Meşrutiyetten Cumhuriyete Osmanlı Şehirlerinde Faaliyet Gösteren Nakliye Sigorta Şirketleri Üzerine Tespitler (1908-1923)

Yıl 2023, , 184 - 205, 23.07.2023

Erdal İnce

https://doi.org/10.55543/insan.1270947

Öz

19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı şehirleri, Avrupalı devletler için açık pazar haline gelmiştir. Avrupalı tüccarları bu yüzyılda, tüm şehirlerde görmek mümkündür. Osmanlı iç pazarında sektörel olarak elle imal edilen, nerdeyse tüm ürünlerin yerine, fabrikasyon mamuller satılır haldedir. Bu durum, yerli üreticiyi zor duruma sokmuştur. İthal ürünler hem bol, hem de yerli üretime göre daha ucuz olduğu için yerli üretici, bu ürünlerle rekabet edememiştir. Bu sebeple, çoğu yerli üretici dükkânını kapatmak, tezgâhını satmak zorunda kalmıştır.
Avrupalı devletler, tüm sektörlerde olduğu gibi sigortacılık alanında da Osmanlı şehirlerinde, büyük bir nüfuza sahiptir. Bu nüfuzun, 1908 ile 1923 yılları arasında nakliye sigortacılığı alanında daha yoğun hissedildiği görülmektedir. Çünkü o dönemde, ithal ürünlerin Osmanlı limanlarına ve iç pazarına ulaştırılmasında, en büyük sorun, nakliye olarak görülmektedir. Ürünler, nakil esnasında hırsızlık, kaza, ürünün bozulması gibi birçok risk faktörü ile karşı karşıyadır. Bu sebeple birçok yabancı sigorta şirketi, Osmanlı şehirlerinde acente açma ihtiyacı duymuştur. Bu ihtiyaca binaen, Avusturya başta olmak üzere, İngiliz ve Rus şirketlerin ağırlıklı olarak Osmanlı şehirlerinde nakliye alanında hizmet verdiği görülmektedir.
Şirketlerin çalışma alanları, mensubu oldukları ülkeler, acenteleri ve şube açtıkları şehirler incelendiğinde, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarındaki iktisadi faaliyetler ve şehirlerin yapıları hakkında ciddi ipuçları elde edilmektedir.
Bu makalede, 1908 ve 1923 arasındaki yıllarda, nakliye sigortacılığı konusunda hizmet veren yabancı şirketler üzerine tespitler yapılarak, yabancı şirketlerin, Türk sigortacılığı üzerindeki nüfuzu incelenmiş ve ülkeler arasında acente sayıları açısından kıyaslamalar ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarındaki şehir ve iktisadi yapısı üzerinde tespitlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sigorta, Nakliye, Acente, Meşrutiyet, Cumhuriyet

Destekleyen Kurum

Bayındır Gençlik ve Spor İlçe Müdürlüğü

Findings On Transport Insurance Companies Operating In Ottoman Cities From The Constitutional Republic (1908-1923)

Öz

In the first half of the 19th century, Ottoman cities became open markets for European states. It is possible to see European traders in all cities in this century. In the Ottoman domestic market, fabricated products are sold instead of almost all products that are manufactured by hand in the sector. This situation put the domestic producer in a difficult situation. Since imported products are both plentiful and cheaper than domestic production, the domestic manufacturer could not compete with these products. For this reason, most domestic producers had to close their shops and sell their counters.
European states had a great influence in the Ottoman cities in the field of insurance as well as in all other sectors. It is seen that this influence was felt more intensely in the field of transport insurance between 1908 and 1923. Because at that time, the biggest problem in transporting imported products to Ottoman ports and domestic market was seen as transportation. Products are faced with many risk factors such as theft, accident, product deterioration during transportation. For this reason, many foreign insurance companies felt the need to open agencies in Ottoman cities. Due to this need, it is seen that British and Russian companies, mainly Austrian companies, mainly provide services in the field of transportation in Ottoman cities.
When the companies working areas, the countries they belong to, the agencies and the cities they open branches are examined, serious clues about the economic activities and the structures of the cities in the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Republic of Turkey are obtained.
In this article, the influence of foreign companies on Turkish insurance was examined by making determinations on foreign companies providing services in the field of transport insurance between 1908 and 1923, and comparisons were made on the city and economic structure of the Republic of Turkey in the first years of the Republic of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Insurance, Transport, Agency, Constitutional Monarchy, Republic

Kaynakça

• Aktar, A. (2006). Türk Milliyetçiliği, Gayrimüslimler ve Ekonomik Dönüşüm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Annuaire Oriental. (1914). Du Commerce 1913 (Ancienİndicteur Oriental). İstanbul: Ed. Raphael C. Cervati.
• Arı, K. (2009). İzmir’den Bakışla Türkiye’de Kabotaj –Haklar, Kazanımlar, Bayramlar. İzmir: Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yayınları.
• Baban, Ş. (1944). Sigorta Anlamı. İktisadi Yürüyüş Sigortacılık Özel Sayısı, S.112, ss. 2-94.
• Baskıcı, M. (2002). Osmanlı Anadolu’sunda Sigorta Piyasası 1860-1918. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.57, S.4, ss.9-28.
• Baysun, C. (1986). Tezakir. Cevdet Paşa, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Blanqui, A. (1842). Considerations Sur L’Etat de la Turquie d’Europe, Paris: Au Bureau Journel des Economies. BOA, HAT. 360/20068, H. 29 Zilhicce 1248/M. 19 Mayıs 1833.
• BOA, A.DVN. DVE-14/20, H. 8 Rabiulevvel 1265.
• BOA, HR. MKT, 64/51, H. 29 Zilhicce 1269/M. 3 Ekim 1853.
• BOA, MV.161/10, H. 15 Kânunusani 1327/M. 28 Ocak 1912.
• BOA, DH. EUM. MH.143/45, H. 8 Safer 1335/M. 4 Aralık 1916.
• BOA, DH. EUM. MH.259/1, H. 21 Safer 1335/M. 17 Aralık 1916.
• BOA, DH. EUM. MH.144/16, H. 15 Safer 1335/M. 11 Aralık 1916.
• BOA, DH. EUM. MH.144/16, H. 15 Safer 1335/M. 11 Aralık 1916.
• BOA, DH. EUM. MH.196/70, H. 7 Cemaziyülevvel 1337/M. 8 Şubat 1919.