SÖZEL BASMAKALIP DAVRANIŞLARA TEPKİYİ YARIDA KESME VE YENİDEN YÖNLENDİRME YÖNTEMİNİN ETKİSİ

Yıl 2024, , 264 - 288, 19.02.2024

Kevser Kılıç , M. Abdulbaki Karaca , Yahya Çıkılı

https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1387470

Öz

Bu araştırmanın amacı tepkiyi yarıda kesme ve yeniden yönlendirme (TYKY) yönteminin Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanısı olan bireylerde görülen sözel basmakalıp davranışların ortaya çıkma sıklığını azaltma üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırmada tek denekli araştırma modellerinden ABAB deseni kullanılmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkeni OSB tanısı olan öğrencilerde görülen sözel basmakalıp davranışlar, bağımsız değişkeni ise uygulanan tepkiyi yarıda kesme ve yeniden yönlendirme yöntemidir. Bulgulara bakıldığında TYKY yönteminin OSB tanısı olan bireylerde görülen sözel basmakalıp davranışların ortaya çıkma sıklığını azalttığı, bu nedenle olumlu etkisinin olduğu, bu olumlu etkinin kalıcı olduğu görülmüştür. Ek olarak annelerin yöntem ile ilgili görüşlerinin olumlu olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Geçmiş araştırma bulguları da yöntemin OSB tanısı olan bireylerde görülen sözel basmakalıp davranışların ortaya çıkma sıklığını önemli ölçüde azalttığını, bu olumlu etkinin kalıcı olduğunu göstermekte ve yöntemin ebeveynler tarafından tercih edildiği görülmektedir. OSB tanısı olan bireylerde yoğun görülebilen sözel basmakalıp davranışının ortaya çıkma sıklığını azaltmak için, TYKY yönteminin etkili, kalıcı ve uygulanabilir bir yöntem olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müdahale, Otizm, Sözel basmakalıp davranış, Tepkiyi yarıda kesme, Yeniden yönlendirme

Effect of the Method of Response Interruption and Redirection in Verbal Stereotypical Behaviors

Öz

The aim of this study is to examine the effects of the method of Response Interruption and Redirection on reducing the frequency of verbal stereotypical behaviors observed in individuals with ASD. One of the single-subject research designs, the ABAB design was used in the research. While the dependent variable of the research is verbal stereotypical behaviors observed in students with ASD, the independent variable is the method of interrupting the applied response and redirection. Based on the findings, it has been observed that the method of Response Interruption and Redirection reduced the frequency of displaying verbal stereotypical behaviors observed in children with ASD, therefore it had a favorable and long-lasting effect. Furthermore, it was found that mothers had favorable opinions. Results from previous studies also demonstrate that the method has considerably reduced the frequency of occurrence of verbal stereotypical behaviors observed in individuals with ASD, and it has a long-lasting effect. It is also observed that parents prefer this method. It was concluded that the RIRD method is an effective, permanent, and applicable method for the purpose of reducing the frequency of occurrence of verbal stereotypical behaviors —which in people with ASD can be quite intense.

Anahtar Kelimeler

Intervention, Autism, Verbal stereotypy, Redirection, Response interruption

Kaynakça

• Adami, S., Falcomata, T. S., Muething, C. S., & Hoffman, K. (2017). An evaluation of lag schedules of reinforcement during functional communication training: Effects on varied mand responding and challenging behavior. Behavior Analysis in Practice, 10(3), 209-213. https://doi.org/10.1007%2Fs40617-017-0179-7
• Ahearn, B. (2013) Response interruption/redirection. F. R. Volkmar (Ed.), Encyclopedia of Autism Spectrum Disorders. Springer.
• Ahearn, W. H., Clark, K. M., MacDonald, R. P. F., & Chung, B. I. (2007). Assesing and treating vocal stereotypy in children with autism. Journal of Applied Behavior Analysis, 40(2), 263-275. https://psycnet.apa.org/doi/10.1901/jaba.2007.30-06
• Ahrens, E.N., Lerman, D.C., Kodak, T., Worsdell, A.S., & Keegan, C. (2011). Further evaluation of response interruption and redirection as treatment for stereotypy. Journal of Applied Behavior Analysis, 44(1), 95-108. https://doi.org/10.1901%2Fjaba.2011.44-95
• Akers, J. S., Pyle, N., Higbee, T. S., Pyle, D., & Gerencser, K. R. (2016). A synthesis of script fading effects with individuals with autism spectrum disorders: A 20-year review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 3(1), 1–17. https://doi.org/10.1007/s40489-015-0062-9.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı, (Çev. E. Köroğlu). (5. Baskı), Hekimler Yayıncılık.
• Atbaşı, Z., Karaca, M. A., & Karasu, N. (2019). Sosyal geçerliğin türkiye’de özel eğitim tez çalışmalarına yansıması, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1589-1601, http://dx.doi.org/110.17240/aibuefd.2019..-522914
• Barszcz, H., Griffith, A. K., Weigand, P., & Garcia, Y. (2021). Generalization of response interruption and redirection procedure with vocal stereotypy. Behavioral Interventions, 36(4), 847-866. https://doi.org/10.1002/bin.1814
• Benson, S. S., Dimian, A. F., Elmquist, M., Simacek, J., McComas, J. J., & Symons, F. J. (2018). Coaching parents to assess and treat self‐injurious behaviour via telehealth. Journal of Intellectual Disability Research, 62(12), 1114-1123, https://doi.org/10.1111%2Fjir.12456
• Bilmez, H., & Tekin-İftar, E. (2016). Veri toplama. E. Tekin-İftar (Ed.), Uygulamalı davranış analizi içinde (ss.99-143). Vize Yayıncılık.
• Cassella, M. D., Sidener, T. M., Sidener, D. W., & Progar, P. R. (2011). Response interruption and redirection for vocal stereotypy in children with autism: A systematic replication. Journal of Applied Behavior Analysis, 44(1), 169–173. https://psycnet.apa.org/doi/10.1901/jaba.2011.44-169
• Cihan Akgül, H. (2016). Otizm spektrum bozukluğu tanılı öğrencilerin stereotip davranışlarına ilişkin öğretmen deneyimleri, (Tez Numarası: 438267) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Colón, C. L., & Ahearn, W. H. (2019). An analysis of treatment integrity of response interruption and redirection. Journal of Applied Behavior Analysis, 52(2), 337–354. https://doi.org/10.1002/jaba.537
• Colón, C. L., Ahearn, W. H., Clark, K. M., & Masalsky, J. (2012). The effects of verbal operant training and response interruption and redirection on appropriate and inappropriate vocalizations. Journal of Applied Behavior Analysis, 45(1), 107-120. https://doi.org/10.1901/jaba.2012.45-107
• Diken, İ. H. (Ed.) (2013). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim, Pegem Yayıncılık.
• Dunst, C. J. (2018). Kanıt-temelli erken çocukluk müdahale uygulamalarının belirlenmesinde araştırma sentezlerinin rolü [Role of research syntheses for identifying evidence-based early childhood intervention practices.]. (Çev. H. Akçakaya). H. Bakkaloğlu ve Ş. Demir (Eds.). Erken çocukluk özel eğitimi el kitabı (ss. 539-562). Anı Yayıncılık.
• Ersan, D. T. (2015). Problem çözme eğitiminin otizm spektrum bozukluğu olan çocuk annelerinin problem çözme becerileri ve bazı psikolojik değişkenler üzerindeki etkisi, (Tez Numarası: 395181) [Doktora tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Falcomata, T. S., Muething, C. S., Silbaugh, B. C., Adami, S., Hoffman, K., Shpall, C., & Ringdahl, J. E. (2018). Lag schedules and functional communication training: Persistence of mands and relapse of problem behavior. Behavior Modification, 42(3), 314-334. https://doi.org/10.1177/0145445517741475
• Gal, E., Lamash, L., Bauminger-Zviely, N., Zancanaro, M., & Weiss, P. L. (2015). Using multitouch colloboration technology to enhance social interaction of children wiht high- functioning autism. Physical and Accupational Therapy in Pediatrics, 36(1), 46-58. http://dx.doi.org/10.3109/01942638.2015.1040572
• Gauthier, K. A., Ahearn, W. H., & Colón, C. L. (2020). Further evaluation of treatment integrity for response interruption and redirection. Behavioral Interventions, 35(2), 1-10. http://dx.doi.org/10.1002/bin.1738
• Gerow, S., Rispoli, M., Ninci, J., Gregori, E. V., & Hagan-Burke, S. (2018). Teaching parents to implement functional communication training for young children with developmental delays. Topics in Early Childhood Special Education, 38(2), 68-81. https://doi.org/10.1177/0271121417740637
• Gülay, A. (2017). Özel eğitim öğretmenlerinin otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerin dil gelişimlerini desteklemek amacıyla kullandıkları yöntemler, (Tez Numarası: 481751) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ishizuka, Y., & Yamamoto, J. (2016). Contingent imitation increases verbal interaction in children with autism spectrum disorders. Autism, 20(8), 1011-1020. https://doi.org/10.1177/1362361315622856
• Jussila, K., Junttila, M., Kielinen, M., Ebeling, H., Joskitt, L., Moilanen, I., & Mattila, M. L. (2020). Sensory abnormality and quantitative autism traits in children with and without autism spectrum disorder in an epidemiological population. Journal of Autism and Developmental Disorders, 50(1), 180-188. https://doi.org/10.1007%2Fs10803-019-04237-0.
• Kanak, D. (2018). Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış öğrencilerin sözel basmakalıp davranışlarını azaltmada tepkiyi yarıda kesme ve yönlendirme ve yeniden yönlendirme yönteminin etkililiği, (Tez Numarası: 504505) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karaca, M. A, Kılıç, K., & Sarı, H. (2021). Ebeveynlerin otizmli çocuklarıyla ilgili günlük yaşam sürecinde karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi. Turkish Special Education Journal: International, 3(2), 1-26.
• Kratochwill, T. R., Hitchcock, J., Horner, R. H., Levin, J. R., Odom, S. L., Rindskopf, D. M., & Shadish, W. R. (2012). Single-case designs technical documentation. Remedial and Special Education 34(1), 26-38. https://doi.org/10.1177/0741932512452794
• Ledford, J. R., Lambert, J. M., Pustejovsky, J. E., Zimmerman, K. N., Hollins, N., & Barton, E. E. (2023). Single-case-design research in special education: Next-generation guidelines and considerations. Exceptional Children, 89(4), 379-396. https://doi.org/10.1177/00144029221137656
• Lanovaz, M. J., & Sladeczek, I. E. (2012). Vocal stereotypy in individuals with autism spectrum disorders: A review of behavioral interventions. Behavior Modification, 36(2), 146-164. https://doi.org/10.1177/0145445511427192
• Liu-Gitz, L., & Banda, D. R. (2010). A replication of the RIRD strategy to decrease vocal stereotypy in a student with autism. Behavioral Interventions, 25(1), 77–87. https://doi.org/10.1002/bin.297
• Martinez, C. K., & Betz, A. M. (2013). Response interruption and redirection: Current research trends and clinical application. Journal of Applied Behavior Analysis, 46(2), 549–554. https://doi.org/10.1002/jaba.38
• Meany-Daboul, M. G., Roscoe, E. M., Bourret, J. C., & Ahearn, W. H. (2007). A comparison of momentary time sampling and partial-interval recording for evaluating functional relations. Journal of Behavior Analysis, 40(3), 501–514. https://doi.org/10.1901%2Fjaba.2007.40-501
• McNamara, K., & Cividini‐Motta, C. (2019). Further evaluation of treatments for vocal stereotypy: Response interruption and redirection and response cost. Behavioral Interventions, 34(2), 181-197. https://doi.org/10.1002/bin.1657
• Miguel, C. F., Clark, C., Tereshko, L., & Ahearn, W. H. (2009). The effects of response interruption and redirection and sertraline on vocal stereotypy. Journal of Applied Behavior Analysis, 42(4), 883-888. https://doi.org/10.1901%2Fjaba.2009.42-883
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (2nd edition). SAGE Publications, Inc.
• Muharib, R., Correa, V. I., Wood, C. L., & Haughney, K. L. (2018). Effects of functional communication training using gotalk nowtm iPad® application on challenging behavior of children with autism spectrum disorder. Journal of Special Education Technology, 34(2), 1-9. https://doi.org/10.1177/0162643418783479
• National Autism Center. (2015). Autism, https://nationalautismcenter.org/autism/
• Neely, L., Gerow, S., Rispoli, M., Lang, R., & Pullen, N. (2016). Treatment of echolalia in individuals with autism spectrum disorder: A systematic review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 3(1), 82-91, https://doi.org/10.1007/s40489-015-0067-4
• Neitzel, J. (2009). Steps for implementation: Response interruption/redirection. Chapel Hill, NC: The national professional development center on autism spectrum disorders, frank porter graham child development ınstitute, The University of North Carolina. https://csesa.fpg.unc.edu/sites/csesa.fpg.unc.edu/files/ebpbriefs/ResponseInterruption_Steps.pdf
• Niwayana, K., & Tanaka-Matsumi, J. (2016). Promoting social interactions and responses to peer initiatinos of a child with autism spectrum disorder. Psychology, 7(6), 877-884. http://dx.doi.org/10.4236/psych.2016.76089
• Rakap, S., Birkan, B., & Kalkan, S. (2017). Türkiye'de otizm spektrum bozukluğu ve özel eğitim. Salih Rakap (Ed.). Tohum Otizm Vakfı. https://www.tohumotizm.org.tr/wp-content/uploads/2018/10/tosboe2017.pdf
• Roberts, J. M. A. (2014). Echolalia and language development in children with autism. In J. Arciuli & J. Brock (Eds.), Communication in autism (pp. 53-74). John Benjamins Publishing Company.
• Sarı, H., & Uyanık, A. (2021). Otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerle çalışan öğretmenlerin yaşadıkları sorunların incelenmesi. Turkish Special Education Journal:International, 3(2), 1-22.
• Schumacher, B. I., & Rapp, J.T. (2011). Evaluation of the immediate and subsequent effects of response interruption and redirection on vocal stereotypy. Journal of Applied Behavior Analysis, 44(3), 681-685. https://doi.org/10.1901%2Fjaba.2011.44-681
• Simacek, J., Dimian, A. F., & McComas, J. J. (2017). Comamunication intervention for young children with severe neurodevelopmental disabilities via telehealth. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(3), 744-767. https://doi.org/10.1007%2Fs10803-016-3006-z
• Stiegler, L. N. (2015). Examining the echolalia literature: where do speech-language pathologists stand?. American Journal of Speech-Language Pathology, 24(4), 750-762. https://doi.org/10.1044/2015_AJSLP-14-0166
• Tekin-İftar, E. (2012). Çoklu yoklama modelleri. E. Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tek-denekli araştırmalar içinde (ss. 217-254). Türk Psikologlar Derneği Yayınları
• Tekin-İftar, E. (2018). A-B Modelleri. E. Tekin-İftar. (Ed.), Eğitim ve davranış biliminde tek denekli araştırmalar (2. baskı) içinde (ss. 155-177). Anı Yayıncılık.
• Toper-Korkmaz, Ö. (2012). Basmakalıp (Stereotipik) davranışların azaltılmasında yeni bir strateji: Tepkiyi yarıda kesme ve yönlendirme ve yönlendirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 13(01), 59-74. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000166
• Töret, G. (2016). Otizm spektrum bozukluğu (OSB): Özellikler. İ. H. Diken ve H. Bakkaloğlu (Ed.), Zihin yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu (ss. 192-228). Pegem Yayıncılık.
• Valentino, A. L., Schillingsburg, M. A., Conine, D. E., & Powell, N. M. (2012). Decreasing echolalia of the instruction Bsay during echoic training through use of the cues-pause-point procedure. Journal of Behavioral Education, 21(4), 315-328. 328. http://dx.doi.org/10.1007/s10864-012-9155-z
• Vuran, S., & Melekoğlu, M. (2022). Özel eğitimde kanıt temelli uygulamaların kalite göstergeleri ve sınıflandırılması: Alanyazın derlemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (54), 1286-1313. https://doi.org/10.53444/deubefd.1150919
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yücesoy Özkan, Ş., Kaplan, G., Köse, H., & Altun, D. (2022). Basmakalıp davranışların azaltılmasında tepkiyi yarıda kesme ve yeniden yönlendirmenin etkililiği: Meta-Analiz. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2). http://dx.doi.org/10.16986/huje.2020064994
• Yüksel, E. (2021). Otizm spektrum bozukluğu tanısı alan çocuklarda dpoae test bataryası ile işitmenin değerlendirilmesi (Tez Numarası: 690148) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Wunderlich, K. L., & Vollmer, T. R. (2015). Data analysis of response interruption and redirection as a treatment for vocal stereotypy. Journal of Applied Behavior Analysis, 48(4), 749–764. https://doi.org/10.1002/jaba.227