Polanyi’nin Modern İktisatın İnsan Anlayışına Eleştirileri

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 10, 93 - 112, 15.12.2015

Seriyye Akan

Öz

Matematiksel ve teknik araçları teorinin ifadesinde temel alan iktisat disiplini, bugün artık sosyal bilim olma kimligini neredeyse yitirmiştir. Bu süreç, tarih içerisinde birtakım kırılmalarla gerçekleşmiştir. Bu kırılmaların hem bilimsel hem de sosyal ve iktisadî yönü vardır. Doğa bilimlerindeki gelişmeler iktisatçıların daha kesin çıkarımlara ulaşan fizik bilimine öykünmesine sebep olurken, Sanayi Devrimi’nin peşisıra kurulan piyasa sistemi insanı geçmişten tevarüs eden iktisadî iklimden koparmıştır. Esasında felsefî bir kavram olan rasyonalite, felsefî bağlamından arındırılarak iktisat disiplini içerisine dâhil edilmiş, insanın doğal yanının ekonomik çıkarını ençoklaştırma olduğu düşünülen kabul ana akım iktisat literatürüne hakim olmuştur. Bunlara itiraz eden iktisatçılar da bulunmaktadır. Karl Polanyi piyasa sisteminin kendiliğinden oluşmadığını, insanın çağlar boyunca değişmediğini, ilksel ekonomilerin bugünkü piyasa ekonomisinden çok farklı olarak sosyal ilişkilerin içinde yerleşik olduğunu sosyal antropolojinin verilerini kullanarak iddia etmiştir. Bu çalışmada Polanyi’nin modern iktisadın insan anlayışına eleştirileri incelenmeye çalışılmıştır. Bunun için öncelikle rasyonalite kavramı iktisadî bağlamında tartışılarak konuya zemin oluşturulmuştur. Ardından sırasıyla Polanyi’ye göre “insanın aynı kalışı tezi” ilksel ekonomilerle ilgili tartışmalar ve sanayi devrimiyle paralel olarak gelişen piyasa toplumunun kuruluşu tartışması ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Polanyi, piyasa toplumu, rasyonalite, sosyal antropoloji, modern ekonomi, ilksel ekonomiler, holizm/bütüncülük

Polanyi’s Criticisms on Modern Economics’ Conception of the Human Being

Öz

Discipline of economics, who already assimilated the mathematical and technical tools as a base for the expression of theory is almost lost its identity as a social science. This process has become visible through some historical breakups. These breakups have scientific, social and economic faces. While the developments in natural sciences had led the economists to imitate physics - since it uses more certain methods as a science; the market society which established after the industrial revolution separated humans from the economic understanding of the past eras. Rationality, which indeed a philosophical concept, purified from its philosophical context and integrated to economics. On the other hand, the mainstream economics which accepts the maximisation of interest as one of the components of human nature prevailed the economics literature. The modern economics’ conception of human had shaped via the steps which we briefly mentioned above. Karl Polanyi (1886-1964) had criticized the human conception of modern economics by using social anthropological methods. He had claimed that market system did not emerged spontaneously, the nature of human did not change throughout history, and primitive economics was totally different from today’s market society since the economic relations were embedded in the other social relations. In this article, we tried to analyse Polanyi’s criticisms on modern economics’ human conception. For this reason, we firstly argued the term rationality in the economic context, since it would be a basis for our subject. Then we emphasized the thesis of “uncahged nature of human” which highlighted by Polanyi, discussions on primitive economies, and the market society which established parallel to the industrial revolution respectively

Anahtar Kelimeler

: Polanyi, market society, rationality, social anthropology, modern economics, primitive economies, holism

Kaynakça

• Barber, B. (1995, Yaz). All Economies Are “Embedded”: The Career of a Concept, and Beyond. Social Research, 62(2), 387-413.
• Block, F. ve Somers, M. R. (1984). Beyond the Economistic Fallacy: The Holistic Social Science of Karl Polanyi. T. Stocpol (Ed.), Vision and Method in Historical Sociology içinde (s. 47-84). Cambridge: Cambridge University Press.
• Buğra, A. (1995). İktisatçılar ve İnsanlar: Bir Yöntem Çalışması. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, A. ve Irzık, G. (2008). İnsan Doğası, İnsan İhtiyaçları ve İktisat. T. Bora, S. Sökmen, K. Şahin (Hzl.), Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek içinde (s. 34-41). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, N. (1991). Physics and Economics. PhD Dissertation. Boğaziçi University, bölüm adı.
• Dalton, G. (1965). Primitive, Archaic and Modern Economies: Karl Polanyi’s Contribution to Economic Anthropology and Comparative Economy. J. Helm (Ed.), Essays in Economic Anthropology içinde (s. 1-24). Seattle: American Ethnological Society.
• Duralı, T. (2006). Çağdaş Küresel Medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İşgüden, T. ve Köne, A. Ç. (2002). Ortodoks İktisat Üzerine Notlar. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2002, (5), 97-108.
• Kaya, R. (2010). Yaban Düşünce. http://www.scribd.com/doc/29711847/yaban-dA¼Å%C2%9FA¼nce-Claude-Levi-Strauss adresinden 15 Aralık 2010 tarihinde edinilmiştir.
• Kaymakçı, Ö. B. (2015). Politik İktisadın ‘Rasyonel Temelleri’. D. Dumludağ, Ö. Gökdemir, L. Neyse ve E. Ruben (Hzl.), İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar içinde (s. 51-71). İstanbul: İmge Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (2002). Yaban Düşünce. (T. Yücel, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özel, H. ve E. Yılmaz (2005, 13-16 Ekim). What Can Marxists Learn From Polanyi?, 10th International Polanyi Conference: “Protecting Society and Nature from Commodity Fiction,” Boğaziçi University, Istanbul, 2005.
• Özel, H. (2009). Piyasa Ütopyası. İstanbul: BilgeSu Yayıncılık.
• Polanyi, K. (1965). The Economy as Instituted Process. C. M. Arensberg, H. W. Pearson ve K. Polanyi (Ed.), Trade and Market in the Early Empires içinde (s. 241-270). New York: The Free Press.
• Polanyi, K. (1971a). Class Interest and Social Change. G. Dalton (Ed.), Primitive, Archaic and Modern Economies içinde (s. 108). USA: Beacon Press.
• Polanyi, K. (1971b). Our Obsolete Market Mentality. G. Dalton (Ed.), Primitive, Archaic and Modern Economies içinde (s. 109-117). USA: Beacon Press.
• Polanyi, K. (1977). The Livelihood of Man. (H. W. Pearson, Ed.) New York: Academic Press.
• Polanyi, K. (1986, Mayıs). Büyük Dönüşüm Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri. (A. Buğra, Çev.) İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Polanyi, K. (1997). Ekonomistik Yanılgı. M. Özel (Der. ve Çev.), İktisat Risaleleri içinde (s. 189-205). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Randles, S. (2003). Issues for a Neo-Polanyian Research Agenda in Economic Sociology. International Review of Sociology, 13(2), 409-434.
• Sayer, A. (2009). Önsöz. A. Buğra, K. Ağartan (Der.), 21. Yüzyılda Karl Polanyi’yi Okumak: Bir Siyasi Proje Olarak Piyasa Ekonomisi içinde (s. 9-12). (A. Kılıç, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sen, A. K. (1977, Yaz). A Critique of the Behavioral Foundations of Economic Theory. Philosophy & Public Affairs, 6(4), 317-344.
• Yılmaz, F. (2009). Rasyonalite İktisat Özelinde Bir Tartışma. İstanbul: Paradigma Yayınları.