THE CONSTRUCTION OF SOCIAL MEMORY IN MYTHOLOGICAL - CULTURAL AND ARTISTIC CONTEXT

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 512 - 526, 31.12.2022

Elif Özhancı

https://doi.org/10.54282/inijoss.1114562

Öz

İnsan, doğadaki diğer canlılar gibi bulunduğu yaşam düzleminde birçok evrimsel süreçten geçmiş, ayakları üzerinde doğrulabilmiş, malzemeye şekil verip, üretim yapmış ve nihayetinde kendini yaptıklarıyla ifade ede(bile)cek sanatını ve kültürünü yaratmıştır. İnsan, bilinmeyene karşı duyduğu korku ve merak duyguları sayesinde bilincinde yoğunlaştırdığı meseleyi dış dünyaya yansıtarak giderme yoluna girmiş ve buna “yaratım” denmiştir. Yaratıcılık ise, kendi doğası içinde taklit etmeye gereksinim duyuştur. İnsan “Homo Faber” olarak yaratma eylemine başlangıçta hayatını kolaylaştıracak onu güçlü kılacak çekiç, mızrak, kesici, delici vb. alet edevat yapımıyla başlar ve bedeninin haricinde bu tür enstrümanlar kullanmayı öğrenir. Dünyada insanın yaşadığı her çağda ve her yerde insana ait mitler türetilmiş bu mitler insan bedeninin ve zihninin eylemleriyle üretilen her şeyin esin kaynağı olmuştur. İnsanlık, bin yıllar boyunca mitini üretirken cevabını bilmediği konuları anlamlı kılmanın da yolunu bulmuştur. Mit ona göre bir hikâyeden öte kozmosun bir gerçeğidir. Mitos, yabanıl dünyada ortak kültürün yarattığı, simgesel yaşamla doğrudan bağlantılı ve yaşamı anlamlı kılmaya yönelik güçlü bir etkinliktir. Çalışmada, insanın evrendeki yerini/varlığını anlamlandırma çabası ve bunu yaparken kullandığı argümanlarla mit, sanat ve kültür kavramlarını yaşamsal pratikler oluş(tur)acak düzlemde hayata aktarımının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, kültürel yapılar ve toplumsal yaşayış biçimleri ile ilgili nitelikli bulgular taranarak elde edilen veriler, bilimsel bilgi ve teoriler kaynak gösterilerek yeni kavramlara ulaşmayı hedefleyen nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Mitoloji, Sanat, İnsan, Toplumsal bellek

MİTOLOJİK - KÜLTÜREL VE SANATSAL BAĞLAMDA TOPLUMSAL BELLEĞİN İNŞASI

Öz

İnsan, doğadaki diğer canlılar gibi bulunduğu yaşam düzleminde birçok evrimsel süreçten geçmiş, ayakları üzerinde doğrulabilmiş, malzemeye şekil verip, üretim yapmış ve nihayetinde kendini yaptıklarıyla ifade ede(bile)cek sanatını ve kültürünü yaratmıştır. İnsan, bilinmeyene karşı duyduğu korku ve merak duyguları sayesinde bilincinde yoğunlaştırdığı meseleyi dış dünyaya yansıtarak giderme yoluna girmiş ve buna “yaratım” denmiştir. Yaratıcılık ise, kendi doğası içinde taklit etmeye gereksinim duyuştur. İnsan “Homo Faber” olarak yaratma eylemine başlangıçta hayatını kolaylaştıracak onu güçlü kılacak çekiç, mızrak, kesici, delici vb. alet edevat yapımıyla başlar ve bedeninin haricinde bu tür enstrümanlar kullanmayı öğrenir. Dünyada insanın yaşadığı her çağda ve her yerde insana ait mitler türetilmiş bu mitler insan bedeninin ve zihninin eylemleriyle üretilen her şeyin esin kaynağı olmuştur. İnsanlık, bin yıllar boyunca mitini üretirken cevabını bilmediği konuları anlamlı kılmanın da yolunu bulmuştur. Mit ona göre bir hikâyeden öte kozmosun bir gerçeğidir. Mitos, yabanıl dünyada ortak kültürün yarattığı, simgesel yaşamla doğrudan bağlantılı ve yaşamı anlamlı kılmaya yönelik güçlü bir etkinliktir. Çalışmada, insanın evrendeki yerini/varlığını anlamlandırma çabası ve bunu yaparken kullandığı argümanlarla mit, sanat ve kültür kavramlarını yaşamsal pratikler oluş(tur)acak düzlemde hayata aktarımının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, kültürel yapılar ve toplumsal yaşayış biçimleri ile ilgili nitelikli bulgular taranarak elde edilen veriler, bilimsel bilgi ve teoriler kaynak gösterilerek yeni kavramlara ulaşmayı hedefleyen nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Mitoloji, Sanat, İnsan, Toplumsal bellek.

Kaynakça

• Akgül, Y. T. (2014). Bir İdeoloji Taşıyıcısı Olarak Mit ve Tragedya. Yedi, Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, S. 11, 2, İzmir.
• Altar, C. M. (1989). Opera Tarihi I-II. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atik, A. & Şeyma, E. (2014). Toplumsal Bellek Ve Medya. Atatürk İletişim Dergisi, S. 6, 1-16.
• Batuk, C. (2006). Mitoloji ve Tarihsellik. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Batuk, C. (2009). Mit Tarih ve Gerçeklik Sorunu Üzerine Notlar. Minel ve Nihal, (İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi), S. 1, Ocak/Nisan, 27-53.
• Bayat, F. (2007). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Belsey, C. (2013). Postyapısalcılık. Çev. Nursu Örge, Ankara: Dost Yayınları.
• Bigalı, Ş. (1976). Resim Sanatı. İstanbul: Yaylacık Matbaası.
• Bingöl, C. (2018). Toplumsal Bellek, “Sürgün” ve Belgesel Sinema. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, S. 4, 51-57.
• Bozkurt, V. (2005). Değişen Dünyada Sosyoloji. İstanbul: Aktüel Yayınları.
• Brockett, O. (2000). Tiyatro Tarihi. Çev. Seviç Sokullu, Sibel Dinçel, Tülin Sağlam, Semih Çelenk, Selda B. Öndül, Beliz Güçbilmez, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Campbell, J. (2006). İlkel Mitoloji, Tanrının Maskeleri. Çev. Kudret Emiroğlu, Ankara: İmge Kitabevi.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınları,.
• Candan, E. (2018). Tiyatroda Zaman Mekan “Tiyatromuzda Feminist Oyun Yazarlarının Zaman Ve Mekan Kullanımına Karşılaştırmalı İki Örnek”. İstanbul: Habitus Yayıncılık.
• Comte, F. (2000). Mitoloji Sözlüğü. Çev. Mukadder Arslan, İstanbul: Zed Yayınları.
• Çınar, G. (2006). Heykel Ve Mitoloji. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Dell, C. (2014). Mitoloji Hayali Dünyalara Eksiksiz Rehber. Çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dönmez, M. B. & Zafer K. (2011). Müziğin Yunan Mitolojisi Ve Batı Kültürü İçindeki Algılanışı. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi C. 1, S.1, 101-113.
• Dönmez, M. (2011). “Emine Işınsu’nun Azap Toprakları Romanının Arketipal Eleştirisi”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, S. 2, C. 1, 63-67.
• Eliade, M. (1995). Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu. Çev. Mehmet Aydın, Konya: Din Bilimler Yayınları.
• Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş. Çev. Lale Arslan, Kabalcı Yayınevi: İstanbul.
• Eliade, M. (2005). Dinler Tarihi İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi. Çev. Mustafa Ünal, Konya: Serhat Kitabevi.
• Eliade, M. (2007). Dinsel İnançlar Düşünceler Tarihi I. Çev. Ali Berktay, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Erkoç, G. (1992). Romantik Oyunlarda Ak – Kara Karşıtlığı (Ruy Hlas, Haydutlar). Tiyatro Araştırmaları Dergisi, S. 9, 25-32.
• Ersan, I. (2019). Çağdaş Gösteri Sanatlarında Bir Anlatım Aracı Olarak Kukla. Journal of Arts, C. 2, S. 2, 113-128.
• Frazer, J. G. (2004). Altın Dal I. Çev. Mehmet Doğan, İstanbul: Paye Yayınları.
• Frolov, I. (1997). Felsefe Sözlüğü. Çev. Aziz Çalışlar, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Gezgin, İ. (2008). Sanatın Mitolojisi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Gombrıch, E. H. (2007). Sanatın Öyküsü. Çev. Erol Erduran-Ömer Erduran, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gündüz, Ş. (1998). Mitoloji İle İnanç Arasında. Samsun: Etüt Yayınları.
• Honko, L. (1984). The Problem of Defining Myth. California: University of California Press.
• Hooke, S. H. (1963). Middle Eastern Mythology. Landon: Harmondsworth Penguin Books.
• Krıs, E. (2013). Sanatçı İmgesinin Oluşumu. Çev. Sabri Gürses, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kuhn, T. S. (2011). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. Çev. Nilüfer Kuyaş, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Morris, G. & Danilo A. T. “Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids”. 1990, 260–266 http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nsan, 23.04.2014.
• Mülayim, S. (1994). Sanata Giriş. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
• Nutku, Ö. (2000). Dünya Tiyatrosu Tarihi 1. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Peker, H. (2011). Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Pospelov, G. (2005). Edebiyat Bilimi. Çev. Yılmaz Onay, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Rıcoeur, P. (1969). The Symbolism of Evil. Boston: Beacon Press.
• Sami, Ş. (2007). Esatir Dünya Mitolojisinden Örnekler. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Sözen, M. & Uğur, T. (1996). Sanat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Heykel. Ankara: Metu Press.
• Şişman, A. (2006). Sanata ve Sanat Kavramlarına Giriş. İstanbul: Yaz Yayınları.
• Tıllıch, P. (2000). İmanın Dinamikleri. Çev. Fahrullah Terkan, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Tuncay, M. (2010). Sahneye Bakmak I. İstanbul: Mitos Boyut.
• Turani, A. (1992). Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ulutürk, M. (2012). Tarihi Dini Kültürel Bağlamda Mitoloji ve Modern Kültür Ürünlerinin Mitolojiye Dönüşümü, Batman Üniversitesi Journal of Life Sciences, S. 1, 1.
• Ünlü, A. (2006). Türk Tiyatrosunun Antropolojisi. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Vıco, G. (1984). The New Science. London: Cornell University Press.
• Watt, I. (2014). Modern Bireyciliğin Mitleri. Çev. Mehmet Doğan, İstanbul: Boğaziçi Üni. Yayınevi,.
• Yorgancıoğlu E. P. (2019). Oyunculuk Eğitiminde Dansın Bedensel İfadeye Katkısı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), C. 6, S. 3, 556-565.
• Yücel, Ş. (2019). Öykü mü Önceydi, Oyun mu?. Prof. Dr. Özdemir Nutku’ya Armağan Kitabı, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.