SAĞLIK KURUMLARINA MÜRACAAT EDEN BİREYLERİN HASTA HAK VE SORUMLULUKLARI FARKINDALIĞI: ERZURUM İLİNDEKİ BİR DEVLET HASTANESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 897 - 920, 21.10.2024

Nurşen Aydın

https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1378187

Öz

Bu araştırmanın amacı, sağlık hizmeti talep eden bireylerin, hasta hak ve sorumlulukları konusundaki farkındalığını ölçmektir. Araştırmanın örneklemi, Erzurum’da üçüncü basamak bir hastaneye başvuran 18 yaş üzeri bireylerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklem büyüklüğü, yapılan güç analizine göre; %95 güçte, %95 güven düzeyinde, 0.3 etki büyüklüğünde olması için en az 122 kişi olarak belirlenmiştir. Araştırma kapsamında 2022 yılı mayıs ayında, hastaneye başvuran rastgele olarak seçilen 200 kişiye soru formu dağıtılmış, toplam 187 adet soru formu cevaplanmış ancak 15 anket elde edilen verilerin eksik/yanlış olması sebebiyle analiz kapsamına dahil edilmemiştir. Toplam 172 adet geçerli soru formu analize dahil edilmiştir. Araştırma verileri IBM SPSS programı yardımıyla analiz edilmiştir. Tanımlayıcı istatistiklerden elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Ölçeğe güvenilirlik analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, bireylerin hasta hak ve sorumlulukları hakkındaki farkındalığının genel olarak yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Hasta hak ve sorumlulukları ölçek ortalamasının, 25-34 yaş grubu ve lisans mezunu bireylerde daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ülkemizde hasta hak ve sorumluluklarının daha iyi anlaşılması, hasta haklarının kullanımı ve hasta sorumluluklarının yerine getirilmesinde sorun yaşanmaması ya da en aza indirilmesi için bilgilendirme ve tanıtım çalışmaları yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Hak, Hasta, Hasta hakları, Hasta sorumlulukları, Sağlık yönetimi

Patient Rights and Responsibilities Awareness of Individuals Applying to Health Institutions: Example of a Public Hospital in the Province of Erzurum

Öz

The purpose of this research is to measure the awareness of individuals, who request health services, about patient rights and responsibilities. The sample of the research consists of individuals over the age of 18 who consulted to a tertiary hospital in Erzurum. According to the power analysis, the sample size of the research has been determined to be at least 122 people to have 95% power, 95% confidence level, and 0.3 effect size. Within the scope of the research, questionnaires were distributed to 200 randomly selected people who applied to the hospital in May 2022. a total of 187 questionnaires were answered, but 15 questionnaires were not included in the analysis due to missing/incorrect data. A total of 172 valid questionnaires have been included in the analysis. Research data has been analyzed with the help of IBM SPSS program. Data obtained from descriptive statistics have been evaluated. Reliability analysis has been performed on the scale. As the result of the research, it has been seen that individuals' level of knowledge about patient rights and responsibilities were generally high. The patient rights and responsibilities scale average has been determined to be higher in the 25-34 age group and individuals with a bachelor's degree. In our country, information and promotional activities should be carried out to better understand patient rights and responsibilities, to prevent or minimize problems in the usage of patient rights and fulfilment of patient responsibilities.

Anahtar Kelimeler

Healthcare management, Patient, Patient responsibilities, Patient rights, Right

Kaynakça

• Abiiro, G. A., Alhassan, F., Alhassan, B. P., Alhassan, B. P. ve Akanbang, B. E. A. A. (2020). Socio-demographic correlates of public awareness of patient rights and responsibilities in the sagnarigu municipality, Ghana?”, Int J Health Promot Educ, 60(1), 38-48. DOI:10.1080/14635240.2020.1836994
• Agrawal, U., Souza, B. C. D. ve Seetharam, A. M. (2017). Awareness of patients’ rights among inpatients of a tertiary care teaching hospital– a cross-sectional study. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 11(9), IC01- IC06.
• Akipek Öcal, Ş. (2019). Giriş ve Temel Kavramlar. Bahar Sayın, H. (Edt.). Sağlık Hukuku. Eskişehir. S. 3.
• Aljeezan, M. K., Altaher, Y. Y., Boushal, T. A., Alsultan, A. M., Khan, A. S., Aljeezan, M., ... & Alsultan, A. (2022). Patients’ Awareness of Their Rights and Responsibilities: A Cross-Sectional Study From Al-Ahsa. Cureus, 14(12).
• Alqahtani, N. A., Alsulami, S. M., Alzamel, S. A., Alshamekh, M. A., Almutairi, A. S., Aldekhayel, M. A. ve ark. (2019). Assessment of the patients’ awareness regarding their rights and responsibilities in the Major Governmental Hospitals in Riyadh, Saudi Arabia? IJMDC, 3(2), 198–203. https://doi.org/10.24911/IJMDC.51-1542586255
• “Amsterdam Bildirgesi”. (1994). Avrupa Komisyonu. 5 Aralık 2022 tarihinde https://ec.europa.eu/health/ph_projects/2002/promotion/fp_promotion_2002_annex7_14_en.pdf 1994. adresinden erişildi.
• Aydemir, İ. ve Işıkhan, V. (2012). Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde hasta hakları uygulamalarının değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 67-86.
• Aydemir, İ. ve Özhan, A. (2011). Hasta hakları uygulamalarının hasta ve yakınları tarafından değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 22(1), 85-104.
• Bilgin, R. ve Diğer, H. (2019). Sağlık kurumlarına müracaat eden hasta bireylerin hak ve sorumluluk bilgi düzeyi ölçeğinin geliştirilmesi. BEÜ SBE Dergisi, 8(2), 558-570.
• Bilgin, R. ve Diğer, H. (2020). Hastanede yatan bireylerin, hasta hakları ve sorumlulukları konusundaki bilgi düzeyleri: Tokat ilindeki bir devlet hastanesi örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 307-327.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. (1948). Birleşmiş Milletler Genel Kurulu.
• “Lizbon Bildirgesi”. (1981). Birleşmiş Milletler. 5 Aralık 2022 tarihinde http://sbu.saglik.gov.tr/hastahaklari/lizbon.htm adresinden erişildi.
• Doğan, C. (2016). Hukuksal açıdan hastanın yükümlülükleri. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 49-81.
• Doll, R. ve Peto, R. (2001). Rights involve responsibilities for patients. BMJ: British Medical Journal, 322(7288), 730.
• “Bali Bildirgesi”. (1995). Dünya Tabipler Birliği. 5 Aralık 2022 tarihinde https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of-lisbon-on-the-rights-of-the-patient/ adresinden erişildi.
• Eksen, M., Karadağ, N., Işıkay, Ç. ve Karakuş, A. (2004). Hastaların hasta hakları konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. UBD, 1(1), 1-12.
• Ertaş, H. ve Çiftçi Kıraç, F. (2018). Hastaneye müracaat eden hastaların hasta hakları konusundaki bilgilerinin ölçülmesi. JSHSR, 5(27), 2939-2945.
• Fırat, A. (2017). Türkiye sağlık işletmelerinde hasta hakları ve sorumlulukları. IGUSABDER, 2, 157-173.
• George, D. ve Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A Simple guide and reference 11.0 Update. Pearson Education, Inc, United Sta-tes of America.
• Göktürk, M. (2019). Sağlık kurumlarında hasta hakları memnuniyetinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Gurung, S. ve Sapkota, R. (2019). Awareness regarding patient rights among hospitalized patients in a hospital of Rupandehi. Journal of Universal College of Medical Sciences, 7(19), 51-54.
• Günay, O., Naçar, M., Horoz, D., Özdemir, M., Çıtıl, R., Şarlı Mutlu, Ş. ve ark. (2007). Erciyes Üniversitesi Hastanesi’nde yatan hastaların hasta hakları konusundaki bilgi düzeyi. Erciyes Tıp Dergisi, 29(4), 303-311.
• Hasta Hakları Yönetmeliği. (1998). Resmî Gazete, 01.08.1998. Sayı: 23420.
• Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge, 15.10.2003 tarih ve 19499 sayı.
• Herman, H. E. (1997). Patients' rights in the European Union: Cross-border care as an example of the right to health care. European Journal of Public Health, 7(suppl_3), 11-17.
• Korkutan, M. ve Işık, Ü. (2021). Hastaların hak ve sorumlulukları konusundaki bilgi durumları: Diyarbakır örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 281-294.
• Mastaneh, Z. ve Mouseli, L. (2013). Patients awareness of their rights: insight from a developing country. International Journal of Health Policy and Management, 1(2), 143–146.
• O'Mathuna, D. P., Scott, A. P., McAuley, A., Walsh-Daneshmandi, A. ve Daly, B. (2005). Health care rights and responsibilities: a review of the European charter of patient's rights. Irish Patients Association.
• Omolayo, Afolami Fagorala. (2020). "Professionalism in patient care: Patient’s rights and ethics in the United States of America (USA)." Annals of Psychiatry and Treatment. 4(1), 030-033. doi: https://dx.doi.org/10.17352/apt.000017
• Özlü, T. (2022). Hasta hakları (19 bölüm). Erdem R., Bostan, S. ve Özata, M. (Edt.). Sağlık Hizmetleri Yönetimi. Nobel Akademik Yayıncılık, 1 Basım. Ankara. S. 457.
• Öztürk, Y. E. (2020). Davranış değiştirme ve sağlık iletişim politikaları (5 Bölüm). Erdem R., Bostan S. ve Yılmaz A. (Edt.). Sağlık İletişimi: Makro Perspektif. Nobel Akademik Yayıncılık. 1 Basım. Ankara. S. 73.
• Öztürk, Z. ve Ertaş, Ş. (2022). Üniversite hastanesinden sağlık hizmeti talep eden bireylerin hak, sorumluluk ve bilgi düzeyinin incelenmesi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 12-28.
• Sağlıkta Dönüşüm Programı. (2003). Sağlık Bakanlığı. 9 Eylül 2023 tarihinde http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-2906/saglikta-donusum-programi.html, adresinden erişildi.
• Sert, G. (2011). Hasta Hakları. Sağlık Yönetimi. Yıldırım Kaptanoğlu, A. (Ed.). Beşir Kitabevi. İstanbul. S. 466.
• Silver, M. H. (1997). Patients' rights in England and the United States of America: The Patient's Charter and the New Jersey Patient Bill of Rights: a comparison. Journal of Medical Ethics, 23(4), 213.
• Soysal, A. ve Kuşçu, F. N. (2018). Hasta hakları: Üniversite öğrencileri üzerinde bir uygulama. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 102-111.
• Srinivasulu, K., Dedipya, B. ve Mrudula, B. (2018). Rights and Responsibilities of the Patient in Health Care System. Medico-Legal Update, 18(2).
• Struckmann, V., Panteli, D., Legido-Quigley, H., Risso-Gill, I., McKee, M. ve Busse, R. (2015). Deciding when physicians are unfit to practise: an analysis of responsibilities, policy and practice in 11 European Union member states. Clinical Medicine, 15(4), 319.
• Tanrıverdi, H. (2012). Hastaların, hasta hakları konusundaki farkındalık düzeylerinin incelenmesi. TSAD, 16(163).
• Taylan, H. H. ve Baydoğan, T. (2015). Hasta ve yakınlarının hasta hakları ve “Hasta Hakları Birimi” hakkındaki bilgi düzeylerinin ve faydalanma durumlarının araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 55. 248-256.
• Teke, A., Uçar, M., Demir, C., Çelen, Ö. ve Karaalp, T. (2007). Bir eğitim hastanesinde görev yapan hemşirelerin hasta hakları konusundaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (4), 259-266.
• Tengilimoğlu, D., Işık, O. ve Akbolat, M. (2012). Sağlık İşletmeleri Yönetimi, 4. Baskı, Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara.
• Varol, N. (2013). Hasta hakları ve sorumluluk (69 bölüm). Hastane Yönetimi. Sur, H. ve Palteki, T. (Edt.). Nobel Tıp Kitabevi. İstanbul. S. 1057.
• Yıldırım Kaptanoğlu, A. (2013). Araştırmalarda kullanılan ölçekler ve geçerlilik güvenilirlik kavramları. Yıldırım Kaptanoğlu, A. (Ed.) İçinde: Sağlık alanında hipotezden teze veri toplama ve çözümleme serüveni. Beşir Kitabevi, Beyazıt-İstanbul, S. 239.
• Yüce, İ. N. (2018). Özel hastane çalışanlarının hasta haklarına yönelik bilgi ve tutumlarının ölçülmesi. Yüksek Lisans Tezi, Birunî Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü. İstanbul.