A Narrative Analysis of Yeşilçam's Perspective on Fairy Tales on Süreyya Duru's Keloğlan (1971) Movie

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 40, 155 - 171, 01.07.2025

Ayşegül Çilingir

https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1668121

Öz

During the Yeşilçam era, Turkish cinema experienced its golden age in terms of both the number of films produced and audience attendance. The increasing interest in cinema during this period encouraged filmmakers to explore diverse themes, ultimately leading them to adapt works from literary genres such as novels and folk tales. One of the prominent figures of Turkish folk tales, Keloğlan, became the central character in numerous films made during this time. This study analyzes the 1971 film Keloğlan, directed by Süreyya Duru, through the lens of Seymour Chatman’s narrative diagram presented in his book Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film. In this diagram, narrative is examined on two levels: “story” (content), which encompasses elements such as events, existents, and the author’s cultural codes; and “discourse” (expression), which includes the mode of presentation and its manifestations. The analysis concludes that Keloğlan (1971) reflects the traditional narrative features of Turkish folk tales and exemplifies the general characteristics of Yeşilçam-era cinema.

Anahtar Kelimeler

Film studies , Narrative diagram , Turkish Cinema , Yeşilçam , Keloğlan

Yeşilçam’ın Masallara Bakış Açısına Dair Süreyya Duru’nun Keloğlan (1971) Filmi Üzerine Bir Anlatı İncelemesi

Öz

Yeşilçam döneminde Türk sineması gerek film sayısı gerekse de seyirci sayıları açısından altın çağını yaşamıştır. Bu dönemde artan ilgi, sinemacıları farklı konular bulmaya ve sonunda roman, masal gibi edebi türlerden uyarlanan eserlere yöneltmiştir. Bu dönemde Türk halk masallarının önemli bir kahramanı olan Keloğlan’ın ana karakter olduğu birçok film yapılmıştır. Çalışmada, Süreyya Duru’nun yönetmenliğini yaptığı 1971 yapımı Keloğlan filmi, Seymour Chatman’ın Öykü ve Söylem: Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı kitabında yer alan anlatı diyagramı bağlamı ile çözümlenmiştir. Bu diyagramda anlatı, olaylar, varlıklar ve yazarın kültürel kodları gibi unsurlar açısından öykü (içerik) başlığında ve anlatım biçimi, tezahür unsurlarını içeren söylem (ifade) olarak iki düzlemde ele alınmıştır. Çalışmada incelenen Keloğlan (1971) filminin, Türk masal yapılarının geleneksel anlatı özelliklerini yansıttığı ve Yeşilçam dönemi sinemasının genel özelliklerini ortaya koyduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Film çalışmaları , Anlatı diyagramı , Türk Sineması , Yeşilçam , Keloğlan

Etik Beyan

İnsan ve İnsan dergisine göndermiş olduğum "Yeşilçam’ın Masallara Bakış Açısına Dair Süreyya Duru’nun Keloğlan (1971) Filmi Üzerine Bir Anlatı İncelemesi " adlı bu çalışma için Etik Kurul kararı gerekmemektedir.

Kaynakça

• Aristoteles. (1987). Poetika. (İ. Tunalı, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Arslantepe, M. (2002). Türk Sinemasının Kökeni Üzerine. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, 2, 88-105.
• Ayça, E. (1996). Yeşilçam’a bakış. İçinde S. M. Dinçer (Ed.), Türk Sinema üzerine düşünceler (ss. 129-149). Doruk Yayımcılık.
• Boratav, P. N. (1969). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P. N. (2007). Zaman zaman içinde. İmge Kitabevi.
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (2008). Film sanatı: Bir giriş. (E. Yılmaz ve E. S. Onat, Çev.). De Ki Basım.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve söylem: Filmde ve kurmacada anlatı yapısı. (Ö. Yaren, Çev.). De Ki Basım Yayım.
• Costello, J. (2010). Senaryo yazımı. (B. Baysal, Çev.). Kalkedon Yayıncılık.
• Diken Yücel, D. (2022). Yeşilçam’ın Masal Uyarlamalarına Feminist Perspektiften Bakmak: Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Ayşecik ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde, Külkedisi Sinderella. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(1), 326-358. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1010015
• Duranlı, M. ve Kuzay Demi̇r, G. (2023). Aleksandr Grigoryeviç Bessonov ve Başkurt Masal Araştırmaları. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(1), 429-438. https://doi.org/10.34083/akaded.1203354
• Duru, S. (Direktör). (1971). Keloğlan [Video].
• Eco, U. (2017). Anlatı ormanlarında altı gezinti: Deneme. (K. Atakay, Çev.). Can Yayınları.
• Evli̇yaoğlu, S. (2020). Anlatının Temel Kavramları ve Sinema. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 345-384. https://doi.org/10.30561/sinopusd.710856
• Halliwell, S. (2022). Diegesis—Mimesis. (M. S. Akım, Çev.). ARTS: Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimler Dergisi, 8, 314-326. https://doi.org/10.46372/arts.1109732
• Jahn, M. (2012). Anlatıbilim: Anlatı teorisi el kitabı. (B. Dervişcemaloğlu, Çev.). Dergâh.
• Kayalı, K. (2015). Sinema bir kültürdür. Tezkire Yayıncılık.
• Oran, B. (1996). Yeşilçam nasıl doğdu, nasıl büyüdü, nasıl öldü ve yaşasın yeni sinema. İçinde S. M. Dinçer (Ed.), Türk Sineması Üzerine Düşünceler (ss. 277-292). Doruk.
• Oxford learners dictionaries. (t.y.). https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/cinemascopetm?q=CinemaScope%E2%84%A2
• Özdemir, M. (2022). Dijital kültürde yeni yaratmalar: Keloğlan masalları. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 5(2), 326-337.
• Sezer, M. (2010). Masallar ve toplumsal cinsiyet: İnceleme. Evrensel Basım Yayın.
• Özön, N. (2000). Sinema, televizyon, video, bilgisayarlı sinema sözlüğü: Eski terimler, Fransızca, İngilizce, Almanca, İtalyanca karşılıklar ve dizinlerle. Kabalcı yayınevi.
• Özön, N. (2010). Türk sineması tarihi: 1896-1960. Doruk.
• Ricœur, P. (2007). Zaman ve anlatı. (M. Rıfat ve S. Rıfat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1998). Masal araştırmaları. Akçağ.
• Sakaoğlu, S. ve Şimşek, E. (2023). Türkiye Sahası Masalları. İçinde F. A. Turan ve M. N. Önal (Eds.), Türk dünyası masal araştırmaları (ss. 7-55). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Scognamillo, G. ve Demirhan, M. (1999). Fantastik Türk sineması. Kabalcı.
• Scognamillo, G. (2010). Türk sinema tarihi (Genişletilmiş baskı). Kabalcı.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Masal. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Propp, V. (1985). Masalın Biçimbilimi. (M. Rıfat ve S. Rıfat, Çev.) Kent Basımevi.
• Vogler, C. (2009). Yazarın yolculuğu: Senaryo ve öykü yazımının sırları (K. Şahin, Çev.). Okuyan Us yayın.
• Yaren, Ö. (2015). Sinemada anlatı kuramı. İçinde Z. Özarslan (Ed.), Sinema kuramları 2 , (ss. 167-192). Su Yayınları.
• Yaylagül, L. (2018). Sinema Toplum Siyaset. Dipnot Yayınları.