SİVAS YÖRESİ KIRIK HAVALARINDA MAKAMSAL VE RİTMİK YAPI

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 473 - 493, 31.12.2022

Ferdi Karaönçel , Ersan Çiftci , Ayşe Karaönçel

https://doi.org/10.54282/inijoss.1007651

Öz

İç Anadolu Bölgesinin en doğusunda yer alan Sivas’ın büyük bir bölümü Kızılırmak Havzasında, diğer bölümleri ise Yeşilırmak ve Fırat Havzaları içerisinde yer almaktadır. Sivas yöresinin tarihi incelendiğinde birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı görülmektedir. Zengin ve geniş kültürel çeşitlilik Sivas yöresi türkülerine de yansımaktadır. Bu çalışmada; Sivas yöresi kırık havaları makamsal ve ritmik açıdan incelenmiştir. Araştırma verilerini elde etmede literatür ve belgesel kaynak tarama yöntemleri kullanılmıştır. Bu bağlamda, Sivas yöresine ait TRT Türk Halk Müziği Repertuvarında yer alan nota arşivi taranarak kırık havaların notaları içerik analizi ile incelenmiştir. 314 türkü (kırık hava), 133 uzun hava ve 43 oyun havası olmak üzere toplam 490 türkü tespit edilmiştir. Tespit edilen türkülerin dağılımlarına bakıldığında; türkü (kırık hava) (119), uzun hava (43) ve oyun havalarının (33) çoğunlukla merkez ilçede yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Sivas yöresi türküleri genel olarak ele alındığında, kırık havaların öne çıktığı görülmektedir. Kırık havalar üzerinde makamsal açıdan yapılan analizler sonucunda; Hüseyni, Uşşâk ve Hicaz makamlarının yoğun olarak kullanıldığı, ritmik açıdan yapılan analizler sonucunda ise 4/4 ve 2/4’lük usüllerin ağırlıklı olarak kullanıldığı görülmüştür. Tempo çeşitliliği açısından yapılan analizlerde ise 4/4, 2/4, 10/8, 7/8 ve 6/4’lük usüllerdeki tempo çeşitliliğinin fazla olduğu tespit edilirken, temposu belirli olmayan usüllerde görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sivas Kültürü, Sivas Türküleri, Kırık Havalar, Makam, Usül

MAQAM AND RHYTHMIC STRUCTURE IN “KIRIK HAVALAR” OF SIVAS REGION

Öz

A large part of Sivas, which is located in the easternmost part of the Central Anatolia Region, is located in the Kizilirmak Valley, while the other parts are located in the Yesilirmak and Euphrates Basins. When the history of the Sivas region is examined, it is seen that it has hosted many civilizations. The rich and wide cultural diversity has also reflected in the folk songs of the Sivas region. In this study, the “Kırık Havalar (metered folk songs)" of the Sivas region was investigated in terms of modal (maqam) and rhythmic. Literature and documentary source scanning methods were used to obtain the research data. In this regard, the notes archive in the TRT Turkish Folk Music Repertoire belonging to the Sivas region was scanned and the notes of the "Kırık Havalar" were examined with content analysis. A total of 490 of which 314 are Turkish folk songs (kırık hava), 133 are “Uzun Hava” (unmetered folk songs) and 43 are traditional dance music were identified. When considering the distribution of the identified folk songs, it has been determined that the “Kırık Hava” (metered folk song) (119), “Uzun Hava" (unmetered folk songs) (43), and traditional dance music (33) were mainly concentrated in the central district. When the folk songs of the Sivas region are addressed, in general, it is seen that the Kırık Havalar's (Broken Airs) comes to the forefront. As a result of the analyzes made in terms of maqam on the "Kırık Havalar" (metered folk songs); it was perceived that Huseyni, Ussak, and Hicaz " maqams are extremely used, and in consequence of the rhythmic analyzes made, 4/4 and 2/4 rhytms are predominantly used. In the analyses made in terms of tempo (speed) diversity, it was determined that while the tempo diversity is numerous in the 4/4, 2/4, 10/8, 7/8, and 6/4 rhytms, the rhytms with irregular tempo are also seen.

Anahtar Kelimeler

Sivas Culture, Sivas Folk Songs, Kırık Havalar (Metered Folk Songs), Maqam, Usul

Kaynakça

• Akdoğu, O. (2003). Türk Müziğinde Türler ve Biçimler, Meta Basımevi, 3. Baskı İzmir.
• Çiftci, E. (2016). Erzincan Musikisine Genel Bakış. Uluslararası Erzincan Sempozyumu, 28 Eylül-1 Ekim (ss. 143-154), Erzincan.
• Çiftci, E. ve Karaönçel F. (2019). Malatya Musikisine Genel Bakış. 1. Uluslararası Beydağı Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı (ss. 78-83) Malatya.
• Çiftci, E., Ercan, M. ve Karaönçel, F. (2019). Refahiye Halk Oyunları Üzerine Bir İnceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 12, Sayı 2 (ss.351-367), Erzincan.
• Nacakcı, Z. Vd. (2015). Müzik Kültürü. Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Nisan, F. (2016). Erzincan Yöresi Halk Oyunlarında Kullanılan Figürlerin İletişimsel Çözümlenmesi. Uluslararası Erzincan Sempozyumu, Cilt 2. (ss. 39-49), Erzincan.
• Say, A. (2005). Müzik Sözlüğü. Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara.
• Sivas Valiliği İnternet Sitesi, http://www.sivas.gov.tr/tarihce (Erişim Tarihi 30.07.2021).
• Sivas Belediyesi İnternet Sitesi, http://www.sivas.bel.tr/içerik/38/12/sivasimiz.aspx (Erişim Tarihi 30.07.2021).
• Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Türk Halk Müziği Nota Arşivi.