Descartes’ın Özne Anlayışı Üzerine Bir Kritik

Yıl 2024, , 266 - 280, 20.07.2024

Aydın Yazğan

https://doi.org/10.55543/insan.1440116

Öz

Bu çalışma Descartes’ın kurmuş olduğu epistemoloji bağlamında ortaya çıkan özneye etik ve hukuk bağlamında bir değerlendirme içermektedir. Descartes’ın insan tanımı cogito, akıl, matematiksel işlem yapabilme gibi yetiler söz konusu olduğunda şekillenmektedir. Bu bakımdan özne ve/veya insan tanımı ‘cogito ergo sum’ ekseninde oluşmaktadır. İnsanı sadece ratio yetisiyle tanımlamak ciddi birtakım etik, hukuksal sorunları gündeme getirmektedir. Örneğin insanın diğer varlıklardan ayıran belirgin özelliğin sadece düşünme olduğu varsayımı bu yetiden dezavantajlı durumda olan insanları bu tanımın dışında tutarken; bu yetiyi güçlü bir şekilde kullanan makineleri ise bu tanım kapsamına alabilmektedir. Dolayısıyla bu tanım, insanı bütünsel olarak ele almada yetersiz görünmektedir. Çünkü akılsal becerileri noksan olan insanlar bu açıklamaların dışında kaldığı için etik ve hukuk problemleri ortaya çıkmaktadır. Çalışma bağlamında Descartes’ın kendi özne anlayışını nasıl ortaya koyduğu irdelenmiş ve bu sistemden doğan insan tanımının etik ve hukuk söz konusu olduğunda ne derece geçerli olduğu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Descartes, Özne, Cogito, Etik, Hukuk

Kaynakça

• Adamson, P. – Benevich, F. (2018). The Thought Experimental Method: Avicenna’s Flying Man Argument. Journal of the American Philosophical Association. 2. https://epub.ub.uni-muenchen.de/66014/1/66014.pdf. pp. 147-164.
• Bumin, T. (2010). Tartışılan Modernlik Descartes ve Spinoza. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Cottingham, J. (1993). A Descartes Dictionary. USA. Blackwell Published.
• Damasio, A. R. (2006). Descartes’ın Yanılgısı: Duygu, Akıl Ve İnsan Beyni. İstanbul. Varlık Yayınları.
• Descartes, R. (1942). İlk Felsefe Üzerine Metafizik Düşünceler. Çev. Mehmet Karasan. İstanbul. MEB Yayınları.
• Descartes, R. (1984). Metot Üzerine Konuşma. Çev. K. Sahir Sel. İstanbul. Sosyal Yayınları.
• Descartes, R. (1992). Ahlak Üzerine Mektuplar. Çev. Mehmet Karasan. İstanbul. MEB Yayınları.
• Descartes, R. (1996). Söylem, Kurallar, Meditasyonlar. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul. İdea Yayınları.
• Descartes, R. (2007). Meditasyonlar. Çev. İsmet Birkan. Ankara. Bilgesu Yayıncılık.
• Descartes, R. (2008). Meditations On First Philosophy. Translanted By Michael Moriarty. UK. Oxford University Press.
• Descartes, R. (2017a). Duygular Ya Da Ruh Halleri. Çev. Çiğdem Dürüşken. İstanbul. Alfa Yayınları.
• Descartes, R. (2017b). Hakikatin Araştırılması Dünya Ya Da Işık Üzerine Bir İnceleme. Çev. Atakan Altınörs. İstanbul. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Descartes, R. (2020a). Ruhun Tutkuları, Çev. Murat Erşen, İstanbul. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Descartes, R. (2020b). Yöntem Üzerine Konuşmalar. Çev. Murat Erşen. İstanbul. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Descartes, R. (2021). Metafizik Üzerine Düşünceler. Çev. Emir Doğan Yılmaz. İstanbul. Kapra Yayıncılık.
• Hegel, G. W. F. (1990). Lectures On The History Of Philosophy III, Translated By R. F. Brown, J.M. Stewart, H. S. Harris. Edited By Robert F. Brown. Berkeley: University Of California Press.
• Heidegger, M. (2001). Being And Time. Translanted By John Macquarrie & Edward Robinson, Uk, Blackwell Publishers Ltd.
• Hoffman, P. (2009). Essays On Descartes. Uk. Oxford University Press.
• Lewis, G. R. (1993). Descartes ve Rasyonalizm, Çev. Haldun Karyol, İstanbul. İletişim Yayınları.
• Marmura, M. (1986). Avıcenna’s “Flying Man” In Context. The Monist. Vol. 69. No. 3. The Nature of the Soul (JULY). https://www.jstor.org/stable/27902982. pp. 383-395.
• Marshall, J. (1998). Descartes’s Moral Theory. Ithaca And London. Cornell University Press.
• Sorell, T. (2005). Descartes Reinvented. UK. Cambridge University Press.
• Timuçin, A. (1972). Doğunun ve Batının Büyük Ustaları Descartes. İstanbul. Kitaş yayınları.
• Topdemir, Hüseyin, Gazi. (1996) Descartes’ın Yöntem Çalışması, Felsefe Dünyası Dergisi, Sayı 19. Kış. s. 39-52.
• Yalçın, Ş. (2003). Descartes ve Özne Olarak Benlik, Felsefe Dünyası Dergisi, 2, Sayı 38, s. 107-118.