EKONOMİK BÜYÜME, CARİ AÇIK VE BÜTÇE AÇIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİLER: TÜRKİYE ÖRNEĞİNDE JOHANSEN EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 556 - 572, 31.12.2024

Nuh Ekrem Yıldırım

https://doi.org/10.54282/inijoss.1526521

Öz

Bir ülkenin önemli ekonomik performans göstergelerinden birisi olan cari işlemler hesabı, ekonomik ve
siyasi çevreler tarafından takip edilmektedir. 1980’ler sonrasında sermaye hareketlerinin
yaygınlaşmasıyla cari açık kavramı, ülkelerde temel problemler arasında yer almıştır. Ülkelerin belirli bir
dönemdeki diğer ülkelerle olan mali ve ekonomik ilişkileri dış ödemeler bilançosu ismi verilen bir tabloda
izlenir ve cari işlemler dengesi de bu tablonun alt kalemini oluşturmaktadır. Cari işlemler açığı, bir ülkenin
dış dünya ile olan ekonomik ilişkilerini ortaya koymakta ve bu cari açığın azaltılması için ülkelere önemli
görevler düşmektedir. Cari açığın uzun dönemde borçlarla kapatılma gayreti ülkelerin gelecek nesillerinin
ekonomik refahına ciddi zararlar vermektedir. Bir ülkenin ekonomik olarak büyümesi için, cari açığın
sürdürülebilir seviyede olması önemlidir. Son yıllarda cari açık ile ilgili birçok çalışma yapılmış ve
Türkiye’de en çok tartışılan konular arasında yer almıştır. Bu çalışmanın amacı, 2002-2021 zaman
aralığında Türkiye’nin ekonomik büyüme, cari açık ve bütçe açığı yıllık verileri arasındaki uzun vadeli
ilişkileri eşbütünleşme metodolojisi ile incelemektir. Johansen eşbütünleşme analizi bulgularına göre cari
işlemler açığındaki %1’lik bir artış, GSYH’yi yaklaşık olarak %0.59 azaltmakta; bütçe açığındaki %1’lik bir
artış ise GSYH’yi yaklaşık olarak %1.68 oranında artırmaktadır. Hata düzeltme katsayısı ise dengeye
uyarlanma sürecinin hızlı bir şekilde gerçekleştiğini, ayrıca denge ilişkisinden sapmaların bir dönemden
daha kısa bir dönemde tekrar durağan bir sürece yaklaştığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Cari İşlemler Açığı, Bütçe Dengesi, Türkiye, Eşbütünleşme Analizi.

RELATIONS BETWEEN ECONOMIC GROWTH, CURRENT ACCOUNT DEFICIT AND BUDGET DEFICIT: A JOHANSEN COINTEGRATION ANALYSIS IN THE CASE OF TURKIYE

Öz

The current account, which is one of the key indicators of a country’s economic performance, is closely
monitored bye economic and political circles. With the spread of capital accounts after the 1980s, the
concept of current account deficit has remained one of the main problems in countries. The financial and
economic relations of countries with other countries during a specific period are tracked in a table called
the balance of payments, and the current account balance is a sub-item of this table. The current account
deficit reveals a country’s economic relations with the external world, and it is crucial for countries to take
significant steps to reduce this deficit. The effort to cover the current account deficit with debt in the long
term causes serious harm to the economic welfare of future generations. For a country to grow
economically, it is important that the current account deficit remains at a sustainable level. In recent
years, many studies have been counducted on the current account deficit, and it has been one of the most
debated topics in Turkiye. The purpose of this study is to examine the long-term relationships between
Turkiye’s annual data on economic growth, current account deficit and budget deficit over the period from
2002 to 2021 using the cointegration methodology. According to the Johansen cointegration analysis
findings, 1% increase in the current account deficit reduces the GDP by approximately 0.59%; 1%
increase in the budget deficit increases the GDP by approximately 1.68%. The error correction coefficient,
on the other hand, shows that the process of adapting to the equilibrium occurs rapidly, and that the
deviations from the equilibrium relationship converge again a stationary process in a shorter period than
one period.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Current Account Deficit, Budget Balance, Turkiye, Cointegration Analysis.

Kaynakça

• Altınöz U. (2014). Cari açık sorununun temel nedenleri ve sürdürülebilirliği: Türkiye örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 115-132.
• Aristovnik A. (2007). Short- and medium-term determinants of current account balances in Middle East and North Africa countries. MPRA, No:1974.
• Ay, A., Karaçor Z., Mucuk M. & Erdoğan S. (2004). Bütçe açığı-cari işlemler açığı arasındaki ilişki: Türkiye örneği 1992-2003. Selçuk Üniversitesi SBE Dergisi, 12, 75-82.
• Baharumshah, A. Z., Lau, E. & Fountas S. (2003). On the sustainability of current account deficits: Evidence from four ASEAN countries, Journal of Asian Economics, 14, 465-487.
• Banday, U.J. & Aneja, R. (2016). How budget deficit and current account deficit are interrelated in Indian economy, Theoretical and Applied Economics, Vol.XXIII, No.1 (606), 237-246.
• Congressional Research Service (CRS) Report. (2010). Is the U.S. Current account deficit sustainable?.
• Çeştepe, H., Abasız T. & Şık A. (2019). Cari açığın finansmanı ve doğrudan yabancı yatırımlar: BRICS-T ülkeleri için nedensellik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt.15, Sayı.3, 660-672.
• Çiğdem, G. (2019). Is economic growth a problem in terms of current account deficit? An empirical approach to vicious circle: Case of Turkey. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 215-227.
• Çukurçayır, S. (2016). Türkiye’de bütçe açıkları ve dış borç sorunu üzerine bir inceleme. Maliye Araştırmaları Dergisi, Yıl.2, Cilt.2, Sayı.2, 1-12.
• Demir M. (2013). Enerji ithalatı cari açık ilişkisi, Var analizi ile Türkiye üzerine bir inceleme, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5 (9), 2-27.
• Demirbaş M., Türkay H. & Türkoğlu M. (2009). Petrol fiyatlarındaki değişmelerin Türkiye’nin cari açığı üzerine etkisinin analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 14 (3), 289-299.
• Demircan, E.S. (2003). Vergilendirmenin ekonomik büyüme ve kalkınmaya etkisi. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı.21, 97-116.
• Dickey, D., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49, 1057-1072.
• Engle, R., & Granger, C. W. J. (1987). Cointegration and error correction: Representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251-277.
• Holman, J. A. (2001). Is the large U.S. Current account deficit sustainable?, Economic Review, First Quarter, 5-23.
• İncekara, A., Demez, S., & Ustaoğlu, M. (2012). Validity of fisher effect for Turkish economy: cointegration analysis. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 58, 396-405.
• İpek, E., Akar S. (2016). Bütçe açığı ve enflasyon arasındaki ilişki: Türkiye için ampirik bir analiz. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.38, Sayı.2, 167-189.
• İzgi, Ç. & Kök, Y.E. (2023). Kapalı ve açık ekonomilerde iktisat politikalarının etkinliği. Güncel Uygulamalar ile İktisat Politikası, Burak Uğur (Ed.), Eğitim Yayınevi.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economics Dynamic and Control, 12, 231-254.
• Johansen, S., & Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration-with application to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistic, 52, 169-210.
• Kandil M. & Greene J. (2002). The impact of cylical factors on the U.S. balance of payments. IMF Working Paper, No:45.
• Karaş, E. (2023). Türkiye’de bütçe dengesi ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi: ARDL sınır testi yaklaşımı. The Journal of International Scientific Researches, 8 (3), 550-565.
• Kasman A., Turgutlu E. & Konyalı G. (2005). Cari açık büyümenin mi aşırı değerli TL’nin mi sonucudur? İktisat İşletme ve Finans, 20 (233), 88-98.
• Kaya, M. (2016). Türkiye’de cari açık sorunu ve nedenleri. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (10), 51-75.
• Kumhof, M. & Laxton, D. (2013). Fiscal deficits and current account deficits, Journal of Economic Dynamics & Control 37, 2062-2082.
• Morsy H. (2009). Current account determinants for oil-exporting countries. IMF Working Paper, No:28.
• Obstfeld M. & Rogoff, K. (1996). Foundations of international macroeconomics, The MIT Press. Özel, H.A. (2012). Ekonomik büyümenin teorik temelleri, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt.2, Sayı.1, 63-72.
• Peker, O. (2009). Türkiye’de cari açık sürdürülebilir mi? ekonometrik bir analiz. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 164-174.
• Peker, O. & Hotunluoğlu H. (2009). Türkiye’de cari açığın nedenlerinin ekonometrik analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (3), 221-237.
• Pesaran, M. H., & Shin, Y. (1999). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis. econometrics and economic theory in the 20th century: The ragnar frisch centennial symposium, chapter 11, Cambridge University Press.
• Petek A. & Öznur S. (2021). Doğrudan yabancı yatırımların cari açık üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. İzmir İktisat Dergisi, 36 (4), 843-856.
• Phillips, P. C. B., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrica, 75, 335-346.
• Sekmen F. & Çalışır M. (2011). Is there a Trade-off between current account deficit and economic growth? The case of Turkey. International Research Journal of Finance and Economics, 62, 166-172.
• Sevüktekin, M., & Nargeleçekenler, M. (2010). Ekonometrik zaman serileri analizi EViews uygulamalı. Nobel Yayın Dağıtım (geliştirilmiş 3. baskı), Ankara.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Orta Vadeli Programlar.
• Teletar, O.M. & Terzi H. (2009). Türkiye’de ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisi, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 23 (2), 119-134.
• Teyyare, E. (2018). Tasarruf-yatırım-kurumsal kalite ilişkisine yönelik bir analiz: Türkiye örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 119-139.
• Türkay H. (2013). Türkiye’de cari açık, bütçe açığı ve yatırım-tasarruf açığı ilişkisi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14 (2), 253-269.
• Yılmaz Ö. & Akıncı M. (2011). İktisadi büyüme ile cari işlemler bilançosu arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 363-377.