Moğol Sosyal Hayatındaki Bazı Terimler Hakkında Bir İnceleme: Obog-Bogol- Tarhan-Küriyen- Agil-Noyan-Nöker

Yıl 2023, , 112 - 126, 23.07.2023

Kaan Akar , Özlem Özanli

https://doi.org/10.55543/insan.1219105

Öz

XIII. yüzyıl Batı Dünyası, Doğu Avrupa ve Rusya’nın istilası sonucunda Asya tarihinin kadim milletlerinden biri olan Moğolların farkına varmıştır. Cengiz Han’dan önce konfederasyon şeklinde boylar halinde örgütlenip daha çok Türklerin kurdukları devletlerde yaşamlarını sürdüren Moğollar, geleneksel bozkır kültürüne uygun olarak şekillenen yaşamları dolayısıyla Türklere benzetilmekte hatta zaman zaman da karıştırılmaktadır. Moğolların sosyal hayatlarının Yasun, Obog ve İrgen adlarındaki sosyal yapılardaki akrabalık bağı üzerinde şekillendiği görülmektedir. Yasunlar (Kemik) birleşerek Obogları (Kabile) onlar da birleşerek İrgen (millet) adı verilen siyasi yapıları oluşturmaktaydı(Grouset, 1990: 204). Bu çerçeveden bakıldığında Türk sosyal hayatındaki Boy, Budun ve Devlet kavramlarıyla örtüştüğünü söylemek yerinde olacaktır. Konargöçer bir yaşam stili çerçevesinde yaşamlarını sürdüren Moğollar, içinde bulundukları zorunluluğun da etkisiyle farklı göç usulleri geliştirmişlerdir. Bu bağlamda makale, Moğol göçerlerinin sosyal yaşamlarına dair önemli terimleri ve içeriklerini ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Moğol, Obog, Bogol Noyan, Nöker, Toplum

Kaynakça

• Abul-Farac Gregory, (Barhebraeus). (1995). Abû’l-Farac Tarihi. çev. Ömer Rıza Doğrul, II, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• _______. (2011). Târîhu Muhtasa-ri’d-Düvel. çev. Şerafeddin Yaltkaya, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmetbeyoğlu, A. (2011). “Tarhan”. DİA, C.40, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akar, K. (2021). Türkistan Sözlüğü XI. XIX. Yüzyıllar Arasında Türkistan Türk Devletlerinde Kullanılan Unvan ve Istılahlar. Bursa: Porsuk Kültür Yayınları.
• Aknerli Grigor. (1954). Moğol Tarihi. çev. Heand Andresyan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Beyanî, Ş. (2015). Moğol Dönemi İran’ında Kadın. çev. Mustafa Uyar, Ankara.
• Carpini, J.P. (2000). Moğol Tarihi ve Seyahatnamesi. çev. Ergin Ayan, Trabzon: Derya Kitapevi.
• Cüveyni, Alaeddin Ata Melik. (2014). Tarih-i Cihan Güşa. çev. Mürsel Öztürk, 1.Baskı, Ankara.