Amerikan Uçak Gemisi Saratoga’nın Muavenet Muhribini Vurması: Türk Kamuoyu Üzerinden Bir Değerlendirme

Yıl 2023, , 244 - 277, 23.07.2023

Erdal Korkmaz

https://doi.org/10.55543/insan.1301414

Öz

Uzun ve köklü bir geçmişi olan Türk-Amerikan ilişkileri, yeni Türkiye Devletinin kuruluşu ile birlikte hızla gelişmiştir. Özellikle İkinci Dünya Harbi sonrasında ortaya çıkan konjöktür ve SSCB’nin yayılmacı politikaları, iki ülkenin yakınlaşmasındaki önemli etkenler olmuştur. Türk-Amerikan yakınlaşması; Truman Doktrini, Marshall Planı ve Türkiye’nin NATO’ya girişi ile birlikte zirve yapmıştır. Bu yakınlaşmanın sonucu olarak ABD tarafından Türkiye’ye askeri ve mali yardımlar yapılmıştır.
ABD askeri yardımlarının bir sonucu olarak Muavenet Muhribi, 1971 yılında Türk Deniz Kuvvetleri envanterine girmiştir. Kıbrıs Barış Harekâtına katılan Muavenet Muhribi, NATO tarafından icra edilen “Kararlılık Gösterisi-92 (Display Determination-92)” adlı tatbikat sırasında, Amerikan Uçak Gemisi Saratoga’dan fırlatılan Sea Sparrow adlı iki füzenin hedefi olmuştur. Saratoga Uçak Gemisi’nden fırlatılan füzelerin etkisiyle Muavenet Muhribi’nde görev yapan Türk personelden bir kısmı hayatını kaybetmiş, bir kısmı da yaralanmıştır. Olayın duyulması üzerine tepkiler çığ gibi büyümüş ve Türk kamuoyu sorumluların derhâl cezalandırılmasını istemiştir. Bu sırada Türk devlet adamları, olaya itidalli yaklaşılmasını ve konunun araştırılacağını beyan etmiştir. Aynı dönemde ABD ve NATO yetkilileri, Türk makamlarından özür dilemiş ve konunun araştırılması için hemen araştırma komisyonları kurulması yönünde harekete geçmiştir.
Muavenet Muhribinin vurulmasına yönelik olarak hazırlanan raporda, Saratoga Uçak Gemisi’nde bulunan personelin tatbikat sırasında verilen alarmı gerçek zannederek füzeleri ateşledikleri ve bunun sonucunda olayın meydana geldiği ifade edilmiştir. Olay sonucunda 8 Amerikan personeline uyarı cezası verilmiş ve konu çok fazla uzatılmadan dosya kapatılmıştır. Bu sırada ABD tarafından Türkiye’ye tazminat olarak sekiz adet savaş gemisi verilmiştir.
Türk kamuoyu, yaşanan olayı iç ve dış basında çıkan haberler ekseninde değerlendirmiş ve Muavenet’in vurulmasında bir kasıt olup olmadığını tartışmaya açmıştır. Bu çalışmada, Türk-Amerikan ilişkilerinde önemli bir yeri olan Saratoga Uçak Gemisinin Muavenet Muhribini vurmasına Türk kamuoyu üzerinden bakılacaktır. Ayrıca konu, dönemin Türk basını ve kamuoyunda çıkan haberler üzerinden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Saratoga Uçak Gemisi, Muavenet, Füze, Vurulma, Kamuoyu.

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (2012). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 18. baskı, İstanbul, Alkım Yayınevi.
• Armaoğlu, F. (1992). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Cilt: 1, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Armaoğlu, F. (1989). XX. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1918), 6. Baskı, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Denovo, J. A., (1963). American Interest and Policies in The Middle East 1900-1939, Minneapolis.
• Gardiner, R., (1996). Conway’s All World Fighting Ships 1947-1995, Naval Institute Press, Annapolis.
• İlkin, S. (1981). Chester Demiryolu Projesi, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Soysal, İ. (1983). Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Sönmezoğlu, F. (1995). Kıbrıs Sorunu Işığında Amerika Birleşik Devletleri’nin Türkiye Politikası (1964-1980), İstanbul, Der Yayınları.