Ay’a Seyahat’ten Dünya Savaşı Z’ye: Bilim Kurgu Filmlerinde Vahşi’nin Yüzyıllık İnşası

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 32, 111 - 124, 01.04.2022

Yusuf Ziya Gökçek

https://doi.org/10.29224/insanveinsan.1058106

Öz

Bilim kurgu sineması, kökenleri 17. yüzyıla dayanan modern bilim kurgu romanlarında oluşturulan ötekine yönelik ben-merkezci bakışı ve varlıkları hiyerarşik olarak kodlamayı yeniden üretmektedir. Bilim kurgu filmleri kullandığı bu kodlamayla kendi dışındaki varlığı tuhaflaştırmakta, ucubeleştirmekte ancak onun insani özüne terbiye edilebilir bir biçimde yaklaşmaktadır. Sömürgecilik ise hâkim olmaya çalıştığı ötekilerin mekânı hegemonik bir iktidar üretme alanına dönüştürmektedir. Çalışmada bilim kurgu sinemasının bilim kurgu geleneğinin uzlaşımlarını kullanarak sömürgeyi ve vahşiyi nasıl ürettiği Van Dijk’in eleştirel söylem analizi ile incelenecektir. Örneklem olarak seçilen, aralarında yüzyılı aşkın bir zaman bulunan Le Voyage dans la Lune (Aya Yolculuk, Georges Méliès, 1902) ve World War Z (Dünya Savaşı Z, Marc Forster, 2013) filmleri vahşi imgesini üretmektedir. Bilim kurgu sineması ile sömürgeci siyasetin en temel ortaklığı biz ve öteki ayrımını belirginleştirmesi ve bu ayrım üzerinden hiyerarşik bir inşa içinde olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Sömürgecilik, Vahşi, Bilim Kurgu, Bilim Kurgu Sineması, Ay’a Yolculuk, Dünya Savaşı Z

A Trip to the Moon to World War Z: A Hundred Years of Construction of the Savage in Science Fiction Movies

Öz

Science fiction cinema reproduces the self-centered recognition of the other and hierarchically coding the entities created in modern sci-fi novels originating from the 17th century. It makes the existence outside itself strange and freaky, but it prefers to leave its human essence in a tamable form. Colonialism transforms the space and human being affected by the disaster, which it tries to find, to a controllable level and a hegemonic power generation. In the study, it will be seen how a legacy has been transferred by appropriating the conventions of the science fiction tradition before itself, and how the genre has evolved from the past to the present will be examined with Van Dijk's discourse analysis. It has been observed that Le Voyage dans la lune (Georges Méliès, 1902) and World War Z (Marc Forster, 2013) chosen as samples, which have more than a century among them, constantly produce the wild/ savage. The most fundamental rhetoric of Science Fiction and colonial politics is to clarify the distinction between us and the other, to establish a hierarchical sequence within the genre on the basis of the principles of dependency and liberation.

Anahtar Kelimeler

Colonialism, Savage / Wild, Sci-Fi Film, World War Z, A Trip to the Moon

Kaynakça

• Anievas, Alexander ve Kerem Nişancıoğlu. How the West Came to Rule The Geopolitical Origins of Capitalism. London: Pluto Press, 2015.
• Ayyıldız, Bülent. “Bilimin Yetersiz Olduğu Yerde Bilimkurgu Olmaz”. Birgün. Erişim 12 Ekim 2021. https://www.birgun.net/haber/bilimin-yetersiz-oldugu-yerde-bilimkurgu-olmaz-222884.
• Blanchard, Pascal. Human Zoos: The Invention of the Savage Der. Gilles Boetsch, Nanette ve Jacomijn Snoep. Paris: Musée Quai Branly, 2011.
• Bush, George. “You Are Either with Us, or with the Terrorists”. Erişim 15 Kasım 2021. https://web.archive.org/web/20150112170258/http://www.voanews.com/content/a-13-a-2001-09-21-14-bush-66411197/549664.html.
• Carr, Edward Hallet. Tarih Nedir?. Çev., Gizem Gürtürk. İstanbul: İletişim, 2008.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev., Sabri Gürses. İstanbul: İthaki, 2019.
• Davis, E. Wade. “The Ethnobiology of the Haitian Zombi”. Journal of Ethnopharmacology. 9/1 (1983): 85-104.
• Elias, Norbert. Uygarlık Süreci Cilt 1 / Batılı Dünyevi Üst Tabakaların Davranışlarındaki Değişmeler. Çev., Ender Ateşman. İstanbul: İletişim, 2004.
• Ertuğrul, Yasemin. “Zelil Bedenler: ‘Freaks’ Filmi Üzerine Bir İnceleme”. Erişim 15 Kasım 2021. https://www.e-skop.com/skopbulten/zelil-bedenler-freaks-filmi-uzerine-bir-inceleme/4779.
• Geppert, Alexander C. T. “Paris 1900: The Exposition Universelle as a Century’s Protean Synthesis”. Fleeting Cities. London: Palgrave Macmillan, 2010.
• Grewell, Greg. “Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future”. Rocky Mountain Review of Language and Literature. 55/2 (2001): 25-47.
• Hayward, Susan. Sinemanın Temel Kavramları. Çev., Uğur Kutay ve Metin Çavuş. İstanbul: Es Yayınları, 2012.
• Higgins, David M. “Review: Colonialism and Ideological Fantasy”. Science Fiction Studies.
• 36/1 (2009): 132-138.
• Hobsbawn, Eric. Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı. Çev., Yavuz Alogan. İstanbul: Everest, 2020.
• “İlk Sözü Savaş Oldu”. Milliyet Gazetesi. Erişim 15 Kasım 2021. https://www.milliyet.com.tr/dunya/ilk-sozu-savas-oldu-1172423.
• Koselleck, Reinhart. Kavramlar Tarihi-Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragmatiği Üzerine Araştırmalar. Çev., Atilla Dirim. İstanbul: İletişim, 2020.
• Julia Kristeva. Korkunun Güçleri: İğrençlik Üzerine Deneme. Çev., Nilgün Tutal. İstanbul: Ayrıntı, 2014.
• Robert Moore ve Douglas Gillette. Kral Savaşçı Büyücü Aşık - Olgun erkeklik arketipleri yeniden keşfediliyor. Çev., Fatma Zengin. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1995.
• Davis, Matthew ve John Clute. “Yakfests of the Empyrean”. Strange Horizons Magazine. 18 Eylül 2006.
• Méliès, Georges. Le Voyage dans la Lune. 1902.
• Murphy, Gretchen. Shadowing the White Man’s Burden: U.S. Imperialism and the Problem of the Color Line (America and the Long 19th Century, 24). New York: NYU Press, 2010.
• Oskay, Ünsal. Çağdaş Fantazya-Popüler Kültür Açısından Korku ve Bilimkurgu Sineması. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2014.
• Poe, Edgar Allan. Morgue Sokağı Cinayeti. Çev., Memet Fuat. İstanbul: Notos, 2008.
• Rieder, John. Colonialism and the Emergence of Science Fiction. Wesleyan University Press, 2008.
• Roloff, Bernhard ve Seeblen, Georg. Ütopik Sinema- Bilim Kurgu Sinemasının Tarihi ve Mitolojisi. Çev. Veysel Atayman, İstanbul: Alan Yayıncılık, 1995
• Said, Edward. Kültür ve Emperyalizm. Çev., Necmiye Alpay. İstanbul: Hil Yayınları, 2016.
• Van Dijk, Teun A. İdeoloji, Multidisipliner Bir Yaklaşım. Çev., Ayşe Demir. Ankara: Hece, 2019.
• Van Dijk, T. “Critical Discourse Analysis”. The Handbook of Discourse Analysis. Ed., Deborah Schiffrin, Deborah Tannen ve Heidi E. Hamilton. Oxford: Blakwell Publishers, 2003: 352-372.
• Van Dijk, Teun A. “Söylem ve İdeoloji Çok Alanlı Bir Yaklaşım”. Çev., Nurcan Ateş. Söylem ve İdeoloji. Haz., Barış Çoban, Zeynep Özarslan. İstanbul: Su Yayınları, 2003.
• Verne, Jule. Ay’a Yolculuk. Çev., Bertan Onaran. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2016.
• Wells, Herbert George. Aydaki İlk İnsanlar. Çev., Özlem Poyrazoğlu. İstanbul: Laputa Kitap, 2017.
• Zizek, Slavoj. İdeolojinin Aile Miti. Çev., Mine Yıldırım. İstanbul: Encore Yayınları, 2012.
• Zizek, Slavoj. Yamuk Bakmak: Popüler Kültürden Jacques Lacan’a Giriş. Çev., Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.