Bilginin Reorganizasyonu ve Üniversite: Yeni Bir Arayış Üzerine Bir Çerçeve

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 8, 29 - 56, 01.12.2014

Hediyetullah Aydeniz

Öz

Batı modernliği içerisinde iki yüz yılı aşan tarihinde modern üniversitenin küreselleşme ile birlikte çokça tartışıldığı bir dönemdeyiz. Ulus-devlet ile modern toplumda yeni konumuna kavuşan üniversitenin kuruluşu, kurumsallaşması ve modern toplumda gördüğü işlevle ilgili tartışmalar, kurumun varlığını tartışır düzeye ulaşmıştır. Türkiye’de ise üniversite, modernleşme tarihimizle yaşıt bir kurumsal yapı olarak tartışmaların odağında olmaya devam etmektedir. Bilgi üretimi ve yükseköğretimin düzenlenmesi noktasında Türkiye’deki mevcut tartışmalar, tekil bir kurumsal organizasyon sorunu etrafında yürütülmektedir. Bu çalışmada bilgi üretim kurumları ile toplumların örgütlenme yapıları arasındaki ilişkiden hareketle modern toplum yapılanması ve örgütlenmesinde üniversite ve bilginin reorganizasyonu incelenmektedir. Bu çerçevede çalışma şu sorular etrafında şekillendirilmiştir: Zihniyet dünyası ile toplumsal örgütlenme arasındaki ilişki dikkate alındığında üniversitenin modern toplumdaki konumu nedir ve hangi temeller üzerine yapılandırılmıştır? Osmanlı modernleşme tecrübesini de dikkate alarak tarihsel süreklilik içinde Türkiye’de üniversitenin kurumsallaşması ve toplumsal yapılanmadaki konumu nedir? Modern Batı, Osmanlı modernleşmesi ve geleneksel kurumsal tecrübelerden hareketle 21. yüzyıl Türkiyesi’nde üniversite nasıl ele alınabilir ve bilgi üretiminde yeni arayışlar üzerine neler söylenebilir? Çalışmada mukayeseli tarihsel analiz ile tarihsel sosyolojik yaklaşım esas alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, 21. yüzyılda üniversite ve bilgi üretimiyle ilgili tartışmalar ve yeni arayışların modern Batı tecrübesi, Osmanlı modernleşmesi tecrübesi, Cumhuriyet Türkiyesi ve modernleşme öncesi geleneksel yükseköğretim kurumlarının birikimlerini birlikte değerlendirilerek yapılmasını, üniversitenin bütünsel bir toplumsal yeniden yapılanma çerçevesinde konumlandırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üniversite, Akademi, Osmanlı Modernleşmesi, Modern Toplum, Ulus-Devlet, Bilgi Üretimi, Bilginin Reorganizasyonu, Toplumsal Örgütlenme.

Reorganization of Knowledge and University: A Framework for a New Quest

Öz

We live in an era in which, modern university with over the two centuries of its history is discussed a lot together with the globalization. The discussions on the establishment and institutionalization of modern university, which have attained its new position with nation state in the modern society (Scott 1990), and its functions in the modern society have reached a level where its raison d’etre is questioned. Whereas in Turkey, the university, as an organizational structure which is coeval with country’s modernization history, continues to be in the core of discussions. In this paper, I will study the university and reorganization of knowledge, paying close attention to the relationship between institutions that produce knowledge and structures that organize societies. The study is primarily concerned with the following questions: What is the status and structure of the university within the relationship of thought and social organization in modern society? What can be understood about institutionalization and the status of the university during Ottoman efforts towards modernization and within restructuring society in modern Turkey? Based on the above findings, how can we analyse the university and what are some new approaches to understanding the sociology of knowledge? In conclusion this study offers that the university and production of knowledge should be studied and analysed under the frame of reorganization of the society as a whole and on basis of four experiences which are of the modern west, of the ottoman modernization, of the Republic’s Turkey and of traditional institutions of higher education established previous era of modernization.

Anahtar Kelimeler

: University, Academy, Ottoman Modernization, Modern Society, Nation State, Production of Knowledge, Reorganization of Knowledge, Social Organization.

Kaynakça

• Altın, H. (2008). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve öğretmen yetiştirme tarihimizdeki yeri. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(1), 271-283.
• Aşur, S. A. (1995). Ezher-eğitim öğretim ve sosyal hayat. TDV İslam ansiklopedisi içinde (C. 12, s. 59-63). İstanbul: İSAM Yayınları.
• Baktır, M. (2009). Suffe. TDV İslam ansiklopedisi içinde (C. 37, s. 469-470). İstanbul: İSAM Yayınları.
• Bauman, Z. (2003). Yasa koyucular ile yorumcular (Çev. K. Atakay). İstanbul: Metis Yayınları.