Suriye ve Çevresindeki Ermenilerin 1918 Sonrasında Yabancı Ülkelere Göçürülmesi

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 2, 232 - 265, 20.07.2024

Haydar Çoruh

https://doi.org/10.55543/insan.1436934

Öz

Osmanlı Devleti’nin parçalanması esnasında Ermenilerin 1890’larda Doğu Anadolu’da bir Ermeni yurdu kurmak amacıyla başlattıkları isyan ve saldırılar, Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasından bir yıl sonra Türkler tarafından mukabele gösterilerek durdurulmak istenmiştir. Ermeniler İngiliz, Fransız ve Rus hamilerine güvenerek 1878 Ayastefanos Anlaşması’nda elde edemedikleri taleplerini gerçekleştirmek için yaklaşık yarım asırlık bir mücadeleye girmenin bedelini, Türk topraklarından Suriye’nin kuzeyine sürülmekle ödeyeceklerdir. Ermenilerin büyük ihanetlerine rağmen Osmanlılar onları cezalandırmak yerine, hayatlarını, canlarını, mallarını ve namuslarını koruyabilecekleri bir fırsat vererek hazırladıkları Sevk ve İskan Yasası ile emniyet içerisinde Kuzey Suriye’ye yerleşmelerine izin vermiş ve bizzat kendi kolluk güçleriyle onları bu yolculukta refakatsiz bırakmamışlardır. Ancak Ermeniler güven içerisinde gittikleri bu toprakardan önce Avrupa ve ABD’ye sığınarak ayrıldıkları yetmezmiş gibi, sonrasında gidenleri kayıp ve yok edilmiş kaydeden patrik ve piskoposlarının ardına düşerek, Osmanlı Devleti’ne karşı büyük bir iftira kampanyası başlatarak sözde Ermeni Soykırımı” yaftasını yakıştırmak istemişlerdi.
Bu makalede, Osmanlı Devleti’nin Sevk ve İskan yasası ile Suriye’nin kuzeyine sürgün ettiği Ermeni ve daha bir çok unsurun sonradan uydurdukları katliam ve soykırım iddialarını, yabancı ülkelere göç eden gayrimüsli nüfusa dikkat çekerek çürütmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sevk ve İskan, Osmanlı, Türkiye, Ermeni, Türk, Ayestefanos

Etik Beyan

Etik beyan yoktur

Destekleyen Kurum

Mustafa Kemal Üniversitesi BAP Koordinatörlüğü

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• BOA, DH.EUM. 2. Şb, 6/58, 12 Mayıs 1915.
• BOA, DH.EUM. 2. Şb, 7/21.
• BOA, DH.EUM.VRK, no. 15/33,
• BOA, DH.ŞFR, no. 52/266,
• BOA, DH.ŞFR., no. 52/96. 97, 98.
• BOA, DH.ŞFR., no. 55/214.
• BOA, HR.SYS, 2569/1-2, 21 Ekim 1918.
• BOA, HR.SYS, 2569/1-3, 23 Ekim 1918.
• BOA, HR.SYS, 2569/1-5, 5 Kasım 1918.
• BOA, MV, no. 198/24, 30 Mayıs 1915.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Akgün, Birol (2000), “The Turkish Diaspora In The Unıted States And İts Role In Promoting Turkish-American Relations”, Turkish Yearbook of International Relations, Vol: 31(2).
• Akşin, Şina (1985), “Jön Türkler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedis, Cilt: III, İstanbul.
• Arıkoğlu, Damar (1961), Hatıralarım, İstanbul.
• Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar’da ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi, Cilt: I, 1906-1918, Ankara 1995.
• Babacan, Hasan (2001), “I.Dünya Savaşı Sırasında Ermeni Sorunu, Tehcir Meselesi ve Talat Bey”, Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Yyn. Hzr. Erhan Afyoncu, İstanbul.
• Bakar, Bülent (2003), Ermeni Tehciri ve Uygulaması, (Basılmamış Doktora Tezi, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul.
• Bali, Rıfat N. (2006), “From Anatolıa To The New World: The Fırst Anatolıan Immıgrants ToAmerıca”, Int. J. Turkish Studies, Vol: 12, Nos. 1&2.
• Bayındır, Seda (1997), Adana Ermeni İsyanı (1909), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi-Marmara Üniversitesi- İstanbul.
• Kodaman, Bayram (2001), “Üç Ermeni Şarkısı ve Ermenilerin Türklere Bakışı”, Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Yyn. Hzr. Erhan Afyoncu, İstanbul.
• Bayur, Yusuf Hikmet (ts), Türk İnkılabı Tarihi, Cilt III, Kısım III, Ankara.
• Çelik, Hacer (2008), “Ermeni Tehciri ve Tehcirden Dönen Ermeniler”, ÇTTAD, Cilt: VII, Sayı: 16-17.
• Danişmend, İsmail Hami (1972), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt: IV, İstanbul.
• Deliorman, Altan (1973), Türklere Karşı Ermeni Komitecileri, İstanbul.
• Engin, Vahdettin (2001), “Sultan II. Abdülhamid’e Düzenlenen Ermeni Suikasti ve Bu Sebeple Belçika ile Yaşanan Diplomatik Kriz” Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Yyn. Hzr. Afyoncu, Erhan, İstanbul.
• Uras, Esat (1950), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara.
• Uras, Esat (1976), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul. Fransız Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Memoires et Documents, Livre Jaune Français, No: 187.
• Gasparyan, Abraham (2016), “Identity Agenda In The Context Of Changing Armenian Foreign Policy Priorities”, Values And Identity As Sources Of Foreign Policy In Armenia And Georgia, (edt. Kornely Kakaçhia&Alexander Markarov vd., Tibilisi: 264-284
• Genelkurmay. No. 1/1, KLS 44, Dosya 207, F.2-1.
• Gürün, Kamuran (201), Ermeni Dosyası, Ankara 2001.
• Haslip, Jean (1964), Bilinmeyen Taraflarıyla Abdülhamit, Çvr. N. Kuruoğlu, İstanbul.
• Hocaoğlu, Mehmet (1976), Tarihte Ermeni Mezâlimi ve Ermeniler, İstanbul.
• Karaca, Ali (1993), Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa (1838-1899), İstanbul.
• Karaca, Ali (2001), Tehcire Giden Yolda Ermeni Meselesi’ne Bir Çözüm Projesi ve Reform Müfettişliği (1878- 1915), Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Yyn. Hzr. Erhan Afyoncu), İstanbul: 9-90.
• Karal, Enver Ziya (1975), Armenian Question, 1878-1923, Ankara.
• Kayalı, Hasan (1998), Jön Türkler ve Araplar: Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslamcılık (1908-1918), İstanbul.
• Kocabaş, Süleyman (1991), Kendi İtiraflarıyla Jön Türkler Nerede Yanıldılar: Hayaller... Komplolar... Kayıplar... 1890-1918, İstanbul.
• Kocaş, Sadi (1967), Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk-Ermeni İlişkileri, Ankara.
• Kodaman, Bayram (2001), “Abdülhamid ve Paul Terziyan”, Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Yyn. Hzr. Erhan Afyoncu, İstanbul.
• Kodaman, Bayram (1978), Sultan Abdülhamid’in Doğu Anadolu Politikası, Ankara.
• Krikorian, Mesrob K. (1976), Armenians In The Service Of The Ottoman Empire 1860-1908, Viyana.
• Küçük, Cevdet (1986), Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı, İstanbul.
• Onur, Hüdavendigar (1999), Millet-i Sadıka’dan Hayk’ın Çocuklarına: Ermeniler, İstanbul.
• Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Ankara 2007.
• Öke, Mim Kemal (2007), Ermeni Sorunu, 1914-1923, Ankara 1991.
• Palmer, Alan (1993), Osmanlı İmparatorluğu: Son Üç Yüz Yıl, Bir Çöküşün Yeni Tarihi, (Çvr. Belkıs Çorakçı Dişbudak), İstanbul.
• Rasuly-Paleczek, Gabriele-Six-Hohenbalken, Maria (2017), Migration and its Impact on Armenia A field practice, Vienna.
• Serdar, Mehmet Törehan (1996), Bitlis’te Ermeniler ve Ermeni Mezalimi, Bitlis.
• Sevinç, Necdet (2002), Osmanlıdan Günümüze Misyoner Faaliyetleri, İstanbul.
• Shaw, Stanford – Shaw, Ezel Kurat (1983), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt: II, İstanbul.
• Süslü, Azmi (1990), Ermeniler ve 1915 Ermeni Tehcir Olayı, Van.
• Süslü, Azmi (1987), Maraş’taki Fransız ve Ermeni İşbirliği, Ankara.
• Şimşir, Bilal (1983), Biritish Document on Ottoman Armenians (1856-1876), Volume I, Ankara.
• Taşçıoğlu, Ömer Lütfi (2017), “Birinci Dünya Harbindeki Türk ve Ermeni Kayıpları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, Edirne.
• Yaman, Abdullah (1983), Ermeni Meselesi ve Türkiye, Ankara.
• Zamacı, Ayşe (2009), “Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Toplumunda İhtida Eden Ermeniler ve Olayın Sosyal Neticeleri”, Osmanlı Siyasal ve Sosyal Hayatında Ermeniler, (Edit: İbrahim Erdal, Ahmet Karaçavuş), İstanbul.