Azerbaycan ve Türk Atasözlerinin “Dildönmez” veya “Dilterpenmez” Davranış Formülleri

Yıl 2022, , 96 - 119, 05.07.2022

Xankişi Mammadov

https://doi.org/10.55543/insan.1099635

Öz

Bu eserde ilk defa hiçbir kaynakta bulunmayan Azerbaycan ve Türk "dil dönmez" veya "diltarpenmez"atasözlerinden bahsedilmiştir. Kaydolunur ki, "dil dönmez atasözleri" terimi "dudak degmez atasözleri", "koşayarpak atasözleri" ve "evvel-axir atasözleri" kibi ilk olarak bu setirlerin müellifi terefinden kullanılmıştır. "Dildönmez", dilin dönmesine neden olan "l" ve "r" ünsüzlerini kullanmayan kelimelerden oluşan şiirlere verilen isimdir. Her iki dilde kelimelerin büyük çoğunluğu "l" ve "r" ünsüzlerine sahip olduğundan, şiir biçimi oluşturmak çok zordur. Elçin ve V.Guliyev Azerbaycan aşık şiirinde Aşık Alasgar'ın eserlerinde tek bir deyim "dil dönmez" olduğunu yazarlar. Aslında bu dil dönmez kusurludur. Ancak hep Azerbaycan hep de Türk atasözlerinde olduğu gibi folklorun diğer örneklerinde de pek çok "dil dönmez" örneği vardır. Elbette bu, eski Türk-Oğuz boylarının düşünce alanının, ideolojik ve estetik küreselliğinin zenginliğine tanıklık etmekte ve babalarımızın ne kadar manevi ve sanatsal açıdan zengin olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

folklor, Azerbaycan atasözleri ve sorunları, Türk atasözleri ve sorunları, Aşık Alasgar, "dildönmez"., folklor, Azerbaycan atasözleri ve sorunları, Türk atasözleri ve sorunları, Aşık Alasgar, "dildönmez".

Kaynakça

• Âşık Alesker. (2004). Eserleri. Bakı: Doğu-Batı.
• Elçin, Kuliyev V. (1993). Özümüz ve sözümüz. Bakı: Azerneşr.
• Kasımlı, M, Allahmanlı, M, (2018). Aşık şeirinin poetik biçimleri və çeşitleri. Bakı: Elm ve tehsil.
• Memmedov, X, (2022). Azerbaycan ve türkce dudak degmez atasözlerinin işlevsel-anlamsal yapısı // BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 1.
• Memmedov, X, (2022). Yüze yüz. Bakı: Müellim.
• Yagubgizi, M, (2013). Atalar sözləri.Bakı: Nurlan.
• Yusif Çotuksöken, (2004). Türkce atasözleri ve deyimler. Gümüşsuyu/İstanbul, Toroslu kitaplığı.