Traces of Existentıalism in Cahide Birgül’s Novels: Gender and Family

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 370 - 389, 30.06.2025

Ahmet Evis

https://doi.org/10.54282/inijoss.1674599

Öz

Cahide Birgül (Sesveren) (1956-2009) is well-known in Turkish literature for her plays and novels. Birgül has received various awards for around twenty plays and four novels, and she also writes in different genres, including essays, interviews, compilations, and diaries. In most of her novels, she writes with a modernist understanding of art, concentrating on the inner world of human beings and adeptly creating unique characters through psychological analysis. She distinguishes herself from her contemporaries by addressing homosexuality, critiques of patriarchy, and challenges to the nuclear family, adopting a perspective that contrasts with the acceptance of her era. She raises reader awareness by blending social and individual issues in modern novels. This study aims to analyse the ontological practices in Birgül’s novels within the context of individual and collective experiences. In this study, a descriptive method was adopted; first, a literature review was conducted, followed by text-centred readings focusing on gender and family, through which the existential problems and quests in the author’s works were examined both in their concrete and representational forms. The results highlighted that Birgül’s female characters, most of whom were characterised as protagonists, tend towards subjects and themes such as love, loneliness, unhappiness, family conflicts, homosexuality, alienation, and individual sensitivities. This content uniquely enhances the author’s works for ontic analysis.

Anahtar Kelimeler

Cahide Birgül , existentialism , modern novel , gender , family

Cahide Birgül’ün Romanlarında Varoluşçuluğun İzleri: Toplumsal Cinsiyet ve Aile

Öz

Cahide Birgül (Sesveren) (1956-2009), kaleme aldığı tiyatro ve romanlarla Türk edebiyatı tarihi içinde tanınırlık kazanır. Yaklaşık yirmi tiyatro eseri ve dört romanıyla çeşitli ödüllere layık görülen Birgül, bunların yanında deneme, söyleşi, derleme, günlük gibi farklı türlerde de eserler verir. Modernist sanat anlayışı etrafında kaleme aldığı çoğu romanında insanın iç dünyasına yönelerek psikolojik tahliller üzerinden özgün tipler yaratmayı başarır. Döneminin genel kabullerine karşıt bir tavır benimseyerek ele aldığı eşcinsellik, ataerkil toplum eleştirisi, çekirdek aile yapısına yönelik yergiler gibi konu ve temalarla çağdaşlarından ayrılır. Toplumsal ve bireysel problemleri modern romanın gerekleri içerisinde başarıyla harmanlayarak okurlarda bir farkındalık yaratır. Bu çalışmanın amacı, Cahide Birgül’ün romanlarındaki ontolojik kullanımları bireysel ve kolektif tecrübeler etrafında anlamlandırmaktır. Çalışmada betimsel bir yöntem tercih edilerek öncelikle literatür taraması yapılmış ardından metin merkezli okumalarla toplumsal cinsiyet ve aile odağinda yazarın eserlerindeki varoluşsal problemlerin ve arayışların somut ve temsili düzeydeki görünümlerine yer verilmiştir. Yapılan tahliller neticesinde Birgül’ün çoğu başkişi olarak karakterize ettiği kadın tiplerinde ferdî hassasiyetler etrafında aşk, yalnızlık, mutsuzluk, aile içi çatışmalar, eşcinsellik, yabancılaşma gibi konu ve temalara yöneldiği anlaşılmıştır. Böylesi bir içerik, eserlerini ontik düzeyde incelemeye müsait hâle dönüştürerek yazarın eserlerine özgün bir değer katmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cahide Birgül , varoluşçuluk , modern roman , toplumsal cinsiyet , aile

Kaynakça

• Akar, Y. (2019). Cahide Birgül Sesveren. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim adresi: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sesveren-sahide-bırgul
• Atiç, Ş. N. (2024). Cahide Birgül’ün romanlarında yapı ve tema. (Yüksek Lisans Tezi). Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster? key=UjlM15wKZGQW6TLC0pvCt2Hn4VegCZ47rzK3ixPemXfQX6oukXorAaaLRHB55VNl
• Atlı, F. (2017). Abdullah Efendi’nin Rüyaları hikâyesinde korkunun hükümranlığı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 42, 201-230. doi: 10.21563/sutad.368610
• Bal, M. H. & Reyhanoğlu, G. (2022). Toplumsal cinsiyet bağlamında Âşık Şevki Halıcı’nın hikâyelerinde kadın. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8, 899-924.
• Birgül, C. (2004). Geceye uyananlar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Birgül, C. (2010). Eflatun koza. İstanbul: Everest Yayınları.
• Birgül, C. (2019). Gölgeler çekildiğinde. Ankara: Kafka Kitap.
• Birgül, C. (2020). Ah tutku beni öldürür müsün?. Ankara: Kafka Kitap.
• Butler, J. (2020). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Coşkun: (2015). Varoluşçuluk ve özgürlük problemi. Felsefe Dünyası, 61, 80-105. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1481994
• Çağlak, U. (2020). Teşhir toplumu ve yeni medya: teşhir toplumunun oluşmasında önemli bir araç olan yeni medya üzerine bir değerlendirme. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 2, 12-20. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1339407
• Demirkan, E. (1999). Gölgeler çekildiğinde geride gölgelerden başka ne kalır?” Kitap-lık Dergisi, 36, 260-263. DiGiorgio-Miller, J. (1998). Sibling incest: treatment of the family and the offender. Child Welfare, 77(3), 335-346. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/i40235298
• Direk, Z. (2019). Cinsel farkın inşası -felsefi bir problem olarak cinsiyet-. İstanbul: Metis Yayınları.
• Erayda, G. (2020, 1 Aralık). Cahide Birgül. Pazartesi Gazetesi. Erişim adresi: https://pazartesi14.com/2020/12/01/cahide-birgul
• Erdoğan: (2022). Gölgeler çekildiğinde aynaların serinliğinde. Cogito, 107, 198-207.
• Erez, E. (2019). Gölgeler çekildiğinde: olumlanan ‘tuhaflık’. Gazete Duvar Kitap, 2(8), 4-10. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2019/12/19/golgeler-cekildiginde-olumlanan-tuhaflik
• Ersoy, B. & Karadeniz, M. (2022). Sema Kaygusuz’un öykülerinde kadın karakterler. Söylem Filoloji Dergisi, 7(3), 789-806. doi: 10.29110/soylemdergi.1168782
• Evis, A. (2020). Güven Turan’ın Dalyan romanında benlik arayışı. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 12(24), 01-32. doi: 10.26517/ytea.451
• Heidegger, M. (2013). Hümanizm üzerine (Y. Örnek, Çev.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Humm, M. (1994). A reader's guide to contemporary feminist literary criticism. UK: Harvester Wheatsheaf. Irigaray, L. (2023). Başlangıçta kadın vardı (İ. Özallı & M. Odabaşı Çev.). Akara: Fol Kitap.
• Karakuş: H. (2019). Cahide Birgül romanlarında toplumsal cinsiyet ve cinsellik (Yüksek lisans tezi), Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster? key=vjszP7PzV0HebcjFEvDfwN2la_MRJylQ9Owvs2VoUl15AnAfaHpT1MbQvXlwKHwa
• Kierkegaard: (2002). Korku ve titreme (İ. Kapaklıkaya, Çev.). İstanbul: Anka Yayınları.
• Kierkegaard: (2004). Kaygı kavramı (V. Taşdelen, Çev.). Ankara: Hece Yayınları.
• Küçüksarp, M. (2020, 10 Temmuz). İnsan ruhunun karanlık dehlizlerinde dolaşan bir yazar: Cahide Birgül. Birgün. Erişim adresi: https://www.birgun.net/makale/insan-ruhunun-karanlik-dehlizlerinde-dolasan-bir-yazar-cahide-birgul-307806
• Laviola, M. (1992). Effects of older brother-younger sister ıncest: a study of the dynamics of 17 cases. Child Abuse & Neglect, 16, 409-421. doi: 10.1016/0145-2134(92)90050-2
• Lök N., Başoğul C. & Öncel: (2016). Aile içi şiddetin çocuk üzerindeki etkileri ve psikososyal desteğin önemi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 155-161. doi: 10.18863/pgy.05252
• Marinucci, M. (2020). Queer feminizme yönelik notlar (A. Barutçu, Çev.). Interdisciplinary Encounters, 11, 69-81. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1143767
• Öğüt, H. (2017). Edebiyatta feminizm ve feminist edebiyat eleştirisi. T24 Gazetesi. Erişim adresi: https://t24.com.tr/k24/yazi/edebiyatta-feminizm,1120
• Özsoy, A. M. (2019). Cahide Birgül: Kadın, lezbiyenlik ve polisiye. Gazete Duvar Kitap, 2(8), 11-14. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2019/12/19/cahide-birgul-kadin-lezbiyenlik-ve-polisiye
• Rudd, J. M. & Herzberger, D. (1999). Brother-sister incest, father-daughter ıncest: a comparison of characteristics and consequences. Child Abuse & Neglect, 23(9), 915-928. doi: 10.1016/S0145-2134(99)00058-7 Sartre, J. P. (1985). Varoluşçuluk (A. Bezirci, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Schmidt, L. K. (2010). Understanding hermeneutics. Durham: Acumen.
• Şahin, Y. (2020). Varoluşçuluğun Türk edebiyatında algılanışı ve tutunamayanlar. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 4(1), 78-91. doi: 10.34083/akaded.683256
• Talu, N. (2010). Modernlik söylemi: Endişeli bakışlarda modern birey. METU, 27(2), 141-171. doi: 10.4305/METU.JFA.2010.2.8
• Taşğın: & Sarı, İ. (2014). Aile içi ensestin nitel analizi: Şanlıurfa örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(35), 486-500. Erişim adresi: https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/qualitative-analysis-of-the-incestuous-cases-in-families-sanliurfa-case-study.pdf
• Türker, Y. (2019, 12 Aralık). Edebiyatın gerginlik ustası. Bianet. Erişim adresi: https://bianet.org/haber/edebiyatin-gerginlik-ustasi-cahide-birgul-un-eserleri- kafka-kitap-ta-217052
• Uturgauri: (1989). Bunalım edebiyatı ve modernizmin sorunları. Türk edebiyatı üzerine, İstanbul: Cem Yayınları.
• Valk, A. M. (2024). Lezbiyen feminizm. Britannica Ansiklopedisi. Erişim adresi: https://www.britannica.com/topic/lesbian-feminism
• Yıldıran Genç, B. (2019). Bir son roman olarak eflatun koza. Gazete Duvar Kitap, 2(8), 15-19. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2019/12/19/bir-son-roman-olarak-eflatun-koza
• Yılmaz, E. (2024). Varoluşçuluk: hümanizm, antihümanizm ve ötesi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 195-216. doi: 10.53844/flsf.1418580