Osmanlı Sahasında Kızılbaşlık ve Alevi-Bektaşî Şairler

Yıl 2021, Cilt: 2021 Sayı: 1, 64 - 95, 19.01.2021

Fatih Nacar

Öz

Bu makalede kızılbaşlık ifadesi ve Osmanlı sahasında yetişen alevi-bektaşî-kızılbaş geleneğine mensup şairler konu olarak ele alınacaktır. Bu münbit coğrafyada yetişen İslam inanç sistemi içerisinde yer alan farklı yorumların ve bakış açılarının bir bütünün parçaları olduğu unutulmamalıdır. Türk Edebiyatındaki hemen hemen bütün şairler Hz. Muhammed (sav), Hz. Ali Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Fatıma ve Ehl-i Beyt sevgisinde birleşmektedir. Bu sevginin tezahür ettiği İslam öncesi geleneklerle, İslam inanç sistemi içerisinde yer alan bu birliktelik sanata edebiyata yansımış Ehl-i Beyt’e olan sevgi mısralarda hayat bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kızılbaş, Alevi ve Bektaşi, Osmanlı Sahası

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akyüz, K.;Beken, S.; Yüksel, S. &Cunbur M. (1958). Fuzûlî Türkçe Divan. Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
• Alkan, E. (2015). “Şehitlik Dergâhı Tarihçesine Bir Katkı: Abdünnâfi Baba’nın Ahmed İsmet Efendi’ye Verdiği İcâzetnâme”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 35: 25-58.
• Altınok, B. Y. (2014). Son Dönemin Güçlü Ozanı Sıdkı Baba, Alevilik Bektaşîlik Araştırmaları Dergisi, S. 9, s. 127-154.
• Aslanoğlu, İ. (1976). 19. Yüzyıl Alevi - Bektaşî Şairi Kul Himmet Üstadım. Can Yayınları. Sivas.
• Aslanoğlu, İ. (1997). Kul Himmet: Yaşamı, Kişiliği ve Şiirleri. İstanbul. Ayhan, A. (2007). Şehit Bektaşî Şairi Şevki Baba'nın Şiir Dünyası.2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik Ve Bektaşîlik Bilgi Şöleni.
• Baykal, İ. H. (1953). Enderun Mektebi Tarihi - 1. Cilt. Fetih Derneği Yayınevi, İstanbul.
• Birdoğan, N. (1998). “Otman Baba ve Velayetnamesi”. Folklor/Edebiyat. 16: 22-32.
• Bölükbaşı, R. T. (1944). “EdibHarabî Erenler”. Yeni Sabah, İstanbul.
• Bunadı, N. S. (1971). Resimli Türk Edebiyatı 7«n7)/MiIli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Canım, R. (2000). Latifi Tezkiretü'ş-Şu'ara ve Tabrisatü'n-Nuzema (İnceleme-Metin). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Cunbur, M. (1956). Fuzûlî Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi. Maarif Basımevi, İstanbul.
• Çavuşoğlu, M. (1987). Hayali Bey ve divanından örnekler. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Dede, M. (2001). Divân-ı Gül Baba ve Transkripsiyonlu Metni. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Demirel, Ş. (2016). Sıdkî Baba Divanı’nda Yer Alan “Destân-ı Hürriyet-i Osmanî” Adlı Şiir Üzerine Düşünceler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5/4, 1748-1764.
• Ercan, Abdullah (1991). 14. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Çorum Eğitim ve Kültür Vakfı Yay.
• Erdem, T. (1935). “Gülbaba”. Ün: Isparta Halkevi Dergisi, II/19, s. 268-271.
• Ergun, S. N. (1955). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri 19’uncu Asra Kadar. C. 1. Maarif Kitaphanesi, İstanbul.
• Ergun, S. N. (1930). Bektaşî Şairleri. İstanbul.
• Eröz, M. (1977). Türk Ailesi, Milli Eğitim Yayınevi, İstanbul.
• Erünsal, İ. E. (2003). XV-XVI. Asır Bayrâmî-Melâmîliği’nin Kaynaklarından Abdurrahman el-Askerî’ninMir’âtü’l-Işk’ı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Fığlalı, E. R. (1990). Türkiye'de Alevilik Bektaşîlik, Selçuk Yayınları, İstanbul.
• Gölpınarlı, A. (1931). Melâmîlik ve Melâmîler. Pan Yayıncılık, İstanbul.
• Gölpınarlı, A. (1932). Fuzûlî.Türk Neşriyat Yurdu Yayınları, İstanbul.
• Gölpınarlı, A. (1963). Alevî-Bektâşî Nefesleri. İnkılap Yayınevi,İstanbul.
• Gölpınarlı, A. (1973). Hurufilik Metinleri Kataloğu. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gölpınarlı, A. (2013). Pir Sultan Abdal, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Görkmen, İ. (2000). Türkiye'de Alevi Bektaşî Ahi Ve Nusayri Zümreleri. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Gül, M. (1984). Şeyh Cemaleddin Efendi’nin Aşığı Halk Ozanı Sıdkı Baba, Hayatı ve Şiirleri (1865-1928), Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
• Güzel, A. (1981). Kaygusuz Abdal. Ankara.
• İnalcık, H. (2004). “Otman Baba ve Fâtih Sultan Mehmed”. Doğu Batı..
• İpekten, H. (1973). Fuzûlî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları. Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• İvgin, H. (1987). Aşık Sıtkı (Pervane) Bibliyografyası, Türk Folkloru Araştırmaları 1987, MİFAD Yayınları, Ankara.
• Kılıç, F., M. Arslan. Ve Bülbül, T. (2007). Otman Baba Velâyetnâmesi (Tenkitli Metin). Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Koca, Ş. (2001). “Od’man Baba Velâyetnâmesi (Vilâyetnâme-i Şâhî) ve Gökçek Abdal Hakkında Bir Didaktik Kodeks”.
• Koca, T. (1967). Şevki Hayatı ve Şiirleri. Çınar Matbaası, İstanbul.
• Koca, T. (1985). Pir Nefes Üstad. İstanbul.
• Koca, T. (1990). Bektaşî Alevi Şairleri ve Nefesleri. Maarif Kitaphanesi, İstanbul.
• Köprülü, M. F. (1924). Külliyyât-ı Dîvân-ı Fuzûlî. İstanbul.
• Köprülü, M. F. (1927). “Said Emre”, Hayat, II/42, Ankara.
• Köprülü, M. F. (1930). Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi (1930)
• Köprülü, M. F. (1932). “Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi Hakkında Yeni Vesikalar”. Atsız Mecmua, İstanbul.
• Köprülü, M. F. (1973). “Abdal Mûsâ” (nşr. Orhan F. Köprülü).
• Köprülü, M. F. (1996). Anadolu 'da İslâmiyet. İnsan Yayınlan, İstanbul.
• Köprülü, M. F. (2004). Saz Şairleri. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kutay, C. (1972). Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevî Mimarları. Ankara.
• Kutlusoy, N. (2006). Buruklu Âşık Kul Mustafa Hayatı-Şiirleri-Atışmaları-Halk Hikâyeciliği Derleme-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Nazif, S. (1925). Fuzulî Meşhur Şairin Hayatı ve Eserleri Hakkında Bazı Bilgiler ve İncelemeler. (Hzr. Emir Hüseyin Yiğit).Büyüyen Ay Yayınları,İstanbul.
• Noyan, B. (1969). “Kul Nesîmî”, Türk Folklor Araştırmaları, XII/239.
• Noyan, B. (1988). “Bektaşî Ozanı Kul Nesîmî’nin Yayınlanmamış On Üç Şiiri”, Türk Folklorundan Derlemeler, Ankara.
• Nüzhet Ergun, S. (1930). Bektaşî Şairleri. Devlet Matbaası, İstanbul.
• Ocak, A. Y. (1998). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15-17. Yüzyıllar), Timaş Yayınları, İstanbul.
• Oğuz, M. Ö.,Kolcu, B. (2006). 2004 Yılında Çorum'da Halk İnançları ve Türbeler. Hitit Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayınları, Ankara.
• Olgun, T. (1936). Fuzuliye Dair. Selamet Basımevi, İstanbul.
• Oytan, M. T. (1979). Bektaşîliğin İçyüzü. Demos Yayınları, İstanbul.
• Öngören, R. (2000). Osmanlılar’da Tasavvuf: Anadolu’da Sufîler, Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl), İz Yayıncılık, İstanbul.
• Özmen, İ. (1988). Alevi-Bektaşî Şiirleri Antolojisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özmen, İ. (1998). Alevi Bektaşî Şiirleri Antolojisi 4. Cilt (19.Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özmen, İ. (1998). Alevi Bektaşî Şiirleri Antolojisi 5. Cilt (19.Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özmen, İ. (2002). Teslim Abdal Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Öztelli, C. (1969). Onyedinci Yüzyıl Tekke Şairi Kul Nesîmî, Türk Etn. Folklor Ve Turizm Der.,Ankara.
• Öztelli, C. (1971). Pir Sultan Abdal, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Öztelli, C. (1976). Uyan Padişahım, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Öztelli, C. (1985). Bektaşî Gülleri, Özgür Yayınları, İstanbul.
• Özulus, C. (1948). Fuzûlî: Kendi Topraklarında Bir İnceleme, Niğde İl Basımevi, Niğde.
• Refikoğlu, S. R. (1945). Fuzulî. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Süreyya, M. (2000). Sicill-i Osmanî. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Şener, C. (2002). Osmanlı Belgelerinde Aleviler-Bektaşîler. Karacaahmet Sultan Derneği. İstanbul.
• Ulusoy, A. C. (1986). Hünkar Hacı Bektaş-ı Velî ve Alevî-Bektaşî Yolu. Akademi Yayınevi, Ankara.
• Üçüncü, K. (2004). Sözlü Kültür / Tarih Bağlamında Edebî Bir Metin Olarak Otman Baba Vilâyetnâmesi. Bilig, Ankara 2004.
• Yurdatapan, S. M. (1976). Pir Sultan Abdal Hayatı ve Şiirleri.Sağlam Yayınevi, İstanbul
• Yıldırım, S. (2005), Hasan Cemâlî Baba: Hayatı Sanatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Yürükoğlu, F. (1945). EdibHarabî, Hayatı ve Eserleri .Mezuniyet tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.