TRANSFORMATION OF THE NOTION OF ‘CAUSALITY’ IN FRANCIS BACON AND GALILEO GALILEI'S CRITICISM OF ‘ARISTOTELIANISM’

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 609 - 626, 31.12.2024

Emre Öztürk

https://doi.org/10.54282/inijoss.1456435

Öz

Causality is one of the concepts that is emphasized in natural sciences as well as in social sciences. The idea of causality has been discussed and examined by many thinkers. In this sense, the concept has come to the fore with different evaluations regarding its semantic nature, extending from its Ancient Greek roots to the present day. Aristotle is a decisive starting point in expounding the basic discussion dynamics of the concept. Aristotle has a distinctive place among thinkers who have pondered causal explanation and produced comprehensive and unifying analyses. In his investigation of causes, he presented a holistic and multifaceted understanding in which causes were evaluated “together” with their different qualities. This view, which was widely accepted for a long time, turned into the sharp swords of Scholastic doctrine under the name of “Aristotelianism”, but with the rise of “new science” it was criticized by different names. At this point, Francis Bacon and Galileo Galilei’s criticisms of Aristotelianism have a decisive place in the transformation of the concept of causality. In the light of their criticisms, the nature of causal explanation has undergone a significant transformation. These criticisms, which were influential in the birth of modern sciences, revised the approach to nature research and provided it with a framework that determined the outlines of the new method. In this article, the roles of Bacon and Galileo in this historical break in the understanding of causality are discussed, and their ideas in this regard are discussed by comparing them with the theses and assumptions of Aristotle (and Aristotelianism). In addition, it is aimed to exhibit the nuances of Bacon and Galileo’s commentary on Aristotle, which bears the traces of a route of continuity in certain respects, not just as a junction of discontinuity.

Anahtar Kelimeler

Causality, Aristotle, Aristotelianism, Farncis Bacon, Galileo Galilei.

FRANCIS BACON VE GALILEO GALILEI’NIN ‘ARISTOTELESÇİLİK’ ELEŞTİRİSİNDE ‘NEDENSELLİK’ NOSYONUNUN DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Nedensellik, sosyal bilimlerde olduğu kadar doğa bilimlerinde de üzerinde önemle durulan kavramlardan biridir. Nedensellik fikri, pek çok düşünür tarafından ele alınmış ve incelenmiştir. Bu anlamda, kavram, Antik Yunan köklerinden günümüze uzanan anlamsal mahiyetinde farklı değerlendirmelerle gündeme gelmiştir. Kavramın temel tartışma dinamiklerinin serimlenmesinde Aristoteles belirleyici bir hareket noktası konumundadır. Aristoteles nedensel açıklama üzerine kafa yormuş, kapsamlı ve birleştirici analizler üretmiş düşünürler arasında ayırıcı bir yere sahiptir. Nedenlere dair soruşturmasında, nedenlerin farklı nitelikleriyle “bir arada” değerlendirildiği bütüncül ve çok yönlü bir kavrayış sunmuştur. Uzunca bir dönem yaygın olarak kabul edilen bu görüş, “Aristotelesçilik” adı altında Skolastik öğretinin keskin kılıçlarına dönüşmüş ancak “yeni bilim”in yükselişiyle farklı isimlerce eleştiri konusu edilmiştir. Bu noktada Francis Bacon ve Galileo Galilei’nin Aristotelesçilik eleştirilerinin, nedensellik kavrayışının dönüşümünde belirleyici bir yeri bulunmaktadır. Onların eleştirileri ışığında nedensel açıklamanın kendisi de önemli bir dönüşüme uğramıştır. Modern bilimlerin doğuşunda etkili olan bu eleştiriler, doğa araştırmasına bakışı revize ederken ona yeni metodun ana hatlarını da tayin eden bir çerçeve kazandırmıştır. Makalede, Bacon ve Galileo’nun nedensellik kavrayışında gerçekleşen bu tarihsel kırılmadaki rolleri ele alınmış, onların bu minvaldeki fikirleri, Aristoteles(çilik)’in tezleri ve kabulleri ile mukayese edilerek tartışılmıştır. Bununla birlikte Bacon ve Galileo’nun Aristoteles şerhinin, sadece bir süreksizlik kavşağı olarak değil, belli bakımlardan bir devamlılık güzergahının da izlerini taşıdığı nüansların sergilenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nedensellik, Aristoteles, Aristotelesçilik, Francis Bacon, Galileo Galilei.

Kaynakça

• Aristoteles. (1996). Metafizik. (A. Arslan, Çev.). Sosyal Yayınlar.
• Aristoteles; (1997). Gökyüzü Üzerine. (S. Babür, Çev.). Dost Kitabevi.
• Aristoteles. (2004). Retorik. (M. H. Doğan, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles. (2005a). İkinci Çözümlemeler. (A. Houshiary, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles. (2005b). Fizik. (S. Babür, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, A. (2007). İlk Çağ Felsefe Tarihi 3: Aristoteles. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Aydın, H. (2009). Eski Yunan’dan İslam’ın Klasik Çağına Neden Kavramı ve Nedensellik Sorunu. Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Bacon, F. (1999). Novum Organum. (S. Ö. Akkaş, Çev.). Doruk Yayıncılık.
• Bacon, F. (2023). Tahsilin İlerletilmesi. (Ö. Orhan, Çev.). Albaraka Yayınları.
• Bloch, M. (2005). Feodal Toplum. (M. A. Klıçbay, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Bunge, M. (2009). Causality and Modern Science. Transaction Publications.
• Capek, M. ve Chamberlin, W. F. (1959). Toward a widening of the notion of causality. Diogenes. 7(4). ss. 63-90.
• Cropper, W. H. (2001). Great Physicists. Oxford University Press.
• Denkel, A. (1996). Anlam ve Nedensellik. Kabalcı Yayınevi.
• Galileo, G. (2008). İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog. (R. Aşçıoğlu, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Galileo, G. (2011). İki Yeni Bilim Üzerine Diyaloglar. (Y. Çevik, Çev.). Elips Kitap.
• Galileo, G. (2020). Yıldızlardan Gelen Haber. (K. A. Çetinalp, Çev.). Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Glare, P. G. W. (2005). Oxford Latin Dictionary. Chrendon Press.
• Güçlü, A. vd. (2003). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1982). Felsefe Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1986). Toplumbilim Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Henry, J. (2012). Bilimsel Düşüncenin Kısa Tarihi. (A. M. Şengel, Çev.). Akılçelen Kitaplar.
• Johnson, A. G. (2002). The Blackwell Dictionary of Sociology. Blackwell Publishing.
• Kelsen, H. (1943). Society and Nature: A Sociological Inquiry. The University of Chicago Press.
• Kepler, J. (2008). Selection From Kepler’s Astronomia Nova. W. H. Donahue (Haz. ve Çev.). Green Lion Press.
• Kızılçelik, S. (2016). Sosyoloji Tarihi 3. Anı Yayıncılık.
• Kuhn, T. S. (2007). Kopernik Devrimi. (H. Turan, Dursun Bayrak ve Sinan K. Çelik, Çev.). İmge Kitabevi.
• Losee, J. (2008). Bilim Felsefesine Tarihsel Bir Giriş. (E. Böke, Çev.). Dost Kitabevi.
• Lyon, A. (1967). Causality. The British Society for the Philosophy of Science. 18(1). ss. 1-20.
• MacLachlan, J. (1997). Galileo Galilei: First Physicist. Oxford University Press.
• Malherbe, M. (1996). Bacon’s method of science. M. Peltonen (Ed). The Cambridge Companion to Bacon (ss. 75-98). Cambridge University Press.
• Özlem, D. (1998). Bilim, Tarih ve Yorum. İnkılâp Kitabevi.
• Ross, D. (2002). Aristoteles. (A. Arslan, İ. O. Anar, Ö. Kavasoğlu ve Z. Kurtoğlu, Çev.) Kabalcı Yayınevi.
• Rossi, P. (1996). Bacon’s idea of science. M. Peltonen (Ed). The Cambridge Companion to Bacon (ss. 25-44). Cambridge University Press.
• Russell, B. (1996). Dış Dünya Üzerine Bilgimiz. (V. Hacıkadiroğlu, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Russo, F. (2009). Causality and Causal Modelling in the Social Sciences. Springer.
• Sargent, R.-M. (1999). General introduction. R.-M. Sargent (Ed). Francis Bacon: Selected Philosophical Works (ss. vi-xxxvi). Hackett Publishing Company.
• Shapin, S. (2000). Bilimsel Devrim. (A. Yurdaçalış, Çev.). İzdüşüm Yayınları.
• Waismann, F. (2011). The decline and fall of causality. B. F. McGuinness (Ed). Vienna Circle Institute Yearbook 15: Friedrich Waismann – Causality and Logical Positivism (ss. 52-91). Springer.
• Wallace, W. A. (1972). Causality and Scientific Explanation. The University of Michigan Press.
• Westfall, R. S. (1994). Modern Bilimin Oluşumu. (İ. H. Duru, Çev.). Tübitak.
• Yıldırım, C. (1999). Bilimin Öncüleri. Tubitak.