Doğum Öncesinden Ölüm Sonrasına Sonsuzluk Tasarısı olarak Teknolojikleştirilmiş Yaşam

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 173 - 203, 16.06.2022

Sertaç Timur Demir

Öz

Bu makalede sınırsız genişleme eğilimi gösteren gündelik teknoloji, modern insanın doğum öncesinden başlayarak ölümüne uzanan güncel pratikleri bağlamında ele alınmaktadır. Bu amaçla popüler bilim kurgu dizisi olan Black Mirror’ın Arkangel, Hemen Döneceğim ve San Junipero epizotları üzerinden teknolojinin yaşama ve ölüme nasıl müdahale ettiği irdelenmektedir. Çalışmada dizinin teknik analizi göz ardı edilmeden ama esas olarak anlatılarda belirginleşen güncel sosyal ve beşerî açmazlar öne çıkarılmaktadır. Bu açıdan bedeni yeniden formatlayan gen eksenli tıbbi çalışmalar, dijital kontrol ve gözetime yeni bir boyut katan akıllı ve sentetik teknolojiler, ölüme ve ölümsüzlüğe dair ortaya atılan çağdaş tıbbi ve teknobilimsel varsayımlar tartışılmaktadır. Makalenin teorik çerçevesini Jean Baudrillard, David Le Breton ve Byung Chul Han gibi toplumsal yapı ve ilişkilerdeki değişimin ağırlıkla teknolojinin güdümünde gerçekleştiğini düşünen ve bu önü alınmaz gidişata eleştirel yaklaşan teorisyenler oluşturmaktadır. Araştırmanın ana çıkarımına göre bedenin her noktasına inebilen teknolojiler, artık günlük yaşamın yalnızca konfor ve kolaylık eklentileri olmaktan çıkmakta ve insanın yazgısına eklemlenerek var olma ile yok olma arasındaki hemen tüm ontolojik süreçleri etkilemektedir. Bu, ölüme karşı yürütülen endüstriyel girişimleri de içine almakta ve ivlendirmektedir. Ne var ki söz konusu küresel trend, acı ve ölüm gibi esasında yaşamı kıymetli yapan insanlık hâllerinden mahrum kalan fSetmodern karakterler için aynı zamanda “doğal”ın ve “gerçek”in de yitimidir.

Anahtar Kelimeler

Teknoloji, beden, ölüm, modern kültür, bilim kurgu

Doğum Öncesinden Ölüm Sonrasına Sonsuzluk Tasarısı olarak Teknolojikleştirilmiş Yaşam

Öz

In this article, everyday technology, which tends to expand without limits, is discussed in the context of contemporary practices that start from antenatal to death and that correspond to the desire for immortality of modern man. For this purpose, it is examined how technology intervenes in life and death through the episodes of Arkangel, Right Be Back, and San Junipero in Black Mirror, the popular science fiction series. In this study, the current social and human dilemmas that appear in the narratives are discussed, without ignoring the technical analysis of the series. In this respect, gene based medical studies that reformat the body, smart and synthetic technologies that add a new dimension to digital control and surveillance, contemporary medical and technoscientific assumptions about death and immortality are debated. The theoretical framework of this article consists of theoreticians such as Jean Baudrillard, David Le Breton and Byung Chul Han who consider that the change in social structure and relations is mainly driven by technology and critically approach this unavoidable trend. According to the main argument and inference of this research, technologies that can descend to every part of the body are no longer just the comfort and convenience extensions of daily life, and they affect almost all ontological processes between existence and extinction by being articulated with human destiny. However, this global trend is also the loss of the natural and the real for the modern characters who are deprived of the human conditions such as pain and death that make life precious.

Anahtar Kelimeler

Technology, body, death, modern culture, science fiction

Kaynakça

• Adam, V. I. (1960). L’Eve future. Paris: Jean-Jacques Pauvert.
• Aladağ, F. (2020). Dijital beşerî bilimler ve Türkiye araştırmaları: Bir literatür değerlendirmesi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(36), 773-796.
• Bachelard, G. (2014). Mekanın poetikası. A. Tümertekin (Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Batukan, C. (2017). Robo-tizm: Robot, android, sayborg ve yapay zekada ruh üzerine. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
• Bauchspies, W. K., Croissant, J. ve Restivo, S. (2019). Bilim teknoloji ve toplum sosyolojik bir yaklaşım. B. Kuryel, B. Balkız ve Ü. Tatlıcan (Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Baudou, J. (2005). Bilim-kurgu. İ. Bülbüloğlu (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Baudrillard, J. (2005). Anahtar sözcükler. O. Adanır ve L. Yıldırım (Çev.). Ankara: Paragraf Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2006). Serhan Ada’nın Jean Baudrillard ile söyleşisi. https://v3.arkitera.com/h13491-serhan-adanin-jean-baudrillard-ile-soylesisi.html adresinden 29.05.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Baudrillard, J. (2012). İmkansız takas. A. Sönmezay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim toplumu. H. Deliceçaylı ve F. Keskin (Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2014). Cool anılar I-II 1980-1990. A. Sönmezay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş tokuş ve ölüm. O. Adanır (Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2019). Baştan çıkarma üzerine. A. Sönmezay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2012). Ölümlülük ölümsüzlük ve diğer hayat stratejileri. N. Demirdöven (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck, U. (2019). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. B. Doğan (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Benjamin, W. (2018). Son bakışta aşk. N. Gürbilek (Haz.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Berman, M. (2013). Katı olan her şey buharlaşıyor: Modernite deneyimi. Ü. Altuğ ve B. Peker (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bostrom, N. (2019). Süper zeka: Yapay zeka uygulamaları, tehlikeler ve stratejiler. F. B. Aydar (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Botton, A. (2014). Çalışmanın mutluluğu ve sıkıntısı. S. Sertabiboğlu (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Braidotti, R. (2018). İnsan sonrası. Ö. Karakaş (Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Brooker, C. (Yapımcı). (2011-). Black Mirror [Televizyon Dizisi]. Zeppotron, Channel 4 Television Corporation, Babieka, Gran Babieka.
• Canetti, E. (2007). Ölüm üzerine. G. Aytaç (Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Caraco, A. (2019). Kaos’un kutsal kitabı. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Castells, M. (2013). Ağ toplumunun yükselişi/enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür (cilt 1). E. Kılıç (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Demir, S. T. (2013). Projektör olarak sinemanın sosyoloji çalışmalarına sunduğu metodolojik imkânlar. M. Tuna (Ed.). Yeni toplumsal yapılanmalar: Geçişler, kesişmeler, sapmalar bildiri kitabı II içinde (ss. 59-66). Muğla: VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi.
• Demir, S. T. (2016). Modern kültürde hastalık ve ölüm: şimdi`ye ve sonsuzluk`a dair. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 6(1), 287-305.
• Demir, S. T. (2021). Büyüyen veri küçülen insan: Şimdileşen geleceği kara ayna’da seyretmek. TRT Akademi, 6(11), 88-105.
• Diken, B. ve Laustsen, C. B. (2010). Filmlerle sosyoloji. S. Ertekin (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Domingos, P. (2019). Master algoritma: Yapay öğrenme hayatımızı nasıl değiştirecek? T. Göbekçin (Çev.). İstanbul: Paloma Yayınları.
• Duarte, G. A. ve Battin, J. M. (2021). Imagining the present age. G. A. Duarte ve J. M. Battin (Ed.). Reading black mirror ınsights into technology and the post-media condition içinde (ss. 9-24). Bielefeld: Verlag.
• Eagleton, T. (2017). Hayatın anlamı. K. Tunca (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ellul, J. (2003). Teknoloji toplumu. M. Ceylan (Çev.). İstanbul: Bakış Yayınları.
• Feenberg, A. (2005). Critical Theory of Technology An Overview Andrew Feenberg. Tailoring Biotechnologies, 1, 47-64.
• Foster, J. (Yönetmen). (2017). Arkangel [Televizyon Dizisi]. Channel 4 Television Corporation.
• Foucault, M. (2015). Toplumu savunmak gerekir (7. Baskı). Ş. Aktaş (Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Frampton, D. (2013). Filmozofi: Sinemayı yepyeni bir tarzda anlamak için manifesto. C. Soydemir (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Frase, P. (2019). Dört gelecek: Kapitalizmden sonra hayat. A. E. Pilgir (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Han, B. C. (2017). Şeffaflık toplumu. H. Barışcan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2018a). Şiddetin topolojisi. D. Zaptçıoğlu (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, B. C. (2020). Psikopolitika, neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. H. Barışcan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Harari, Y. N. (2016). Homo deus: Yarının kısa bir tarihi. P. N. Taneli (Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Haraway, D. (2006). Siborg manifestosu. O. Akınhay (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Harris, O. (Yönetmen). (2013). Right Be Back [Televizyon Dizisi]. Zeppotron, Channel 4 Television Corporation.
• Harris, O. (Yönetmen). (2016). San Junipero [Televizyon Dizisi]. House Of Tomorrow.
• Huxley, A. (2013). Cesur yeni dünya. Ü. Tosun (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Johnson, D. K., Márquez, L. P. ve Urueña, S. (2020). Black mirror: What science fiction does best. D. K. Johnson (Ed.). Black mirror and philosophy: Dark reflections. hoboken içinde (ss. 1-8). NJ: Wiley & Sons.
• Jones, C. (1997). R.I.P.: The complete book of death and dying. New York: HarperCollins.
• Kakoudaki, D. (2017). Robot anatomisi. D. Aras (Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Kaku, M. (2019). İnsanlığın geleceği. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• Keck, F. ve Rabinow, P. (2013). Genetik bedenin keşfi ve temsili. A. Corbin, G. Vigarello ve J. J. Courtine (Ed.). Bedenin tarihi 3 bakıştaki değişim: 20. yüzyıl içinde (ss. 59-72). S. Özen (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kracauer, S. (2011). Kitle süsü. O. Kılıç (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Le Breton, D. (2010). Acının antropolojisi. İ. Yerguz (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Le Breton, D. (2016). Bedene veda. A. U. Kılıç (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Le Breton, D. (2021). Ten ve iz. İ. Yerguz (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lupton, D. (2012). Medicine as culture: Illness, disease and the body in Western Societies. London, Thousand Oaks, New Delhi and Singapore: Sage Publications.
• Marx, K. ve Engels, F. (2018). Komünist manifesto. T. Bora (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mirani, L. (2021). Kişisel teknoloji gerçekten kişisel oluyor. D. Franklin (Ed.). Mega tech-2050’de teknoloji içinde (ss. 165-176). B. Şeyrek (Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Nuland, S. B. (2013). Nasıl ölürüz: Yaşamın son döneminden izlenimler. Ş. Taş (Çev.). İstanbul: H2O Kitap.
• Özden, Z. (2004). Film eleştirisi: Film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi eleştirisi. Ankara ve İstanbul: İmge Kitabevi.
• Pallasmaa, J. (2016). Tenin gözleri. A. U. Kılıç (Çev.). İstanbul: YEM Yayın.
• Prost, A. (2010). Aile ve birey. P. Ariès ve G. Duby (Ed.). Özel hayatın tarihi 5/Birinci Dünya Savaşı’ndan günümüze (ss. 63-117). Ş. Aktaş (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ranciére, J. (2008). Görüntülerin yazgısı. A. U. Kılıç (Çev.). İstanbul: Versus Kitap.
• Saramago, J. (2019). Ölüm bir varmış bir yokmuş. M. N. Kutlu (Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Sutherland, J. A. ve Feltey, K. (2010). Cinematic sociology. Thousand Oaks, London: Pine Forge Press, New Delhi, Singapore: Sage Publications.
• Tarkovski, A. (2000). Mühürlenmiş zamanlar. F. Ant (Çev.). İstanbul: AFA Yayıncılık.
• Toffler, A. (2008). Üçüncü dalga. S. Yeniçeri (Çev.). İstanbul: Koridor Yayıncılık.
• Topçu, N. (2011). Var olmak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Turner, S. B. (2011). Tıbbi güç ve toplumsal bilgi. Ü. Tatlıcan (Çev.). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Zizek, S. (2010). Sunuş: Toplumsalın kalbindeki film. B. Diken ve C. B. Laustsen (Ed.). Filmlerle sosyoloji içinde (ss. 11-15). S. Ertekin (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.