazar diye
adlandırılan mahalli ticaret merkezlerinin kontrolünü sağlamanın dışında
toplumsal sorunların çözümünde de aktif rol alan hisbe teşkilatı, bu yönüyle
şiirdeki yerini almıştır. Bu teşkilatın en etkili üyesi olan muhtesip, elindeki
güç ve yetkiler sayesinde toplumun hem itibarını kazanmış hem de onların
üzerinde büyük bir korku oluşturmuştur. Asayiş ve iç güvenliği sağlamakla
görevli muhtesibin, azarlama, dövme, teşhir etme gibi insanı rencide edecek
cezalar vermesi, toplum üzerinde caydırıcı bir etkiye sahiptir. Şairler
özellikle meyhaneyi mekân edinmiş sarhoşlar üzerinden muhtesip korkusunu
şiirlerinde ele almışlardır. Muhtesibe duyulan korkunun yanında, öfke ve sitem
de bu şiirlerdeki yerini almıştır.
Kaynakça
- Akkaya, H. (1993). Nevres-i Kadîm ve Türkçe divanı. İzmir.
- Arslan, M. (2004). Antepli Aynî Divanı. İstanbul: Kitabevi .
- Demirkaya, Y. (2011). Osmanlı Devletinde Belediye (Hisbe) Teşkilatı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 303-318.
- Doğan, F. S. (2015, Aralık). Yerinde Adalet Kurumu: Hisbe Teşkilatı. Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi(5), 331-338.
- Elmacı, B. (2016). İstanbullu Eşref Divanı (Metin-İnceleme). . Sakarya Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Erdoğdu, İ. (2000). Osmanlı İktisadi Düzeninde İhtisab Müessesesi ve Muhtesiblik Üzerine Bir Deneme. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(11), 123-45.
- Eren, A. (1999). Çankırılı İbrahim Hurrem Divanı. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
- Güfta, H. (1992). Hazık Mehmet Efendi’nin hayatı, edebi şahsiyeti, eserleri ve Dîvânı’nın tenkitli metni . Erzurum.
- Gümüş, M. Y. (2018). Klasik Türk Şiirinde Rintlik. Malatya.
- Gürgendereli, M. (1999). Hasan Ziyâ‟î Hayatı Edebî Şahsiyeti Dîvân Metninin Tespiti ve İncelenmesi. Edirne.
- Hizmetli, M. (2002). Endülüs’te Hisbe Teşkilatı. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Hizmetli, M. (2017). Abbasilerde Hisbe ve Muhtesib: Bağdat Örneği. Journal of History Culture and Art Research(6), 425-443.
- Kallek, C. (1998). Hisbe. TDVİA.
- Karaköse, S. (2017). Said Giray Divanı. Aralık 9, 2018 tarihinde ekitap.kulturturizm.gov.tr: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55754,said-giray-divanipdf.pdf?0 adresinden alındı
- Kutlar, F. S. (2017). Arpaeminî-zâde Mustafa Sâmî Efendi Divânı. Aralık 10, 2018 tarihinde http://ekitap.kulturturizm.gov.tr: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0 adresinden alındı
- Macit, M. (1997). Nedîm Divanı. Ankara: Akçağ.
- Mansel, P. (2008). Konstantiniyye; Dünyanın Arzuladığı Şehir 1543-1924. İstanbul: Everest Yayınları.
- Mermer, A. (1997). Karamanlı Aynî ve Dîvânı. Ankara: Akçağ.
- Nizâmü'l-Mülk. (2009). Siyasetnâme. (M. T. Ayar, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Onay, A. T. (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. İstanbul: MEB.
- Özbek, A. (2000). Cazim Divanı (Edisyon Kritik-İnceleme). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Özdemir, M. (1999). Neccârzâde Rıza Dîvânı’nın Edisyon Kritiği. Afyonkarahisar.
- Özkan, B., & Gençöz, T. (2006). Gurur toplumu bakış açısıyla Türk kültürünün incelenmesinin önemi. Kriz, 9- 25.
- Özyıldırım, A. E. (1995). Hamdullah Hamdi Divanı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yükseklisans Tezi.
- Parlatır, İ. (2012). Fuzûlî Dîvânı. Ankara: Akçağ.
- SARAÇ, Y. (2002). Emrî Dîvânı. İstanbul: Eren .
- Soykan, Ç. (2003). Öfke ve öfke yönetimi. Kriz, 11(2), 19-27.
- Tanrıbuyurdu, G. (2006). Eşref Paşa Dîvânı”. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Tarlan, A. N. (1992). Hayâlî Dîvânı. Ankara: Akçağ.
- Tulum, M., & Tanyeri, M. (1977). Nev'i Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Ünal, H. (2003). Hafîd Dîvânı. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Yıldırım, A. (1991). İshak Çelebi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanının Edisyon Kritiği). Elazığ.
- Yoldaş, K. (2005). Sâbir Pârsâ Divanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Nisan 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 8 Sayı: 1 |
İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.