Post-Laik Türkiye?: AK Parti İktidarları ve Güncellenen Laiklik Sözleşmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 9, 103 - 122, 30.06.2015

Edip Asaf Bekaroğlu

Öz

2002 sonrasında Türkiye’de otoriter laiklik anlayışının sona ermesi anlamında post-laik bir dönemin başladığı iddia edilebilir. Oysa cumhuriyet tecrübesinin din-devlet ilişkilerinin genel mizacında baştan beri İslam’ın belli bir yorumu öncelenmiş, 1946’da başlayan çok partili hayatla birlikte heterodoks cemaatler de fırsat alanlarını değerlendirerek etki alanlarını genişletmiştir. Yani 2002’ye kadar katı ve sabit bir laiklik uygulamasından söz etmek mümkün değildir. Tüm diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de dinin kamusal hayattaki yeri pragmatik olarak düzenlenmiş ve yeni oluşan şartlara göre güncellenmiştir. Bu pragmatik laiklik sözleşmesi olarak tanımlanabilir. Türkiye’nin laiklik sözleşmesi de 2002 sonrasında AK Parti iktidarı ile oluşan yeni güç dengeleri bağlamında güncellenmiştir. Bu anlamda cumhuriyet tecrübesi içerisinde bir kopuş değil süreklilik vardır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, AK Parti, Post-Laiklik, Laiklik Sözleşmesi

Kaynakça

• Abdullah Cevdet. (1914, 29 Ocak). Şime-i muhabbet. İctihad, 89, 1979-1984.
• Bader, V. (2009). Secularism, public reason or moderately agonistic democracy? In G. B. Levey, & T. Modood (Eds.), Secularism, religion and multicultural citizenship (pp. 110-135). Cambridge: Cambridge University Press.
• Bader, V. (2012). Post-secularism or liberal-democratic constitutionalism? Erasmus Law Review, 5(1), 5-26.
• Başbakan’dan ‘türban’ çıkışı. (2008, 14 Ocak). Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/8024104.asp adresinden 28 Nisan 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Berkes, N. (1957). Historical background of Turkish secularism. In R. N. Fyre (Ed.), Islam and the West (pp. 41-68). The Hague: Mounton&Co.
• Bila, F. (2009, 14 Nisan). Org. Başbuğ’dan mütedeyyinlere ve Kürtlere sıcak, cemaate soğuk mesajlar. Milliyet. http://www.milliyet.com.tr/org--basbug-dan-mutedeyyinlere-ve-kurtlere-sicak--cemaate-soguk-mesajlar/fikret-bila/siyaset/siyasetyazardetay/15.04.2009/1083192/default.htm adresinden 5 Mayıs 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Bilgili, A. (2011). Post-secular society and the multi-vocal religious sphere in Turkey. European Perspectives, 3(5), 131-146.
• Bland, D. L. (2001). Patterns in liberal democratic civil-military relations. Armed Forces and Society, 27(4), 525-540.
• Büyükanıt’ın konuşmasının tam metni. (2007, 12 Haziran). Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/6321761.asp adresinden 2 Mayıs 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Cizre Sakallıoğlu, Ü. (1996). Parameters and strategies of Islam-state interaction in Republican Turkey. International Journal of Middle East Studies, 28, 231-251.
• Cizre Sakallıoğlu, Ü. (1997). The anatomy of the Turkish Military’s Political Autonomy. Comparative Politics, 29(2), 151-166.
• Cizre Sakallıoğlu, Ü. (2002). The military and politics: A Turkish dilemma. In B. Rubin, & T. A. Keaney (Ed.), Armed forces in the Middle East: Politics and strategy (pp. 189-205). London: Frank Cass.
• Cizre, Ü. (2003). Demythologyzing the national security concept: The case of Turkey. Middle East Journal, 57(2), 213-229.
• Cizre, Ü., & Çınar, M. (2003). Turkey 2002: Kemalism, Islamism, and politics in the light of the February 28 Process. The South Atlantic Quarterly, 102(2-3), 309-332.
• Çağlar, İ. (2008). Whose version of Islam is “true”?: Center-periphery relations and hegemony in Turkish politics through the February 28 Process. Unpublished master’s thesis, Oriental Studies, Leiden University, Hollanda.
• Çağlar, İ. (2013). From symbolic exile to physical exile: Turkey’s imam hatip schools, the emergence of a conservative counter-elite, and its knowledge migration to Europe. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Çınar, M. (1997). Rebuilding the center: Mission impossible? Private View, 2-5, 72-78.
• Davison, A. (2006). Türkiye’de sekülarizm ve modernlik (çev. Tuncay Birkan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Delanty, G. (2008). Dilemmas of secularism: Europe, religion and the problem of pluralism. In G. Delanty, R. Wodak, & P. Jones (Eds.), Identity, belonging and migration (pp. 78-97). Liverpool: Liverpool University Press.
• Demiralp, S. (2012). White Turks, black Turks? Faultlines beyond Islamism versus secularism. Third World Quarterly, 33(3), 511-524.
• Doğan, N. (2010). Türk Düşüncesinde “Mani-i Terakki” Meselesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 177-187.
• Erdoğan, M. (1999). 28 Şubat süreci. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Gellner, E. (1997). The Turkish option in comparative perspective. In S. Bozdoğan, & R. Kasaba (Eds.), Rethinking modernity and national identity in Turkey (pp.233-244). Seattle, WA: University of Washington Press.
• Genelkurmay’dan çok sert açıklama. (2007, 29 Nisan). Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/6420961.asp adresinden 22 Haziran 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Göle, N. (1997). Secularism and Islamism in Turkey: The making of elites and counter-elites. Middle East Journal, 51(1), 46-58.
• Göle, N. (2012). Post-secular Turkey (Göle ile mülakat). New Perspectives Quarterly, 29(1), 7-11.
• Habermas, J. (2008). Notes on post-secular society. New Perspectives Quarterly, 25(4), 17-29.
• Hardt, M., & Negri, A. (2000). Empire. Cambridge: Harvard University Press.
• Heper, M. (1985). The state tradition in Turkey. Beverley, UK: The Eothen Press.
• Heper, M. (1992). The ‘strong state’ and democracy: Turkey in comparative and historical perspective. In S. N.
• Eisenstadt (Ed.), Democracy and modernity (pp. 142-169). Leiden: E. J. Brill.
• Heper, M. (2011). Civil-military relations in Turkey: Toward a liberal model? Turkish Studies, 12(2), 241-252.
• Heper, M., & Güney, A. (2000). The military and the consolidation of democracy: The recent Turkish experience. Armed Forces & Society, 26, 635-657.
• İslamcı basın hocaya gülüyor. (1997, 29 Mayıs). Sabah. http://arsiv.sabah.com.tr/1997/05/29/p09.html adresinden 24 Haziran 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Kara, İ. (2000). Din ile devlet arasında sıkışmış bir kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 29-55.
• Kılıç, A. (2012, 28 Şubat). Kıvrıkoğlu’ndan Ecevit’e: “28 Şubat daha bitmedi”. HaberTürk, http://www.haberturk.com/gundem/haber/720006-kivrikogludan-ecevite-28-subat-daha-bitmedi- adresinden 19 Haziran 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Kuru, A. (2007). Passive and assertive secularism: Historical conditions, ideological struggles, and state policies toward religion. World Politics, 59(4), 568-594.
• Lawrence, J., & Vaisse, J. (2006). Integrating Islam: Political and religious challenges in contemporary France. Washington, DC: Brookings Institute Press.
• Lewis, B. (1965). The emergence of modern Turkey. London: Oxford University Press.
• Mardin, Ş. (1973). Center-periphery relations: A key to Turkish politics? Daedalus, 102(1), 169-191.
• Mert, N. (1994). Laiklik tartışmasına kavramsal bir bakış. İstanbul: Bağlam.
• Navaro-Yashin, Y. (2002). Faces of the state: Secularism and public life in Turkey. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Özbudun, E. (2000). Contemporary Turkish politics: Challenges to democratic consolidation. Boulder, CO: Lynne Reiner.
• Rustow, D. A. (1957). Politics and Islam in Turkey, 1920-1955. In R. N. Fyre (Ed.), Islam and the West (pp. 66-107). The Hague: Mounton&Co.
• Rustow, D. A. (1985). Turkey’s liberal revolution. Middle East Review, 12, 1-11.
• Sezer’in konuşmasının tam metni. (2007, 13 Nisan). Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/6329346.asp adresinden 7 Haziran 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Stepan, A. (2000). Religion, democracy, and ‘the twin tolerations’. Journal of Democracy, 11(4), 37-57.
• Şahin: Önceliğimiz türban değil. (2006, 25 Mayıs). NTVMSNBC. http://arsiv.ntv.com.tr/news/374261.asp adresinden 12 Haziran 2015 tarihinde edinilmiştir.
• Toprak, B. (2005). Islam and democracy in Turkey. Turkish Studies, 6(2), 167-186.
• Yalman, N. (1973). Some observations on secularism in Islam: The cultural revolution in Turkey. Daedalus, 102(1), 139-168.
• Yavuz, H. (2000). Cleansing Islam from the public sphere and the February 28 Process, Journal of International Affairs, 54, 21-42.