Covid-19 Pandemisinin Yetişkinlerin Egzersiz, Beslenme Davranışları ve Algılanan Stres Durumu Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 492 - 510, 20.06.2024

Esma Aksoy Kendilci , Kenan Kendilci , Fatma Kılıç , Şeyma Şehadet Taşdemir

https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1395767

Öz

Bu tanımlayıcı çalışmanın amacı, yetişkinlerde Covid-19 salgınının egzersiz, beslenme davranışları ve algılanan stres düzeyini nasıl etkilediğini değerlendirmektir. Türkiye'nin farklı bölgelerinde yaşayan 354 erkek ve 683 kadın olmak üzere 1037 kişiye ulaşıldı. Kota örnekleme yöntemi kullanıldı. Veri toplamak için sosyo-demografik bilgilerin yanı sıra beslenme davranışları ve egzersiz durumundaki değişiklikleri kapsayan bir anket kullanılmıştır. Algılanan Stres Ölçeği (PSS) kullanıldı. Veriler, çevrimiçi anket yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Karantina sürecinde düzenli egzersiz yapmayanların oranı istatistiksel olarak anlamlı düzeyde artmıştır. Katılımcıların çoğunluğu koronavirüsten korunmak için beslenme davranışlarında değişiklik yaptıklarını ifade etmiştir. %48.7’si karantina döneminde can sıkıntısı ve stres nedeniyle yemek yeme isteklerinin arttığını belirtmiştir. Kadın katılımcıların Algılanan Stres Ölçeği puan ortalaması erkek katılımcılara göre anlamlı ölçüde daha yüksek bulunmuştur. Toplum olarak stresle baş etme yolları öğrenirsek, değişen duygu durumuna bağlı oluşabilecek yanlış beslenme davranışlarını engelleyebiliriz. Covid-19 gibi pandemilerde özel beslenme önerileri ve evde egzersiz uygulamaları konularında bilgilendirme yapılarak; enerji alımını dengelenebilir ve insanların daha sağlıklı olması sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme, Covid- 19, Egzersiz, Pandemi, Stres

EFFECT OF THE COVID-19 PANDEMIC ON EXERCISE, NUTRITIONAL BEHAVIORS AND PERCEIVED STRESS STATUS OF ADULTS

Öz

The aim of this descriptive study is to evaluate how the Covİd-19 pandemic has affected exercise, nutritional behaviors, and level of perceived stress in adults. 1037 people, 354 men and 683 women living in different regions in Turkey were reached. Quota sampling method was used. A questionnaire covering changes in socio-demographic information, dietary behaviors, and exercise status was used. The Perceived Stress Scale (PSS) was used. Data were collected by using the online survey method. The proportion of those who didn’t exercise regularly during the quarantine period increased at a statistically significant level. The majority of the participants expressed that they made changes in their nutritional behaviors to protect themselves against the coronavirus. 48.7% of them stated that their desire to eat intensified during the quarantine period due to boredom and stress. Perceived Stress Scale mean score was higher in female participants compared to their male counterparts and this difference was statistically significant. If we as a society learn ways to cope with stress, we can prevent malnutrition behaviors that may occur due to changing emotional states. By providing information on special nutrition recommendations and home exercise practices in pandemics such as Covid-19; Energy intake can be balanced and people can be healthier.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Exercise, Nutrition, Pandemic, Stress

Kaynakça

• Agca, M., Tuncay, E., Yıldırım, E., Yıldız, R., Sevim, T., Ernam, D. & Ozmen, I. (2021). Is Obesity a Potential Risk factor for Poor Prognosis of COVID-19?. Infection & Chemotherapy, 53(2), 319. https://doi.org/10.3947/ic.2021.0026
• Al Hourani, H., Alkhatib, B. & Abdullah, M. (2021). Impact of COVID-19 Lockdown on Body Weight, Eating Habits, and Physical Activity of Jordanian Children and Adolescents. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 1–9. Advance online publication. https://doi.org/10.1017/dmp.2021.48
• Al-Asadi, J. N. (2014). Perceived stress and eating habits among medical students. International Journal of Medicine and Pharmaceutical Sciences, 4(3), 81-90.
• Aljohani, N. E. & Al-Munawarah, M. (2020). The effect of the lockdown for the Coronavirus (COVID-19) pandemic on body weight changes and eating habits in Saudi Arabia. Journal of the Saudi Society for Food & Nutrition, 13(1), 103-113.
• Almandoz, J. P., Xie, L., Schellinger, J. N., Mathew, M. S., Gazda, C., Ofori, A. & Messiah, S. E. (2020). Impact of COVID‐19 stay‐at‐home orders on weight‐related behaviours among patients with obesity. Clinical Obesity, 10(5), e12386. https://doi.org/10.1111/cob.12386
• Aloğlu, N. & Gecdi, T. (2021). Sağlık personelinin pandemi sürecinde duygu durumlarının bazı değişkenler (anksiyete-deprsyon ve algılanan stress) açısından İncelenmesi. Gevher Nesıbe Journal Of Medıcal And Health Scıences, 6(12), 29-39. https://doi.org/10.46648/gnj.196
• Ammar, A., Brach, M., Trabelsi, K., Chtourou, H., Boukhris, O., Masmoudi, L. & ECLB-COVID19 Consortium. (2020). Effects of COVID-19 home confinement on eating behaviour and physical activity: results of the ECLB-COVID19 international online survey. Nutrients, 12(6), 1583. https://doi.org/10.3390/nu12061583
• Arslan, E. & Ercan, S. (2020). Significance of exercise during Covid-19 pandemic and social distancing. Spor Hekimliği Dergisi, 55(2), 188-191.
• Barcın-Güzeldere, H. & Devrim-Lanpir, A. (2022). The association between body mass ındex, emotional eating and perceived stress during covid-19 partial quarantine in healthy adults. Public Health Nutrition, 25(1), 43-50. https://doi.org/10.1017/S1368980021002974
• Barrington, W. E., Beresford, S. A., McGregor, B. A. & White, E. (2014). Perceived stress and eating behaviors by sex, obesity status, and stress vulnerability: findings from the vitamins and lifestyle (VITAL) study. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 114(11), 1791-1799.
• Bayar, B. D., Can, S. Y., Erten, M. & Ekmen, M. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde üniversite öğrencilerinin depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(1), 12-25.
• Beyhan, Y. & Erkut, E. (2021). Pandemi Sürecinde Duygusal Yeme. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 109-114. https://doi.org/10.48124/husagbilder.848253
• Bozdag, A. N. S. & Cakiroglu, F. P. (2021). Covid-19 outbreak and household food waste: Evidence from Turkey. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences, 5(3), 413-424. https://doi.org/10.31015/jaefs.2021.3.21
• Calder P. C. (2021). Nutrition and immunity: lessons for COVID-19. Nutrition & Diabetes, 11(1), 19. https://doi.org/10.1038/s41387-021-00165-0
• Carpenter, T., Grecian, S. M. & Reynolds, R. M. (2017). Sex differences in early-life programming of the hypothalamic–pituitary–adrenal axis in humans suggest increased vulnerability in females: a systematic review. Journal of Developmental Origins of Health and Disease, 8(2), 244-255.
• Chen, Q., Li, M., Wang, Y., Zhang, L. & Tan, X. (2022). Changes in anxiety, depression, and stress in 1 week and 1 month later after the Wuhan shutdown against the COVID-19 epidemic. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 16(4), 1423-1430. https://doi.org/10.1017/dmp.2021.20
• Cohen, S., Kamarck, T. & Mermelstein, R. (1983) A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24, 385-396.
• Çulfa, S., Yıldırım, E. & Bayram, B. (2021). Covıd-19 pandemi süresince insanlarda değişen beslenme alışkanlıkları ile obezite ilişkisi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1), 135-142. https://doi.org/10.26453/otjhs.798631
• Dilber, A. & Dilber, F. (2020). Koronavirüs (COVID-19) Salgınının bireylerin beslenme alışkanlıkları üzerindeki. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(3), 2144-2162. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.653
• El Ansari, W., Adetunji, H. & Oskrochi, R. (2014). Food and mental health: relationship between food and perceived stress and depressive symptoms among university students in the United Kingdom. Central European Journal of Public Health, 22(2), 90-97. https://doi.org/10.21101/cejph.a3941
• Ertuğrul, B., Tekinyıldız, E. & Alamur, M. (2021, December). Covıd-19 pandemi sürecinde algılanan stres ile kariyer iyimserliği ilişkisi: Üniversiteler için yol haritası. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), 609-619. https://doi.org/10.5336/healthsci.2022-88522
• Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F. & Dereboy, Ç. (2013). Algılanan Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Analizi. Journal of New Symposium. 51(3): 132-140.
• Flesia, L., Monaro, M., Mazza, C., Fietta, V., Colicino, E., Segatto, B. & Roma, P. (2020). Predicting perceived stress related to the Covid-19 outbreak through stable psychological traits and machine learning models. Journal of Clinical Medicine, 9(10), 3350. https://doi.org/10.3390/jcm9103350
• FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). (2020). Maintaining a healthy diet during the COVID-19 pandemic. http://www.fao.org/3/ca8380en/CA8380EN.pdf. Accessed 12 April 2020.
• Göksu, Ö. & Kumcağız, H. (2020). Covid-19 Salgınında Bireylerde Algılanan Stres Düzeyi ve Kaygı Düzeyleri. Electronic Turkish Studies, 15(4), 463-479. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44397
• Grunert, K. G., De Bauw, M., Dean, M., Lähteenmäki, L., Maison, D., Pennanen, K., Sandell, M. A., Stasiuk, K., Stickel, L., Tarrega, A., Vainio, A. & Vranken, L. (2021). No lockdown in the kitchen: How the COVID-19 pandemic has affected food-related behaviours. Food Research İnternational (Ottawa, Ont.), 150(Pt A), 110752. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2021.110752
• Gürel, S. & Ok, M. A. (2021). COVID-19 salgın sürecinin, sağlık eğitimi alan öğrencilerin beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite ve vücut ağırlıkları üzerine etkisinin saptanması. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 6(Özel Sayı), 01-15.
• Hastaoğlu, E. (2021). Covid-19 salgını sürecinde turizm öğrencilerinin stres düzeyleri ve sağlıklı beslenme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(3), 1610-1621. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.858
• Hendren, N. S., de Lemos, J. A., Ayers, C., Das, S. R., Rao, A., Carter, S., Rosenblatt, A., Walchok, J., Omar, W., Khera, R., Hegde, A. A., Drazner, M. H., Neeland, I. J. & Grodin, J. L. (2021). Association of body mass ındex and age with morbidity and mortality in patients hospitalized with covıd-19: Results from the american heart association covıd-19 cardiovascular disease registry. Circulation, 143(2), 135–144. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.120.051936
• İzci, F. (2020). COVID-19 salgını ve sağlık çalışanları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(3), 335-3351.
• Jahrami, H. A., Alhaj, O. A., Humood, A. M., Alenezi, A. F., Fekih-Romdhane, F., AlRasheed, M. M., Saif, Z. Q., Bragazzi, N. L., Pandi-Perumal, S. R., BaHammam, A. S. & Vitiello, M. V. (2022). Sleep disturbances during the COVID-19 pandemic: A systematic review, meta-analysis, and meta-regression. Sleep Medicine Reviews, 62, 101591. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2022.101591
• Jakobsson, J., Malm, C., Furberg, M., Ekelund, U. & Svensson, M. (2020). Physical activity during the coronavirus (covıd-19) pandemic: Prevention of a decline in metabolic and ımmunological Functions. Frontiers in Sports and Active Living, 2, 57. https://doi.org/10.3389/fspor.2020.00057
• Janssen, M., Chang, B., Hristov, H., Pravst, I., Profeta, A. & Millard, J. (2021). Changes in Food Consumption During the COVID-19 Pandemic: Analysis of Consumer Survey Data From the First Lockdown Period in Denmark, Germany, and Slovenia. Frontiers in Nutrition, 8, 635859. https://doi.org/10.3389/fnut.2021.635859
• Joseph, R. P., Pituch, K. A., Guest, M. A., Maxfield, M., Peckham, A., Coon, D. W., Kim, W. & Langer, S. L. (2021). Physical Activity Among Predominantly White Middle-Aged and Older US Adults During the SARS-CoV-2 Pandemic: Results From a National Longitudinal Survey. Frontiers İn Public Health, 9, 652197. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.652197
• Kadıoğlu, B. U., Soylar, P. & Güneş, G. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Koronavirüs Hakkındaki Bilgi, Tutum ve Davranışları İle Stres Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Sağlık Bilimlerinde Eğitim Dergisi, 1(4), 36-49.
• Kaner G., Bozdağ A. N. S., Ongan D., Yurtdaş-Depboylu G. & Çalık G. (2022). Evaluation of changing dietary habits of adults during covıd-19 pandemic Period. Forbes Journal of Medicine, 3(2), 131-138. https://doi.org/10.4274/forbes.galenos.2022.74745
• Kulu, M., Özsoy, F., Gürler, E. B. & Özbeyli, D. (2020). COVID-19 salgınının diş hekimleri üzerinde yarattığı gelecek kaygısı ve stresin değerlendirilmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 14(1), 103-112.
• Kumar, M. & Dwivedi, S. (2020). Impact of coronavirus imposed lockdown on Indian population and their habits. International Journal of Science and Healthcare Research, 5(2), 88-97.
• Küçükcankurtaran, S. & Özdoğan, Y. (2021). Koronavirüs hastalığı’nın yetişkinlerin beslenme ve fiziksel aktivite durumuna etkisi; COVID-19 ve beslenme. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(3), 318-324. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.754560
• Macit, M. S. (2020). Covid-19 salgını sonrası yetişkin bireylerin beslenme alışkanlıklarındaki değişikliklerin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(3), 277-288.
• Mediouni, M., Madiouni, R. & Kaczor-Urbanowicz, K. E. (2020). COVID-19: How the quarantine could lead to the depreobesity. Obesity Medicine, 19, 100255. https://doi.org/10.1016/j.obmed.2020.100255
• Meltem, K. O. Ç. & Bayar, K. (2020). COVID-19 pandemisinde fiziksel aktivite ve egzersizin önemi. Karya Journal of Health Science, 1(2), 19-21.
• Memon, S. U. R., Pawase, V. R., Pavase, T. R. & Soomro, M. A. (2021). Investigation of COVID-19 Impact on the Food and Beverages Industry: China and India Perspective. Foods, 10(5), 1069. https://doi.org/10.3390/foods10051069
• Ozay-Arancioglu, I., Yilmaz, H. K., Basturk, B., Derya-Ipek, K., Yildirim-Mavis, C. & Bora, S. (2021). Evaluation of stress and nutrition status of university students during the covid-19 outbreak. European Journal of Science and Technology, (25), 707-714. https://doi.org/10.31590/ejosat.875539
• Özkan, A. (2021). Covid-19 Salgın döneminde sağlıklı yaşam biçimi, fiziksel aktivite ve egzersizin rolü. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 6(Özel Sayı), 56-72.
• Öztürk, G. & Kolcu, M. (2022). Covid-19 pandemisinde 20-64 yaş arası 681 bireylerin sağlık algısı. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 10(2), 681-692. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1013509
• Pedrozo-Pupo, J. C., Pedrozo-Cortés, M. J. & Campo-Arias, A. (2020). Perceived stress associated with COVID-19 epidemic in Colombia: an online survey. Cadernos de Saude Publica, 36. https://doi.org/10.1590/0102-311X00090520
• Pellegrini, M., Ponzo, V., Rosato, R., Scumaci, E., Goitre, I., Benso, A. & Bo, S. (2020). Changes in weight and nutritional habits in adults with obesity during the “lockdown” period caused by the COVID-19 virus emergency. Nutrients, 12(7), 2016. https://doi.org/10.3390/nu12072016)
• Pettit, M. L. & DeBarr, K. A. (2011). Perceived stress, energy drink consumption, and academic performance among college students. Journal of American College Health, 59(5), 335-341. https://doi.org/10.1080/07448481.2010.510163
• Polat, Ö. P. & Coşkun, F. (2020). COVID-19 Salgınında sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman kullanımları ile depresyon, anksiyete, stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 4(2), 51-58. https://doi.org/10.29058/mjwbs.2020.2.3
• Qiu, J., Shen, B., Zhao, M., Wang, Z., Xie, B. & Xu, Y. (2020). A nationwide survey of psychological distress among Chinese people in the COVID-19 epidemic: implications and policy recommendations. General Psychiatry, 33(2). https://doi.org/10.1136/gpsych-2020-100213
• Robinson, E., Boyland, E., Chisholm, A., Harrold, J., Maloney, N. G., Marty, L. & Hardman, C. A. (2021). Obesity, eating behavior and physical activity during COVID-19 lockdown: A study of UK adults. Appetite, 156, 104853. https://doi.org/10.1016/j.appet.2020.104853
• Shen, W., Long, L. M., Shih, C. H. & Ludy, M. J. (2020). A humanities-based explanation for the effects of emotional eating and perceived stress on food choice motives during the COVID-19 pandemic. Nutrients, 12(9), 2712. https://doi.org/10.3390/nu12092712
• Sidor, A. & Rzymski, P. (2020). Dietary choices and habits during COVID-19 lockdown: experience from Poland. Nutrients, 12(6), 1657. https://doi.org/10.3390/nu12061657 Silva, M. N., Gregório, M. J., Santos, R., Marques, A., Rodrigues, B., Godinho, C. & Freitas, G. (2021). Towards an In-Depth Understanding of Physical Activity and Eating Behaviours during COVID-19 Social Confinement: A Combined Approach from a Portuguese National Survey. Nutrients, 13(8), 2685. https://doi.org/10.3390/nu13082685
• Singh, M. (2014). Mood, food, and obesity. Frontiers in Psychology, 5, 925. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00925
• Slavich, G. M. & Irwin, M. R. (2014). From stress to inflammation and major depressive disorder: a social signal transduction theory of depression. Psychological Bulletin, 140(3), 774. https://doi.org/10.1037/a0035302
• Tabachnick B. G. & Fidell L. S. (2013). Using multivariate statistics (5th ed.). New York: Allyn and Bacon.
• TBSA (2010), Türkiye Beslenme Ve Sağlık Araştırması: Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu.
• TUIK (2019), “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları: 2019”, www.tuik.gov.tr
• TDA (2022), Turkish Dietitians Association: COVID-19 Nutrition Advice. http://www.tdd.org.tr/index.php/duyurular/69-covid-19-beslenme-onerileri. Accessed 18 September 2022.
• Ünal, E., Özdemir, A. & Kaçan, C. Y. (2020). Covid-19 pandemisinin hemşirelik öğrencilerinin beslenme ve hijyen alışkanlıklarına etkisi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 46(3), 305-311. https://doi.org/10.32708/uutfd.791891
• WHO (2022) World Health Organization Coronavirus (COVID-19) Dashboard. https://covid19.who.int/ Accessed 18 September 2022.
• Yan, S., Xu, R., Stratton, T. D., Kavcic, V., Luo, D., Hou, F. & Jiang, Y. (2021). Sex differences and psychological stress: responses to the COVID-19 pandemic in China. BMC Public Health, 21(1), 1-8.
• Yüce, G. E. & Gamze, M. U. Z. (2021). COVID-19 pandemisinin yetişkinlerin diyet davranışları, fiziksel aktivite ve stres düzeyleri üzerine etkisi. Cukurova Medical Journal, 46(1), 283-291.
• Yüksel, A. (2021). Covid-19 Pandemi döneminde elit sporcuların uyku kalitesi ile beslenme durumunun değerlendirilmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(Pandemi Özel Sayısı), 3918-3942. https://doi.org/10.26466/opus.909434