Turgut Cansever’de Şehircilik ve Planlama Düşüncesi

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 7, 5 - 24, 01.06.2014

Muhammed Esad Tiryaki

Öz

Bu çalışmada Turgut Cansever’in şehircilik ve planlamaya dair düşünceleri üç kavramla beraber ele alınacaktır. Cansever uygulanan az sayıdaki projesini mimarlık disiplini üzerine temellendirse ve projelerini bu minvalde üretse de şehircilik ve planlama kavramları onun düşüncesinin ayrılmaz parçaları olarak temeyyüz eder. Bu noktadan hareketle Cansever’in uzun yıllara yayılan şehircilik ve planlama bağlamındaki entelektüel yolculuğu üç temel kavramsal yapıya dayanır. Bunlardan ilki muhafaza ilkesidir. Cansever muhafaza kavramını felsefi olarak göçebe olmakla yerleşik olmak arasındaki ilişkiden neşet eden hareketli kültürün muhafazası olarak belirlerken tarihî mimarlık mirasının korunmasını bu düşüncenin mekâna dair neticesi olarak ele alır. Cansever’in şehircilik ve planlama düşüncesindeki ikinci önemli ilke komşuluk ilkesidir. Mesafe azalması, zamanda vahdet ve ilişki gibi üç ögeyi örgütleyen bir düşünce olarak komşuluk ilkesi, Cansever’in düşüncesinde ev ve sokak gibi cüzi iki unsurdan yola çıkarak oluşturulur ve komşuluk ilkesi bu iki unsuru birleştirecek yegâne form olan mahalli formasyonlar bağlamında değerlendirilir. Cansever’in düşüncesindeki üçüncü ve son ilke ise iktisadi faaliyet ilkesi olarak adlandırılabilir. Şehrin iktisadi yapısına dair herhangi bir tefekkür çabasına girişmeden ve bu çabadan doğacak herhangi bir denetim mekanizması geliştirmeden yapılan bütün planlama çalışmalarının şehrin gündelik hayatını felç edeceğini ifade eden Cansever, iktisadi faaliyet planlamasının çok merkezliliği dikkate alarak farklı iktisadi merkezler oluşturma bakımından elzem olduğunu vurgular.

Anahtar Kelimeler

Cansever, Şehircilik ve Planlama, Muhafaza İlkesi, Komşuluk İlkesi, İktisadi Faaliyet İlkesi

Kaynakça

• Burckhardt, T. (2005). İslam sanatı: Dil ve anlam. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Cansever, T. (1998). İstanbul’u anlamak. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Cansever, T. (2009). İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Cansever, T. (2010). Osmanlı şehri. İstanbul: Timaş Yayınları.