Prizrenli Şem' î'nin Gazellerinde Dinî Şahsiyetler

Yıl 2022, , 183 - 206, 20.06.2022

İlhan Yıldız

https://doi.org/10.51533/insanbilimleri.1022682

Öz

Prizrenli Şem‘î’nin gazellerinde dinî şahıslar, öne çıkan, en çok bilinen yönleriyle ele alınmıştır. Divan’da, Hz. Muhammed (s.a.s.) adına iki gazel bulunmaktadır. Bu gazeller na’t niteliği taşımaktadır. Şem‘î, bu gazellerinde özgün söyleyişe ve hayal zenginliğine ulaşmayı başarmıştır. Hz. Muhammed’e yazdığı gazelinde O’nu iki ayrı kişi olarak tahayyül etmiş ve O’nun özelliklerini bu iki kişi üzerinden dile getirerek özgün bir eser sunmuştur. Dinî şahıslar, birçok beyitte sevgili ile bağlantılı şekilde zikredilmiştir. Dinî şahıslardan bazen isimleriyle bazen de bilindik unvanlarıyla bahsedilmiştir. Bu beyitlerde Şem‘î, edebi açıdan değerli örnekler sunmuştur. Bu makalede Prizrenli Şem‘î’nin gazellerinde dini şahısların ne şekilde ele alındığı ve hangi yönlerine vurgu yapıldığı belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Prizrenli Şem‘î, Gazel, Dinî Şahıslar, Peygamberler

Religious Personalities in the Ghazals of Şem‘î from Prizren

Öz

In the ghazals of Şem‘î of Prizren, religious personalities are imagined with their prominent and well-known aspects. There are two ghazals for Hz. Muhammed in Dîvân. These ghazals have the quality of na’t which is regarded as eulogistical poem for Hz. Muhammed. Şem‘î has succeeded in reaching original utterance and richness of imagination in these ghazals. Şem‘î imagines Hz. Muhammed with two different names and expresses his characteristics through these two names. This ghazal is among the original works of the Divan. Religious personalities are mentioned in many couplets in connection with the darling. Religious personalities are mentioned by their names and titles. Şem‘î from Prizren presented valuable examples in the couplets in which he mentioned religious personalities. In this article, it will be tried to determine how religious personalities are handled and which aspects are emphasized in the ghazals of Şem‘î from Prizren.

Anahtar Kelimeler

Şem‘î from Prizren, Ghazal, Religious Personalities, Prophets

Kaynakça

• AKKAYA, Hüseyin, “Süleyman-Edebiyat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 38, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2010, ss. 60-62.
• ARZI, Saadet, On Altıncı Yüzyıl Divan Şiirinde Ulü’l-‘Azm Peygamberler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2018.
• ELMALI, Hüseyin, “Hassân b. Sâbit” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1997, ss. 399-402.
• FAYDA, Mustafa, “Bilâl-i Habeşî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, ss. 152-153.
• GÜZ, Selvi, On Sekizinci Yüzyıl Divan Şiirinde Ulü’l-Azm Peygamberler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2019.
• İPEKTEN, Haluk, Nâilî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1990.
• KARAVELİOĞLU, Murat Ali, “Klasik Türk Edebiyatında Şem‘î Mahlaslı Şairler ve Prizrenli Şem‘î”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 32/0, 2004, ss. 65-80.
• KARAVELİOĞLU, Murat Ali, “Şem‘î Prizrenli”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 38, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2010, ss. 505-506.
• KARAVELİOĞLU, Murat Ali, Şem‘î Dîvânı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2014.
• KINALIZADE Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Aysun Sungurhan (haz.), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2017, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, 01.11.2021.
• KURNAZ, Cemal, “Hızır-Edebiyat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1998, ss. 411-412.
• LATÎFÎ, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Rıdvan Canım (haz.), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, 01.11.2021.
• ÖNKAL, Ahmet, “Cafer-i Tayyâr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, ss. 548-549.
• PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul 2015.
• RİYAZİ Muhammed Efendi, Rüyazü’ş-şuara, Namık Açıkgöz (haz.), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2017, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, 01.11.2021.
• SEHİ BEY, Heşt Bihişt, Haluk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen, Hüseyin Ayan, Turgut Karabey (haz.), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2017, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, 01.11.2021.
• TAŞDELEN, İshak, Peygamber Kıssalarının Klasik Türk Şiirine Yansımaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya 2008.
• TILFARLIOĞLU, Mûsâ, “Hecrî Divanında Şahsiyetler”, Asia Minor Studies, 8/2, 2020, ss. 521.
• UÇAR, Melike, Klasik Türk Şiirinde Peygamberler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş 2006.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Belâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
• ÜNAL, Sadettin, “Kâbe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 24, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 14-21.
• YAKIT GÜREL, Rukiye, On Beşinci Yüzyıl Divanlarında Ulü’l-Azm Peygamberler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2015.
• YİĞİT, Ahmet Selman, “Nâilî Dîvânında Peygamberler”, Mavi Atlas, 7(1), 2019, ss. 230-244.