Sivas Rushdia for Girls (Inas)

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 102, 10.06.2020

Canan Yıldırım

Öz

The aim of this article is to determine the role of Sivas Rushdia for Girls, one of the Rushdias which was opened during the modernization process of education, in the educational and professional lives of girls. The process of opening the rushdias started during the reign of Mahmud II. Rushdias were previously institutions where only boys could receive education. Cevri Kalfa Rushdia for Girls, which was the first step that allowed girls to participate in modern education outside of "sıbyan" schools, was opened in Istanbul in 1859. After that, Rushdia for Girls began to be opened in the provincial centers. One of these schools, Sivas Rushdia for Girls started its education life in 1893. The school was opened in the old building of Sivas military Rushdia. Many teachers served in this school during their educational life.
Sivas Rushdia for Girls, which was a good example of the provincial rushdia for girls, attracted attention with its female teachers called ‘Muallime’. Apart from successful teachers, carpet Masters also contributed to the educational life of the school. In Sivas Rushdia for Girls, as in other rushdias for girls, girls had the chance to receive both religious, professional and scientific education. This school has contributed as much as possible to the educational life in Sivas in particular and to the one in Ottoman Empire in general.

Anahtar Kelimeler

Rushdia, Sivas, female teacher, girl

Sivas Kız (İnas) Rüşdiyesi

Öz

Bu makalenin amacı eğitimin modernleşme sürecinde açılan kız rüşdiyelerinden biri olan Sivas Kız Rüşdiyesi’nin kızların eğitim- öğretim ve meslek hayatlarındaki yerini belirlemektir. Rüşdiyelerin açılma süreci II. Mahmud Döneminde başlamıştır. Bu mektepler önceleri sadece erkek çocukların eğitim alabileceği kurumlar olmuştur. Kız çocuklarının sıbyan mektepleri dışında modern anlamda eğitim hayatına katılmalarını sağlayan ilk adım olan Cevri Kalfa Kız Rüşdiyesi 1859 yılında İstanbul’da açılmıştır. Bundan sonra taşra merkezlerinde de kız rüşdiyeleri açılmaya başlamıştır. Bu okullardan biri olan Sivas Kız Rüşdiyesi 1893 yılında eğitim hayatına başlamıştır. Okul, Sivas Askeri Rüşdiyesinin eski binasında açılmıştır. Eğitim hayatı içerisinde birçok muallime bu okulda görev yapmıştır.
Taşra kız rüşdiyelerine güzel bir örnek teşkil eden Sivas Kız Rüşdiyesi, muallimeleriyle dikkat çekmiştir. Başarılı muallimeler dışında halı ustaları da okulun eğitim hayatına katkıda bulunmuşlardır. Sivas Kız Rüşdiyesi’nde diğer kız rüşdiyelerinde olduğu gibi kız çocukları hem dinî hem meslekî hem de bilimsel eğitim alabilme şansına kavuşmuştur. Bu okul özelde Sivas’ın genelde de Osmanlı’nın eğitim hayatına mümkün olduğunca katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Rüştiye, Sivas, Muallime, İnas

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF. MKT) 228/14, 1063/ 71, 310/51, 952/66, 401-61, 462/22, 584/18, 693/2, 771/77, 1080/21, 854/59, 867/61, 1102/59, 549/3, 1095/63, 340/46, 336/21, 490/32.
• Maarif Nezareti İbtidaiye Kalemi (MF. İBT) 44/34, 556/1, 44/15, 122/15, 104/101, 222/37, 278/8, 146/115, 308/24, 177/20, 146/16, 142/130, 267/17, 266/95, 201/115, 122/48, 184/70, 456/1, 402/19, 285/70, 126/100.
• İrade- Taltifat (İ.TAL) 115/52.
• Yıldız- Mütenevvi Maruzat Evrak (Y.MTV) 161- 51.
• Yıldız Esas Evrakı (Y.EE) 131/24.
• Salnameler ve Düstur Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umumiye (1316/1898). Mataa-i Amire.
• Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umumiye (1317/1899). Mataa-i Amire.
• Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umumiye (1318/1900). Mataa-i Amire.
• Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umumiye (1321/1903). Mataa-i Amire.
• Sâlnâme-i Vilâyet-i Sivas (1903).
• Sâlnâme-i Vilâyet-i Sivas (1907).
• DÜSTUR, Tertib I, C. 2.
• DÜSTUR, Tertib I, C. 4.
• Araştırma ve İnceleme Eserler AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akademi, Ankara 2008.
• ALTIN, Hamza, “Osmanlı Eğitim Tarihinde Darülmuallimât (Açılışı ve Gelişim Süreci)”, Akademik Matbuat, 1/1, ss. 20- 37.
• ARTUK, İbrahim, “Nişan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2007, S. 154-156.
• ÇAKMAK Biray- Buket Gökçeoğlu, Milas Kazası Erkek Rüştiyesi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25, Ankara 2016, ss. 41-64.
• DEMİREL, Ömer, Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, TTK, Ankara 2000.
• ERDEM, Yasemin Tümer, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi, TTK, Ankara 2013.
• ERGİN, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, TTK, Ankara 1991.
• MERT, Talip, Sivas’ta Çağdaş Eğitime İlk Adım Sivas Rüştiyesi, Hayat Ağacı Dergisi, S. 13, Sivas 2009.
• ÖZALP Reşat-Aydoğan Ataünal, Türk Milli Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilatı, MEB Basımevi, İstanbul 1977.
• ÖZTÜRK, Cemil, “Darülmuallimât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, ss. 459-550.
• ÖZTÜRK, Cemil, “Rüştiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 35, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2008, ss. 300-303.
• ŞAHİN, Ayşegül Altınova, Osmanlı Devleti’nde Rüştiye Mektepleri, TTK, Ankara 2018.
• ŞAHİN, Salih, “II. Abdülhamit’in İradesiyle Hazırlanan Sivas Raporu”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, C. 1, Sivas 2007.
• ŞANAL, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunun (Darülmuallimât) Kuruluşu, Okutulan Dersler ve Kapatılışı (1870-1924)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi Dergisi, S. 26, Ankara 2009, ss. 221-244.
• TAŞER, Seyit, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetim ve Denetimi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010.
• TURAN, Namık Sinan, “II. Abdülhamid Döneminde Diplomaside Sembolik Dil İnşasında Nişanın Yeri: Toplumsal Anlamda Ötekini Taltif Etmek ‘Şefkat Nişanı’”, (Ed. Ahmet Özcan), Halil İnalcık Armağanı III, Doğu Batı Yayınları, İstanbul 2017. ss. 216- 245.
• TÜRK, İbrahim Caner- Mine Çağrı, “1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi”, 4/11, 2017, ss. 62-75.
• ÜNAL, Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüştiyeleri (1897-1907), TTK, Ankara 2015.
• YİĞİT, Ali Ata, 19. Yüzyıl Osmanlı Halıcılık Eğitiminde Hereke Fabrika-ı Hümayunu Modeli, Arış Dergisi, S. 5, 2011, 136-143.