Sosyoloji Teorileri Açısından Türkiye'de Uyuşturucu Suçlarının Açıklanması

Yıl 2021, Cilt: 2021 Sayı: 2, 102 - 134, 13.11.2021

Mine Bolatlı

Öz

Eski tarihsel dönemlere kadar uzanan uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımı günümüzde küreselleşme ve modernleşmenin getirmiş olduğu hızlı teknolojik gelişmelere bağlı olarak tüm dünya toplumlarında yaygın olarak görülmektedir. Türkiye gerek kültürel gerek toplumsal yapısı bağlamında uyuşturucu madde kullanımına sıcak bakmamakta ve suç olarak kabul etmektedir. Ülkemizde madde kullanımı ve bağımlılığı alanında sosyolojik çalışmaların sınırlı sayıda olduğu görülmektedir. Çalışmadaki amacım, alan yazında yapılan çalışmaların sosyolojik bağlamda incelenerek suç sosyolojisi teorilerinden uyuşturucu suçunu açıklamak için uygun suç teorilerini belirleyebilmektir. Genel olarak uyuşturucu suçunun suç sosyolojisi bağlamında açıklayabilmek için sosyal yapı teorilerinden, gerilim kuramı, kurumsal anomi teorileri; sosyalleşme teorilerinden, alt kültür teorileri, sosyal organizasyonsuzluk teorileri; öğrenme teorilerinden ayırıcı birliktelikler, nötrleşme teorisisin, ayırıcı güçlendirme teorisi görülmektedir; damgalama/etiketleme teorilerinden, kötülüğün dramatize edilmesi, birincil ve ikincil sapma ve damgalama kuramları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

uyuşturucu, uyuşturucu maddeler, uyuşturucu suçu, suç, suç teorileri

Kaynakça

• Akgül, A. & Irmak, F. (2016). Sosyal yapı teorileri. (Ed. Balcıoğul, E. ve Sözer, M. A) Kriminoloji kitap içinden ( 78-87).
• Akgül, A., & Şahinli, K. (2014). Türkiye’nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler Anlaşmalarının meclis onay süreci: 1961, 1971 ve 1988 Uyuşturucu Konvansiyonlarının İncelenmesi. Uluslararası Hukuk ve Politika Cilt: 10, Sayı: 38, 8ss.1-31).
• Arslan, H. (2016). Ankara ili Polatlı ilçesindeki ailelerin sosyoekonomik düzeyleri ve aile içi ilişkiler temelinde 13-18 yaş gençlerde madde bağımlılığı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Balcıoğlu, E. (2016). Sosyal süreç teorileri. Kriminoloji kitabının içinden (ss. 89-112).
• Becker, H. S. (2019). Hariciler (Outsiders): bir sapkınlık sosyolojisi çalışması. (Çev. Geniş, Ş. & Ünsaldı, L.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bozkurt, R. (2019). Madde bağımlılığının demografik özelliklerle olan ilişkisi: Adana/Seyhan örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Bozkurt, V. (2014). Değişen dünyada sosyoloji; temeller kavramlar kuramlar. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Colhount et al (2007). Classical Sociological theory. Blackwell: USA.
• Çalık, E. (1996). Suçlar ve cezaların şahsileştirilmesi ve cemiyet tipi münasebetleri üzerine bir inceleme. İstanbul: MEB.
• Dağıstan, G. E. (2019). Normalizasyon kavramı bağlamında esrar kullanımında ülke politikaları; karşılaştırmalı bir analiz. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Demirbaş, T. (2016). Kriminoloji. Ankara: Seçkin.
• Eker, A. (2016). Genel suç teorileri. Kriminoloji: uyuşturucu maddeler, alkol ve suç. M. A. Sözer ve E. Balcıoğlu (Eds.), (ss. 154-180). Ankara: Nobel Yayınevi.
• EMCDDA (Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığını İzleme Merkezi), (2019). Avrupa Uyuşturucu Raporu: Trendler ve Gelişmeler. Lüksemburg: Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar Bürosu.
• Erjem, Y. (2016). Sapma, suç ve sosyal denetim. (Ed. Arslan, D. A, ve Çağlayandereli, M.). Sosyoloji: günlük yaşamı anlamak. (ss. 411-442) Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Gartner, R. (1998). Deviance and crime, in new society. Canada: Harcourt Brace.
• Geçgin, E, (2019). Sapma ve suç sosyolojisinde teorik güzergahlar. E. Geçgin [der.], Kenardakiler: teoriden uygulamaya suç ve sapma üzerine sosyolojik araştırmalar (ss. 25-84). Ankara: Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (2019). Damga: örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar. (Çev. Geniş, L. & Ünsaldı, L. & Ağırnaslı, S. N.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Güleç, G., Köşger, F., & Eşsizoğlu, A. (2015). DSM-5'te alkol ve madde kullanım bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4), 448-460.
• İçli, T. (1984). Uyuşturucu madde bağımlıları ile sosyolojik bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. (ss.77-86).
• Karakoyunlu, İ. (2013). Sosyal düzensizliğin uyuşturucu kullanımına etkisi: isveç örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Polis Akademisi, Ankara.
• Karataş, Z. (2020). Madde kullanım bozukluğu olan yetişkinlerin sorunlarının açıklanmasında aile işlevleri ve çeşitli demografik değişkenlerin rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), (ss.70-105).
• Kızmaz, Z. (2005). Sosyolojik suç kuramlarının suç olgusunu açıklama potansiyelleri üzerine bir değerlendirme. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 29 No: 2, (ss.149-174).
• Koçak, N. (2016). Kriminoloji: uyuşturucu maddeler, alkol ve suç. M. A. Sözer ve E. Balcıoğlu (Eds.), (ss. 327-345). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Köroğlu, E. (2014). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. İstanbul: HYB Yayıncılık.
• Macit, R. (2017). Uyuşturucu satıcıları: damgalanmışların suç ve ceza anlayışı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt, 20 Say (2), (ss.173-199).
• Macit, R. (2018). Uyuşturucu satıcılarının bakış açısından suçlu olma süreci, Yayımlanmamış doktora tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Merton, R. K. (1938). Social structure and anomie. American Sociological Review 3(5), (ss. 672-682).
• Messner, S. F. & Rosenfeld, R. (2009). Institutional anomie theory: A macro-sociological explanation of crime, 209-204, in M. D. Krohn, A. J. Lizotee and G. P. Hall, eds, Handbook on crime and deviance, Handbooks of Sociology and Social Research, New York: Springer.
• Ögel, K., & Tamar, D., & Evren, C., ve Çakmak, D. (2000). Uçucu madde kullanımının yaygınlığı: çok merkezli bir araştırmanın verilerinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2000; 1(4), (ss.220-224).
• Toprak, S., & Özgür, A., ve Gümüş, B. (2010). Türkiye’de uyuşturucu madde suçları ve sosyodemografik özellikleri. Cumhuriyet Tıp Dergisi, (32), (ss.19-25).
• Türkiye Büyük Millet Meclis Araştırma Raporu. (2018). Uyuşturucu madde bağımlılığı ve yeni bağımlılık türlerinin araştırılarak bağımlılığın nedenlerinin ve alınacak tedbirlerin tespit edilmesi maksadıyla kurulan meclis araştırma raporu (Sıra Sayısı 558).
• TUBİM, (Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi), (2019). Türkiye Uyuşturucu Raporu. Ankara: T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü.
• Uy, G. (2019). Etnisete, alt-kütlür ve suç bağlamında Conolar. (Der. Geçgin, E.). Kenardakiler: teoriden uygulamaya suç ve sapma üzerine sosyolojik araştırmalar kitabının içinden, Ankara: Heretik Yayınları.
• Ünal, H. (2012). Sapma ve suç. Sosyolojiye giriş. (Ed. Muammer Tuna). Ankara: Detay.
• Yılmaz, D., & Türkkahraman, M. (2014). Önleme çalışmalarında Antalya ili lise ve üniversite öğrencilerinde madde kullanımının ve risk etkenlerinin incelenmesi. Journal of Educational Science 2(3), (ss.1-20).
• www.ensonhaber.com, (2018) Adana'da uyuşturucu kullanımına karşı dev araştırma: Çukurova Üniversitesi'nde iki yıl boyunca toplanan idrar örneklerinden uyuşturucu tarama ve kullanım miktarlarına göre analiz çalışması yapıldı. 15.05.2020 tarihinde www.ensonhaber.com: https://www.ensonhaber.com/adanada-uyusturucu-kullanimina-karsi-dev-arastirma.html adresinden alınmıştır.
• www.cidem.av.tr, (2018). Uyuşturucu madde bulundurmak eyleminin suçun tavsifine etki eden özellikleri. 06.05.2020 tarihinde www.cidem.av.tr: http://cidem.av.tr/uyusturucu-madde-bulundurmak-eyleminin-sucun-tavsifine-etki-eden-oezellikleri/ adresinden alınmıştır.
• https://kelimeler.gen.tr, (2020). Uyuşturucu madde. 10.05.2020 tarihinde www.kelime.gen.tr: https://kelimeler.gen.tr/uyusturucu-madde-nedir-ne-demek-315079 adresinden alınmıştır.